Czasowa przerwa w leczeniu hamuje rozwój odpornego na leki czerniaka złośliwego

Naukowcy z Kalifornii i Szwajcarii, pod przewodnictwem dr Meghna Das Thakur, uczestniczki programu Novartis Presidential Postdoctoral Fellow, odkryli, że czerniak złośliwy, który uodpornił się na działanie Vemurafenibu (nazwa handlowa to Zelboraf), rozwija także „uzależnienie” od tego leku. Obserwacja może mieć duże znaczenie dla pacjentów w późnym stadium choroby.

Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie „Nature”.

Zespół naukowców stwierdził, że mechanizm, który sprawia, że komórki czerniakowe uodparniają się na Vemurafenib, jest jednocześnie odpowiedzialny za ich „uzależnienie” od leku. W efekcie Vemurafenib pobudza wzrost gwałtownie postępujących, śmiertelnych i odpornych na leki nowotworów.

Bazując na tym podstawowym odkryciu badacze dowiedli, że wprowadzenie terapii opartej na czasowym zażywaniu leku i okresach jego odstawienia przedłużyło życie myszy z czerniakiem złośliwym.

Czy jest możliwe, że podobna strategia zwiększy skuteczność leku u ludzi? To pomysł, który czeka na weryfikację za pomocą badań klinicznych.

Czerniak złośliwy należy do najbardziej agresywnych typów nowotworów skóry. Według szacunków, tylko w 2012 w USA zdiagnozowano go u 76 250 osób. National Cancer Institute podaje, że w minionym roku choroba spowodowała śmierć około 9 180 osób.

Jedna z najbardziej powszechnych mutacji, z którą wiąże się zachorowanie na czerniaka złośliwego, ma miejsce w genie BRAF. Ponad połowa chorych wykazuje mutacje w tym genie.

W 2011 roku, po badaniach klinicznych wskazujących na znaczący wzrost przeżywalności wśród osób przyjmujących Vemurafenib, Food and Drug Administration zatwierdziła środek jako lek dla osób z zaawansowanym czerniakiem złośliwym i mutacjami w genie BRAF.

Korzyści z przyjmowania lekarstwa nie trwają jednak wiecznie. Po początkowym zahamowaniu rozwoju nowotworu, większość pacjentów przyjmujących Vemurafenib cierpi w wyniku nawrotu choroby w formie śmiertelnej i odpornej na leki.

Ten sam mechanizm zaobserwowano u myszy. Po wszczepieniu im komórek nowotworowych i zastosowaniu leku, następowało zahamowanie wzrostu rozwoju czerniaka. Myszy w końcu przestawały jednak reagować na podawany im środek. Wtedy następował nawrót choroby w odpornej na leki formie.

Naukowcom udało się zidentyfikować odpowiedzialny za ten proces mechanizm. Vemurafenib pozwala na opanowanie rozwoju komórek nowotworowych, lecz jednocześnie stają się one bardziej odporne za sprawą zwiększonego wytwarzania białka BRAF.

Pomysł przejściowego zażywania leku wynika bezpośrednio z tej obserwacji. Zespół Das Thakury stwierdził, że jeśli poprzez rozwijanie odporności na Vemurafenib, komórki czerniakowe stają się uzależnione od niego, odporny na lek guz może się zmniejszyć, gdy Vemurafenib zostanie odstawiony.

Naukowcy doszli do takiego wniosku po zaobserwowaniu, że zaprzestanie podawania leku myszom z nawrotami odpornego na leczenie nowotworu spowodowało, że guzy raz jeszcze się zmniejszyły.

Wszystkie myszy leczone Vemurafenibem bez przerw umarły w wyniku odpornego na leki schorzenia w ciągu około 100 dni. Natomiast wszystkie te, którym także podawano środek, lecz z regularnymi „wakacjami”, przeżyły wspomniane 100 dni.

„Vemurafenib zrewolucjonizował leczenie specyficznego typu czerniaka z mutacjami w genie BRAF, lecz jego długofalowe działanie zmniejsza się poprzez rozwój odporności na lek”, powiedział dr Martin McMahon z Helen Diller Family Comprehensive Cancer Center na University of California. „Próbując zrozumieć mechanizm rozwijania odporności na lek, odkryliśmy także sposób zwiększenie skuteczności leku za pomocą przerw w jego podawaniu.”