Czy może to być przyszłe lekarstwo na przewlekły ból?

Jeden z naukowców specjalizujących się w badaniach nad mózgiem otarł się niemalże o science-fiction wraz ze swoim odkryciem chemicznej substancji, która może całkowicie wymazać pamięć. Molekuła ta przywołuje na myśli scenariusz słynnego filmu Eternal Sunshine of the Spotless Mind, w którym para przeprowadza procedurę, aby wymazać się sobie wzajemnie z pamięci, kiedy ich związek się rozpadnie.

Na szczęście, sztuczna amnezja zdarza się jedynie w laboratoriach, i to u szczurów. Ale eksperyment ten podniósł oczywiste pytania: co moglibyśmy zrobić z lekiem, który generalnie formatuje nasz umysłowy twardy dysk? 

Kto mógłby być tym zainteresowany, poza neurotycznym Woodym Allenem, albo sadystycznym Josefem Mengele, który chciałby przeprowadzić naukowe eksperymenty, mające wielkie szanse na trybunał w Hadze i na tytuł zbrodni wojennej?

Zespół badaczy teraz daje bardziej pragmatyczą odpowiedź na to pytanie. Neurolodzy z kanadyjskiego uniwersytetu McGill University właśnie bowiem donieśli w naukowym Molecular Pain, że chemiczny środek kryjący się pod wiele mówiącym akronimem ZIP, może selektywnie wymazywać z pamięci systemu nerwowego wspomnienia bólu chronicznego oraz innych bólów, które dręczą jednego na czterech obywateli Stanów Zjednoczonych.

Dodatkowo, molekuła ma pozostawiać pamięć generalnie nietkniętą, jak się wydaje. Ból, który utrzymuje się dłużej niż kilka minut pozostawia ślad pamięciowy – i to właśnie dlatego nawet lekki dotyk jest czymś, co może wystarczyć, aby wywołać prawie agonię z bólu nawet miesiące po urazie.

Typowym przykładem są żołnierze z amputowanymi członkami, których fantomowe kończyny w dalszym ciągu bolą, całe lata po tym, jak zostały usunięte.

W eksperymencie przeprowadzonym przez badaczy z uniwersytetu McGill University, molekuła ZIP została podana do rdzenia kręgowego szczurów. Okazało się, że wymazała ona wspomnienia o bólu w tylnej łapie, która stała się nadwrażliwa na ból po podaniu gryzoniom kapsaicyny. Kapsaicyna znajduje się na przykład w papryczkach chili i powoduje intensywne pieczenie w kontakcie ze skórą albo z błonami śluzowymi.

Tajemnicza substancja ZIP została wprowadzona do odpowiadającego za tworzenie pamięci centrum w mózgach szczurów, a dzięki niej zwierzęta zapomniały o swojej przeszłości.

Jeden z badaczy z uniwersytetu McGill University, Todd C. Sacktor pracujący również w centrum medycznym SUNY Downstate Medical Center w Brooklynie, przeprowadził oryginalne badania, które odkryły ZIP (czyli zeta inhibitory peptide) wraz z enzymem zachowującym pamięć, czyli enzymem PKMzeta, którego hamuje.

Lata doświadczeń i testów na pewno są potrzebne, jeżeli naukowcy chcą określić dokładnie, gdzie powinien być podawany ten środek, aby selektywnie wymazać wspomnienia o bólu, bez wymazywania innych wspomnień z całego życia.

A nawet wtedy, ZIP nigdy nie będzie lekiem sprzedawanym bez recepty. Aby mógł być on zastosowany w medycynie, musi być podany do rdzenia kręgowego. W ten sposób, może on dosięgnąć neurony, które odpowiadają za przechowywanie wspomnień o bólu.

W dalszym ciągu, eksperyment ten pozostawia neurologów z lepszym zrozumieniem molekuł, które są związane z powstawaniem pamięci o bólu. Daje nam to podpowiedź odnośnie potencjalego celu w leczeniu przewlekłego i utrzymującego się bólu, jak mówi Terence J. Coderre, profesor anestezjologii i neurologii na uniwersytecie McGill University, który kierował tymi badaniami.

Nawet jeżeli molekuła ZIP nigdy więc nie będzie traktowany jak normalny lek, to jednakże kładzie ona podwaliny pod prace nad innymi substancjami chemicznymi, które być może będą w stanie na stałe anulować pamięć o bólu. Na pewno jest to wielka nadzieja dla wszystkich cierpiących, którzy z powodu tej pamięci mają problemy z chodzeniem, z siedzeniem, a nawet z leżeniem.