Czy projektowanie potomstwa tłumaczy zdolności organizacyjne owadów?

Według naukowców z Uniwersytetu Oksfordzkiego zdolność do wyboru płci potomstwa może być kluczem do zrozumienia, w jaki sposób owady, takie jak mrówki, pszczoły i osy budują swoje społeczności. Sprawozdanie z ich badania opublikowano w marcowym wydaniu czasopisma The American Naturalist.

Naukowcy obliczyli ewolucyjne koszty i korzyści dla samic owadów, jakie płyną z możliwości wyboru przez nich płci potomstwa. U gatunków, w których osobniki płci żeńskiej pomagają w wychowaniu dzieci, matki wolą mieć córki niż synów, bo tym samym zwiększają siłę roboczą w swojej społeczności.

Ustalenia badaczy pozwalają wyjaśnić, dlaczego termity budują najlepiej zorganizowane społeczności, w których liczba samic oraz samców jest mniej więcej równa. Dzieje się tak, ponieważ zarówno osobniki żeńskie, jak i męskie (inaczej niż u tamtych gatunków) pomagają wychowywać potomstwo.

„U owadów społecznych (mrówek, pszczół czy os) samice mogą decydować o płci swojego potomstwa poprzez kontrolowanie, które z ich jaj są zapładniane przez nasienie samca” – powiedział dr Andy Gardner z Wydziału Zoologii Uniwersytetu Oksfordzkiego, autor raportu.

„Zapłodnione jajeczka rozwijają się jako córki, a niezapłodnione – jako synowie. Córki w tych społecznościach wykonują całą pracę w kolonii, toteż ich wyjątkowa zdolność oznacza, że matka może decydować się na żeńską siłę roboczą bez utraty zasobów stosunkowo bezużytecznych osobników płci męskiej”.

We wcześniejszych badaniach spostrzeżono wyjątkowy fakt dotyczący społeczeństwa mrówek, pszczół i os. Otóż samice tych gatunków są genetycznie bardziej podobne do swoich sióstr niż do matek czy córek, co określono „hipotezą haplodiploidalności”.

Ta genetyczna ciekawostka nie występuje jednak u termitów, które wykształciły najbardziej kunsztowne społeczności.

„Niepowodzenie tej hipotezy w wyjaśnianiu doskonałej organizacji społeczności termitów jest jedną z przyczyn, dlaczego zaczęto odchodzić od faworyzowania tej idei” - stwierdził Gardner.

Współautor badania, Laura Ross z Wydziału Zoologii Uniwersytetu Oksfordzkiego zauważa, że w przypadku społeczności termitów można mówić o innej hipotezie – hipotezie „korekty proporcji płci”.

„Termity są wyjątkiem potwierdzającym regułę. Nie mogą wpływać na współczynniki płci, które u innych owadów działają na rzecz samic, ale też tego nie potrzebują, ponieważ samce wykonują w ich społecznościach tyle samo pracy, co samice. Sugerujemy więc, że zdolność i potrzeba dostosowywania proporcji płci wyjaśnia, dlaczego niektóre owady wykształciły nowoczesne, olbrzymie grupy eusocjalne i dlaczego inne tego nie zrobiły”.