Czym są wirusowe gorączki krwotoczne?

Zapewne większość z Nas gorączki krwotoczne kojarzy z amerykańskich produkcji filmowych o zarazach ogarniających niewielkie miasteczka na terenie Stanów Zjednoczonych. Jednak czym są tak naprawdę, i co je wywołuje? Gorączki krwotoczne są grupą chorób o zróżnicowanej etiologii wirusowej, charakteryzujące się wysoką zakaźnością i śmiertelnością.

W ich przebiegu obserwuje się przede wszystkim gorączkę, zmęczenie, bóle głowy, brzucha i mięśni, masywne krwawienie z błon śluzowych, poszerzenie naczyń spojówkowych, wybroczyny, obrzęki i obniżenie ciśnienia tętniczego. W ciężkich przypadkach szybko pojawiają się krwawienia i objawy niewydolności wielonarządowej. Choroba najczęściej występuje w formie ognisk epidemicznych na terenach Afryki, Ameryki Południowej i Azji. Sporadycznie dochodzi do zawleczenia gorączki krwotocznej na obszar USA lub Europy. Patomechanizm wiąże się z uszkodzeniem komórek śródbłonka przez namnażające się w nich wirusy oraz uwalnianiem różnorodnych mediatorów upośledzających funkcje naczyń i prowadzących do zaburzeń krzepnięcia.

Do gorączek krwotocznych zalicza się m.in. :

Żółtą gorączkę
Denga
Gorączkę krwotoczną Ebola
Hantawirusowy zespół płucny

Żółta gorączka

Żółta gorączka to choroba występująca głównie w Ameryce Południowej, Środkowej i Afryce. Istnieją jej dwie odmiany: miejska i leśna. W przypadku postaci klasycznej, miejskiej, rezerwuarem drobnoustroju jest człowiek, a przenosicielem komar z rodzaju Aedes. Postać leśna rozwija się wśród zwierząt zamieszkujących dżunglę, a przenosicielem jest z kolei komar z rodzaju Haemagogus lub Sabethes. Człowiek zaraża się przypadkowo. Ważnym jest fakt, iż przechorowanie daje trwałą odporność.

Zmiany lokalizują się głównie w miąższu wątroby, pod postacią martwicy komórek z towarzyszącą żółtaczką, a w ciężkich przypadkach dodatkowo skazą krwotoczną i albuminurią. Okres wylęgania wynosi od 3 do 6dni. Choroba rozpoczyna się niecharakterystycznie. Jest to zazwyczaj złe samopoczucie, gorączka stopniowo podnosząca się, aż do 40 stopni Celsjusza, z towarzyszącymi dreszczami, bólami głowy oraz uczuciem ogólnego rozbicia. Podwyższona temperatura utrzymuje się przez kilka dni, po czym spada, by ponownie się podnieść. Pod koniec pierwszego tygodnia rozwija się żółtaczka, a w ciężkim przebiegu dodatkowo niewydolność nerek, z białkomoczem, wałeczkami, aż do oligurii. W tym okresie występują objawy skazy krwotocznej, fusowate wymioty, krwiste stolce oraz zmiany krwotoczne na błonach śluzowych. Jeżeli pojawią się zmiany krwotoczne, jest to zły objaw rokowniczy i większość z tych chorych umiera w ciągu 4-9 dni od zachorowania. Warto jednak nadmienić, że choroba w większości przypadków przebiega łagodnie, pozostawiając trwałą odporność.

Rozpoznanie, szczególnie na terenach na których choroba występuje nie powinno stanowić problemu. Metody potwierdzające polegają głównie na izolacji wirusa z krwi oraz oznaczeniu serologii. Bardzo ważne są szczepienia, nawet jeżeli w kraju, w którym występuje choroba, jesteśmy tylko przejazdem!

Denga

Zobacz również:

Denga to choroba występująca endemicznie głównie w południowej Azji, południowym Pacyfiku i Afryce. W Polsce spotyka się ją sporadycznie u turystów wracających z tych terenów. Rezerwuarem drobnoustroju jest człowiek lub niektóre gatunki małp, natomiast przenosicielem komar z rodzaju Aedes. Nie można zakazić się drogą człowiek-człowiek. Występują trzy postaci kliniczne: klasyczna, łagodna atypowa oraz gorączka krwotoczna.

Denga klasyczna charakteryzuje się okres wylęgania wynoszącym od 5 do 8 dni. Choroba przebiega zazwyczaj łagodnie, wyłącznie u osób nie uodpornionych. U dzieci Denga objawia się kilkudniową niecharakterystyczną gorączką lub stanem podgorączkowym z plamisto-grudkową wysypką. Dorośli przechorowują nieco ciężej. Występuje gorączka, bóle mięśni, stawów, głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz wysypka plamisto-grudkowa, a czasem również powiększenie węzłów chłonnych i wątroby. Choroba trwa około 4-7 dni, kończąc się pełnym wyzdrowieniem. Postać atypowa nieznacznie różni się od klasycznej. Ma ona z reguły łagodniejszy i krótszy (72h) przebieg, bez towarzyszącej limfadenopatii.

Gorączka krwotoczna jest najcięższą postacią, stanowiąc jedną z najczęstszych przyczyn zgonów wśród dzieci na terenie południowo-wschodniej Azji. Choroba przebiega zwykle z zespołem wstrząsowym, a podłożem zmian są zaburzenia w układzie immunologicznym, w postaci krążących we krwi i odkładających się m.in. w nerkach kompleksów immunologicznych. Co ważne na postać wstrząsową chorują osoby, które w przeszłości przebyły zakażenie jednym z serotypów wirusa dengi. Przebieg choroby jest 2-etapowy. Na początku nagła gorączka z objawami podobnymi do postaci klasycznej, jednak po jej obniżeniu stan nagle się pogarsza. Tętno staje się szybkie i nitkowate, pojawiają się zimne poty, niepokój i utrata świadomości. W postaci z zespołem wstrząsowym ciśnienie tętnicze obniża się i bez leczenia do zgonu dochodzi w ciągu 4-6 godzin, od wystąpienia objawów wstrząsowych. Jeżeli nie rozwija się wstrząc pojawiają się objawy skazy krwotocznej, pod postacią wybroczyn na błonach śluzowych, krwawień z nosa i licznych siniaków oraz wysypki. Wielu chorych cierpi ponadto na krwawe wymioty i stolce.

Rozpoznanie opiera się na izolacji wirusa oraz wykryciu zwiększenia się stężenia swoistych przeciwciał. Leczenie w postaci klasycznej jest wyłącznie objawowe. W gorączce krwotocznej podaje się leki zapobiegające skazie krwotocznej i wdraża się jak najszybciej postępowanie przeciwwstrząsowe. Obecnie profilaktyka polega na zwalczaniu komarów, prowadzone są jednak prace nad szczepionkami przeciwko denga.

Gorączka Ebola

Gorączka Ebola to choroba cechująca się dużą śmiertelnością. Pierwsze opisy pochodzą z 1976r. kiedy to wybuchły dwie epidemie na terenie Sudanu i Zairu. Od ostatniej epidemii z 1995r. w Zairze znacznie zmniejszyła się liczba zachorowań. Czynnikiem etiologicznym jest wirus Ebola. Jego rezerwuarem są gryzonie i niektóre gatunki małp. Możliwe jest zakażenie na drodze człowiek-człowiek. Patogen po wniknięciu do organizmu namnaża się w zasadzie we wszystkich narządach z doprowadzając do ich martwicy. W drobnych naczyniach stwierdza się cechy zapalenia błony wewnętrznej a w mózgu drobne zawały krwotoczne. Gorączka Ebola cechuje się bardzo słabą odpowiedzią immunologiczną chorego.

Okres wylęgania wynosi od 4 do 16 dni, przeciętnie 7dni. Obraz kliniczny jest podobny do innych gorączek krwotocznych, jednak na pierwszy plan wysuwa się uogólniona skaza krwotoczna z krwawymi biegunkami i wymiotami. Rozpoznanie opiera się o stwierdzenie charakterystycznych objawów oraz izolacji wirusa we krwi lub wydalinach. Co ważne badania takie można wykonywać tylko w laboratoriach o III stopniu bezpieczeństwa. Leczenie polega na izolacji chorego w szpitalu oraz łagodzeniu objawów, w tym uzupełnianiu niedoborów wodno-elektrolitowych. Nie została do tej pory opracowana skuteczna szczepionka, a jedynym sposobem zapobiegania jest zachowanie reżimu sanitarnego.

Hantawirusowy zespół płucny

Choroba ta została opisana w 1993r. na terenie obu Ameryk. Czynnikiem etiologicznym jest wirus Hanta, którego rezerwuarem i przenosicielem jest pewien gatunek polnych gryzoni. Do zakażenia człowieka dochodzi podczas bezpośredniego kontaktu ze zwierzęciem.

Choroba rozwija się początkowo pod postacią mało swoistych objawów. Są nimi ogóle osłabienie, rozbicie, stany podgorączkowe, zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub zawroty głowy. Z czasem pojawia się obniżenie ciśnienia tętniczego, duszność, spada liczba oddechów i przyspiesza tętno. Osoba taka staje się niespokojna, a dodatkowo nasilają się objawy obrzęku płuc. Jeżeli w odpowiednio szybkim czasie chory nie będzie hospitalizowany i intensywnie leczony w ciągu kilku godzin rozwija się wstrząs. Śmiertelność w takich przypadkach sięga ponad 40%. Rozpoznanie jest dosyć trudne. We krwi stwierdza się leukocytozę z przesunięciem w lewo, atypowe limfocyty, trombocytopenię, zmniejszenie stężenia cholesterolu, wzrost lipoprotein oraz cechy kwasicy. Metodami potwierdzającym są badania serologiczne oraz PCR. Nie istnieje leczenie przyczynowe, ważne jest natomiast wczesne leczenie objawowe (tlenoterapia, zapobieganie obrzękowi płuc i kwasicy).

Źródła:

Dziubek Zdzisław, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006
Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na rok 2011, wyd. Medycyna praktyczna 2011
Cianciara Janusz, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo CZELEJ, Lublin 2007

Autor: Piotr Kuc