Diagnostyka obrazowa guzów mózgu

Leczenie każdej choroby zaczyna się od diagnostyki. Dotyczy to również zmian patologicznych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W tym przypadku nieinwazyjna diagnostyka obrazowa ma zasadnicze znaczenie – pozwala precyzyjnie obejrzeć wnętrze czaszki bez konieczności jej otwierania.

W efekcie pozwala to na postawienie prawidłowej diagnozy, a także na wybór najbardziej optymalnej metody leczenia.

Wprowadzenie do praktyki klinicznej tomografii komputerowej (TK) i rezonansu magnetycznego (MR) w istotny sposób zwiększyło możliwości wczesnego, nieinwazyjnego wykrywania i diagnostyki różnicowej guzów mózgu. Nowe, ulepszone urządzenia oraz najnowsze techniki obrazowania wykazują się nie tylko większą skutecznością diagnostyczną, ale także dają możliwość obrazowania funkcji układu nerwowego. Dzięki tym metodom jesteśmy w stanie zobrazować nie tylko zaburzenia struktury, ale także zaburzenia funkcji danej struktury. Czułość metod diagnostycznych, wynikająca przede wszystkim z coraz wyższej rozdzielczości obrazowania - zarówno liniowej, jak i kontrastowej - daje możliwość wykrycia coraz mniejszych zmian w mózgu.

Na wysoką rozdzielczość liniową i kontrastową obrazu ma wpływ zarówno technika badania, jak i jakość wykorzystywanych urządzeń diagnostycznych. Największą rozdzielczością liniową oraz kontrastową w diagnostyce guzów mózgu charakteryzuje się badanie metodą rezonansu magnetycznego. Wynika to z lepszej rozdzielczości tkankowej w obrazie wykonanym tą techniką oraz z możliwości przeprowadzenia badania w wielu płaszczyznach.
Cechą charakterystyczną każdego aparatu rezonansu jest wielkość stałego pola magnetycznego oraz rodzaj i ilość cewek (służących do badania poszczególnych okolic ciała).

W zależności od wielkości pola magnetycznego rezonanse magnetyczne dzieli się na niskopolowe (do 0,5T), średniopolowe (od 0,5 do 1,0T) oraz wysokopolowe (powyżej 1,0T). Wszystkie aparaty rezonansu magnetycznego wykorzystują tę samą zasadę otrzymywania obrazów medycznych, jednak wraz ze zwiększeniem indukcji pola magnetycznego (siły wyrażonej w teslach „T”) zwiększa się ilość szczegółów widocznych w uzyskanym obrazie - lepsze efekty zapewniają aparaty wysokopolowe w porównaniu z aparatami o niższej indukcji pola magnetycznego. Najbardziej precyzyjne skanery są wyposażone w magnes o indukcji 1,5 tesli i dużej jednorodności pola magnetycznego. Te cechy pozwalają w krótkim czasie zebrać maksimum czytelnych sygnałów podlegających przetwarzaniu, a w efekcie uzyskanie obrazu doskonałej jakości w całym skanowanym obszarze, także na jego krawędziach.

Ze względu na budowę magnesu wyróżniamy dwa systemy: pierwszy z nich to system otwarty, gdzie magnes znajduje się z jednej bądź z dwóch stron pacjenta, drugi system to system zamknięty, gdzie magnes znajduje się z każdej strony pacjenta. W obu z tych systemów pacjent znajduje się w tunelu, z tym że w systemie otwartym tunel jest znacznie szerszy.

Zobacz również:

W każdym aparacie rezonansu magnetycznego można wykonać odpowiednie sekwencje badania umożliwiające zobrazowanie guza oraz określenie jego charakteru (stopnia złośliwości). Nowoczesne tomografy rezonansu magnetycznego posiadają dodatkowe sekwencje umożliwiające precyzyjną diagnostykę różnicową pozwalającą nawet na rozróżnienie tkanki nowotworowej od tej zmienionej leczniczym działaniem promieniowania rentgenowskiego. Nowe, bezpieczniejsze środki kontrastowe oraz badania spektroskopowe oceniające budowę tkanki w istotny sposób poprawiają czułość i specyficzność rozpoznań guzów mózgu.

Dzięki stosowaniu nowoczesnych technik obrazowania w rezonansie magnetycznym możliwe jest określenie położenia guza względem obszarów związanych z poszczególnymi funkcjami mózgu - co dodatkowo umożliwia ocenę ryzyka powikłań neurologicznych, które mogą być następstwem zabiegu neurochirurgicznego.

Najnowocześniejsze aparaty rezonansu magnetycznego wyposażone są także w programy, dzięki którym możliwa jest ocena rozmieszczenia poszczególnych włókien nerwowych, ich lokalizacji w poszczególnych płaszczyznach oraz ich położenie względem miejsca, które zostanie poddane leczeniu neurochirurgicznemu. Ta funkcja pozwala na zwiększenie precyzji zabiegu operacyjnego lub napromieniania.

Ponadto badania MR nie tylko pomagają w planowaniu rozległości resekcji guza mózgu, ale także dzięki systemom otwartym i odpowiedniemu oprogramowaniu umożliwiają wykonanie biopsji lub operacji pod kontrolą MR.

Innym badaniem, umożliwiającym zobrazowanie guza mózgu (z mniejszą dokładnością) jest badanie metodą tomografii komputerowej (TK). W diagnostyce ambulatoryjnej badanie TK wykonuje się u chorych, którzy mają przeciwskazania do badania MR głowy (np. u pacjentów posiadających implant ślimakowy, rozrusznik serca lub cierpiących na klaustrofobię). W wielu przypadkach tomografia komputerowa (TK) pozostaje pierwszym badaniem wykonanym u pacjentów z podejrzeniem patologii ośrodkowego układu nerwowego. Wynika to z faktu większego dostępu do tego typu badań oraz znacznie krótszego czasu badania. Badanie TK jest metodą z wyboru (w pierwszej kolejności) w przypadku pacjentów, którzy trafiają do szpitala w trybie nagłym. Nowoczesne aparaty TK umożliwiają obrazowanie patologii wewnątrzczaszkowej z coraz większą czułością i rozdzielczością. Wprowadzenie do praktyki klinicznej wielorzędowej tomografii komputerowej znacznie poszerzyło możliwości badań w neuroradiologii, a dzięki zastosowaniu technik spiralnych badanie może pokazać obraz trójwymiarowy.

Układ skanujący urządzenia wyposażony jest z jednej strony w lampę rentgenowską, a po przeciwległej stronie w detektory odbierające promieniowanie rentgenowskie. Sygnały symultanicznie przenoszone są do komputera, który je gromadzi i przetwarza. Z pozyskanych danych powstają strukturalne obrazy organów. Ze względu na wykorzystywanie promieniowania jonizującego (promieniowania rentgenowskiego) do wykonania badania TK niezbędne jest skierowanie od lekarza (bez względu na to czy badanie jest wykonywane prywatnie czy finansowane przez NFZ).

Na rynku dostępne są różnego typu tomografy komputerowe różniące się ilością rzędów detektorów promieniowania (teoretycznie im więcej rzędów tym lepsza jakość obrazu). W zależności od wskazań klinicznych przydatne w diagnostyce zmian w ośrodkowym układzie nerwowym są tomografy już od 8 rzędów oraz wysokorzędowe wyposażone w 16 lub 64 rzędy detektorów.

W praktyce oznacza to, że nowoczesny skaner wyposażony w 64 rzędy detektorów, gdzie w każdym z rzędów znajduje się ponad 800 pojedynczych detektorów odbierających impulsy. Dodatkowo technologia pozwala na wykonanie nawet do 3 obrotów pierścienia skanującego wokół ciała pacjenta w trakcie jednej sekundy. Takie parametry umożliwiają uzyskanie obrazu 64 warstw tkanek podczas pojedynczego obrotu lampy wokół pacjenta oraz uzyskanie podczas jednej sekundy badania ponad 150 000 impulsów, które podlegają komputerowemu przetwarzaniu. Aparat umożliwia zeskanowanie struktur tkankowych w warstwach o grubości 0,625 mm. Te dane dają wyobrażenie o szczegółowości badania i dokładności powstającego obrazu.

O rodzaju techniki wykonanego badania powinien decydować lekarz kierując się stanem klinicznym pacjenta, podejrzewaną chorobą, planowanym leczeniem oraz dostępną aparaturą diagnostyczną i czasem oczekiwania na badanie.