Diagnostyka patomorfologiczna w białaczkach i chłoniakach

Chłoniaki (nowotwory pochodzące z komórek układu chłonnego), podobnie jak białaczki (wywodzące się z komórek układu krwiotwórczego) stanowią grupę różnych nowotworów o bardzo zróżnicowanej biologii i wynikającej stąd konieczności stosowania zróżnicowanego leczenia. Pomimo znacznego postępu w zrozumieniu molekularnego podłoża procesu nowotworowego podstawą diagnostyki wonkologii jest nadal badanie patomorfologiczne, polegające na ocenie tkanek lub komórek w mikroskopie świetlnym.

W przypadkach nowotworów układu chłonnego znajomość obrazumorfologicznego nie jest jednak wystarczająca dla ustalenia właściwego rozpoznania.

Ogromny postęp jaki dokonał się w zakresie immunologii oraz genetyki umożliwia dokładne prześledzenie biologii komórek układu chłonnego i krwiotwórczego, a w następstwie tego precyzyjną charakterystykę biologicznych cech pochodzących z nich nowotworów. Współczesna diagnostyka nowotworów układu chłonnego jest kompleksowym procesem wymagającym uwzględnienia w rozpoznaniu cech klinicznych i morfologicznych tych nowotworów, jak też fenotypu i genotypu komórek nowotworowych.

Ocena w mikroskopie świetlnym we wszystkich przypadkach wymaga badań immunopatologicznych, które wskazują na kierunek różnicowania i stopień dojrzałości tych komórek. Zastosowanie testów immunopatologicznych, opierających się głównie na wykorzystaniu swoistych przeciwciał monoklonalnych, pozwala na dokładne określenie typu komórki nowotworowej. Znajomość tych danych jest niezbędna do ustalenia szczegółowego rozpoznania oraz wyboru właściwej metody leczenia.

W diagnostyce i ocenie skutków leczenia w patologii nowotworów układu chłonnego i krwiotwórczego stosowana jest również cytometria przepływowa. Metoda ta polega na ocenie tysięcy komórek zawieszonych w płynie, a pobranych z węzła chłonnego, szpiku kostnego czy też krwi. Komórki, przepływając przez wiązkę światła laserowego w cytometrze, są liczone i oceniane pod względem ich fenotypu, mogą też być sortowane dla dalszej, bardziej szczegółowej oceny. Metoda ta pozwala między innymi na stwierdzanie obecności niewielkiej liczby komórek pozostających po zastosowanym leczeniu (tzw. choroba resztkowa).

Zobacz również:

Diagnostyka nowotworów układu chłonnego w wybranych przypadkach wymaga stosowania technik cytogenetycznych czy też metod biologii molekularnej (np. wykrywanie translokacji genów lub obecności chromosomu Filadelfia) dla ustalenia precyzyjnego rozpoznania. Ponieważ w diagnostyce różnych nowotworów układu chłonnego powinny być stosowane różne metody (inny panel przeciwciał, inne sondy genetyczne), konieczny jest właściwy algorytm postępowania diagnostycznego i wymagane jest inne wyposażenie pracowni wykonujących wysokospecjalistyczne badania diagnostyczne.

W ramach działalności Grupy Roboczej ds. Hematopatologii Polskiego Towarzystwa Patologów podjęto kroki w kierunku utworzenia ośrodków patomorfologicznych specjalizujących się w diagnostyce nowotworów układu chłonnego. Wyodrębniono kilkanaście zakładów lub pracowni patomorfologii, które dysponują zarówno odpowiednim wyposażeniem, jak i wyszkoloną kadrą, tak aby ocena tych nowotworów odpowiadała wymaganiom współczesnej hematologii.

Dążenie do zapewnienia właściwego poziomu diagnostycznego w tej dziedzinie onkologii znalazło swój wyraz w realizowanym od dwóch lat Narodowym Programie Zwalczania Nowotworów. Planowane jest doposażenie aparaturowe wybranych ośrodków, stworzenie systemu kontroli jakości rozpoznań, jak też utworzenie rejestru nowotworów układu chłonnego i krwiotwórczego opartego o ustalone szczegółowe rozpoznania patomorfologiczne i uzupełnione w wybranych przypadkach diagnostyką z zastosowaniem specjalistycznych technik biologii molekularnej.

Prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Olszewski
Krajowy Konsultant w dziedzinie patomorfologii
Kierownik Zakładu Patologii
Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie