Dystrofie mięśniowe

Dystrofie mięśniowe jest to schorzenie pierwotnie mięśniowe. Jej objawy wynikają z osłabienia mięśni kończyn lub mięśni unerwianych przez nerwy czaszkowe. Objawy mają charakter postępujący. Histologicznie zmiany wywołane dystrofią mięśniową polegają na zwyrodnieniu i regeneracji mięśnia, nie stwierdza się cech nieprawidłowego spichrzania substancji metabolicznych.

Choroba ta uznawana jest za wrodzoną, nawet jeśli nie ma podobnych przypadków w rodzinie.

Dystrofie mięśniowe możemy podzielić na :

dystrofie sprzężone z chromosomem X ( dystrofia Duchenne’a, dystrofia Beckera, dystrofia Emery-Dreifussa),

dystrofie o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym ( dystrofia obręczowo-kończynowa,

dystrofie o dziedziczeniu autosomalnym dominującym ( dystrofia twarzowo-łopatkowo-ramieniowa, dystrofia łopatkowo-strzałkowa, dystrofia oczna i oczno-gardzielowa, dystrofia odsiebna, dystrofia miotoniczna).

Dystrofie sprzężone z chromosomem

Dystrofia Duchenne’a jest to najczęstsza i najcięższa spośród dystrofii. Chorują chłopcy, a nosicielkami są matki. Wadliwy gen znajduje się na krótkim ramieniu chromosomu X ( Xp21). Mutacja polega na prawie całkowitym braku DNA kodującego dystrofinę, białko będące niezbędnym budulcem komórki mięśniowej.

Objawy ujawniają się w dzieciństwie ( około 3-4.rż.). Dziecko jest niesprawne ruchowo, często się przewraca, nie biega, ma trudności z wchodzeniem po schodach, z trudem wstaje z pozycji leżącej ( w charakterystyczny sposób ze wspinaniem się po sobie - tzw. objaw Gowersa). Chód staje się kaczkowaty, dochodzi do nadmiernej lordozy lędźwiowej. Początkowo zajęta jest obręcz miedniczna, z czasem również barkowa.

Najbardziej zajęte są mięśnie lędźwiowo-biodrowe, czworogłowy uda, piersiowy, zębaty przedni, przykręgosłupowe, dwugłowy ramienia oraz mięśnie nad- i podłopatkowe. Dochodzi do charakterystycznego przerostu łydek, tzw. łydki gnoma, przykurczu ścięgien Achillesa, co powoduje konieczność chodzenia na palcach. U chorego zwracają uwagę odstające łopatki.

W końcu zanikają odruchy kolanowe, a niekiedy skokowe. Czasem chorzy mają upośledzony rozwój umysłowy. Około 10-14.rż. dziecko zostaje unieruchomione na wózku inwalidzkim. W późniejszym okresie może rozwinąć się niewydolność oddechowa, co wymaga sztucznej wentylacji, narasta otyłość oraz deformacje kręgosłupa i klatki piersiowej. Około 20.rż. w większości dochodzi do zgonu z powodu niewydolności oddechowej i krążeniowej.

Istotną sprawą jest zbieranie dokładnych wywiadów rodzinnych. Za badania pomocne w postawieniu rozpoznania uznaje się zapis EMG świadczący o uszkodzeniu pierwotnie mięśniowym, EKG stwierdzający zmiany o cechach serca płodowego, bardzo wysoki poziom kinazy kreatynowej, w biopsji cechy uszkodzenia miogennego. Bardzo ważne jest również barwienie immunofluorescencyjne na obecność dystrofiny oraz badania genetyczne DNA.

Nie ma leczenia przyczynowego. Mimo wielu prób obecnie stosuje się jedynie leczenie steroidami licząc na spowolnienie procesu chorobowego , dietę wysokobiałkową, walkę z otyłością, leczenie rehabilitacyjne z wczesnymi zabiegami ortopedycznymi.

Zobacz również:

Dystrofia Beckera występuje 10-krotnie rzadziej niż dystrofia Duchenne’a, pojawia się później, zazwyczaj około 10-12.rż. Przebieg jest łagodniejszy a objawy mniej nasilone. Charakterystycznym objawem jest przerost łydek. Chorzy osiągają wiek dojrzały i mogą mieć potomstwo. Diagnostyka jest podobna do dystrofii Duchenne’a, jednak w tym przypadku dystrofina jest obecna jednak w małej ilości. Również i tu nie ma skutecznego leczenia.

Dystrofia Emeryego-Dreifussa to laminopatia. Przyczyną jest mutacja genu na długim ramieniu chromosomu X ( Xq28), emeryny obecnej prawidłowo w błonie jądrowej tkanek.

Charakterystycznymi objawami są przykurcze kręgosłupa szyjnego, stawów łokciowych, a czasem również innych grup mięśni, osłabienie mięśni kończyn oraz objawy kardiologiczne. Obecne są zaburzenia rytmu, bloki przedsionkowo- komorowe, co stwarza konieczność założenia rozrusznika. Objawy mięśniowe są łagodne, natomiast kardiologiczne często stanowią zagrożenie życia i przyczynę nagłego zgonu.

Histologicznie obraz jest nietypowy. Decydującym badaniem jest immunohistochemia potwierdzająca brak emeryny.

Podobnie jak w poprzednich dystrofiach, leczenie przyczynowe nie istnieje. Bardzo istotna jest terapia kardiologiczna, zapobieganie przykurczom oraz poradnictwo genetyczne i diagnostyka prenatalna.

Dystrofie o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym:

Dystrofia obręczowo-kończynowa to heterogenna grupa, bardziej trafnym określeniem jest zespół obręczowo-kończynowy. Objawy obejmują osłabienie dosiebnych mięśni obu obręczy, przerost łydek, osłabienie i zniesienie odruchów kolanowych.

Chory zaczyna poruszać się chodem kaczkowatym, pojawia się nadmierna lordoza, odstające łopatki, narastające zaburzenia chodu. Początek choroby zazwyczaj przypada na pierwszą dekadę życia. Choroba rozwija się przewlekle, niekiedy łagodnie, ale czasem szybko doprowadza do inwalidztwa. EMG i badania histopatologiczne potwierdzają cechy uszkodzenia pierwotnie mięśniowego, kinaza kreatynowa znacznie podwyższona. Również i tu leczenia przyczynowego nie ma.

Dystrofia wrodzona dotyczy osób z defektem genu zlokalizowanego na chromosomie 6q, odpowiedzialnego za produkcję merozyny. Objawy ujawniają się przy urodzeniu lub w niemowlęctwie. Dochodzi do osłabienia mięśni, wiotkości, przykurczów oraz zwichnięcia stawu biodrowego. To bardzo rzadka choroba o różnym przebiegu.

Dystrofie o dziedziczeniu autosomalnym dominującym:

Dystrofia twarzowo - łopatkowo - ramieniowa to defekt genu na chromosomie 4q35 lub 10q. Objawy pojawiają się w dzieciństwie, rzadko później. Dochodzi do zaniku mięśni twarzy ( chory nie może gwizdać, nadąć policzków, zmarszczyć czoła, zacisnąć powiek, dochodzi do przerostu mięśnia okrężnego ust z objawem tzw. twarzy tapira).

Zajmowane są równie mięśnie barkowe, wiszące łopatki. Prosząc o uniesienie ramion chory tworzy charakterystyczny trójkąt nadobojczykowy. Ostatecznie zajmowana jest również obręcz miednicza, a chód nabiera charakter kaczkowaty. Objawy są asymetryczne. Mężczyźni chorują ciężej. W badaniu EMG obraz jest często nietypowy, podobnie jak obraz histopatologiczny, jednak z cechami potwierdzającymi uszkodzenie miogenne. Leczenie tylko rehabilitacyjne.

Dystrofia miotoniczna nazywana również chorobą Steinerta. Mutacja dotyczy genu na chromosomie 19., kodującego białko miotoninę. Pierwsze objawy pojawiają się przed 20.rż. Choroba obejmuje wiele układów, występują zmiany miotoniczne, dystroficzne oraz wielonarządowe. Objawy miotoniczne to m.in. trudności w rozkurczaniu mięśnia (miotonia czynna) najczęściej dotycząca mięśnia okrężnego oka, a także drobnych mięśni dłoni.

Miotonię bierną stwierdza się po uderzeniu młoteczkiem w mięsień języka, kłębu kciuka lub mięsień dwugłowy ramienia, w postaci przetrwałego skurczu. Objawy miotoniczne z biegiem lat słabną na rzecz narastających objawów dystroficznych. Proces obejmuje przede wszystkim mięśnie twarzy, żwaczy, dźwigacza powiek, krtani, przełyku oraz odsiebnych mięśni kończyn. Twarz jest podłużna, szczupła, zanikłe mięśnie i opadające powieki.

U mężczyzn dochodzi do łysienia. Do objawów narządowych zalicza się zaćmę, zanik jąder, dysfunkcję jajników, oporność na insulinę, a także uszkodzenie serca, płuc, jelit i wątroby. Czasem zdarza się upośledzenie umysłowe. Występują objawy antycypacji, polegające na coraz wcześniejszym wieku zachorowania w kolejnych pokoleniach. EMG daje zapis miopatyczny oraz ciągi miotoniczne, w EKG zdarzają się zaburzenia przewodzenia. W badaniu lampą szczelinową stwierdza się zaćmę, a biopsja uwidacznia zmiany miopatyczne z zanikiem włókien typu 1 i obecnością włókien okrężnych. Leczenie polega na zmniejszaniu objawów miotonicznych za pomocą środków przeciwarytmicznych. Dobre efekty przynosi fenytoina.

Pozostałe dystrofie należą do zdecydowanie rzadziej występujących schorzeń.

Żródła:

Lewis P.Rowland, Neurologia Merritta, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2004

Roman Mazur, Neurologia kliniczna, Via medica, Gdańsk 2007

Autor: Piotr Kuc