Farmakoterapia padaczki

Padaczka jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która charakteryzuje się występowaniem spontanicznych wyładowań czynności elektrycznej mózgu (tzw. napadów padaczkowych). Wyładowania te prowadzą do zmian w zachowaniu chorego.

Mogą przyjmować postać doznań zmysłowych (mrowienie, słyszenie dźwięków, odczuwanie zapachów), lęków, omamów, a także drgawek. Często napady padaczkowe przebiegają z utratą przytomności. Padaczka ma charakter przewlekły, leczenie jest zatem długotrwałe i trwa niekiedy wiele lat. Głównymi lekami wykorzystywanymi w terapii schorzenia są tzw. leki przeciwpadaczkowe. Mechanizm ich działania może polegać na tłumieniu wyładowań w neuronach na skutek blokowania kanałów sodowych i/lub wapniowych, lub nasileniu przekaźnictwa GABA-ergicznego. Część leków wykazuje też zdolność do zmniejszenia uwalniania i działania aminokwasów pobudzających, głównie kwasu glutaminowego. Często stosowany jest podział na klasyczne leki padaczkowe i leki nowe. Pierwsze mają udowodnioną klinicznie skuteczność. Znane są także dobrze działania niepożądane związane z ich przyjmowaniem (głównie zaburzenie funkcji poznawczych), interakcje (np. leki blokujące kanały wapniowe, doustne środki antykoncepcyjne i leki przeciwzakrzepowe osłabiają ich działanie), a także skutki stosowania w okresie ciąży (wady wrodzone u noworodków – fenytoina, kwas walproinowy). Nowe leki przeciwpadaczkowe w Polsce zostały wprowadzone do lecznictwa na początku lat 90. Wykorzystywane głównie jako leki drugiego rzutu, w padaczce opornej na leczenie.

Do grupy klasycznych leków przeciwpadaczkowych należą:

Fenytoina (Phenytoinum, Epanutin parenteral) – jest jednym z najczęściej stosowanych leków, nieskuteczna w napadach nieświadomości. Stabilizuje błony komórkowe (w tym neuronalne), wpływa na przepływ jonów sodowych, wapniowych i potasowych oraz hamuje fosforylację kompleksu wapń-kalmodulina. Najczęstszym objawem niepożądanym jest przerostowe zapalenie dziąseł występujące głównie u osób młodych, jako wynik zaburzonego metabolizmu kolagenu.

Karbamazepina (Finlepsin, Neurotop, Tegretol, Timonil) – wpływa na przewodnictwo sodowe, blokuje wyładowania i zmniejsza pobudliwość błon komórek nerwowych. Może powodować niezborność ruchów, bóle i zawroty głowy, zmiany skórne i oczopląs. U osób starszych także splątanie i pobudzenie.

Kwas walproinowy (Convulex, Depakine Chrono, Valprolek) – cechuje się złożonym, nie do końca wyjaśnionym mechanizmem działania. Modyfikuje przekaźnictwo sodowe i wapniowe oraz zwiększa stężenie GABA. Działania niepożądane dotyczą zwykle przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka).

Zobacz również:

Primidon (Mizodin) w organizmie ulega metabolizmowi do fenobarbitalu i PEMA. Wywołuje senność, zawroty głowy, nudności i wymioty.

Etosuksimid (Petinimid) – jest lekiem skutecznym w napadach nieświadomości, co wynika z hamowania prądu wapniowego w kanałach typu T. Często stosowany u dzieci.

Fenobarbital (Luminalum) – jest jednym z najstarszych leków przeciwpadaczkowych. Poprzez wiązanie się z receptorem GABA-ergicznym przedłuża otwarcie kanałów chlorkowych. Jego skuteczność jest zbliżona do karbamazepiny. Najczęściej występującym objawem niepożądanym jest senność.

Klonazepam (Clonazepamum) – pochodna benzodiazepiny, działa poprzez wpływ na układ GABA-ergiczny. W trakcie leczenia mogą wystąpić senność, niezborność ruchowa i zawroty głowy. Spośród pochodnych benzodizepiny w leczeniu padaczki wykorzystywany jest także diazepam (Relanium, Relsed, Neorelium, Diazepam desitin) i nitrazepam (Nitrazepam) o mniejszym znaczeniu terapeutycznym.

Do grupy nowych leków przeciwpadaczkowych zaliczane są:

Wigabatryna (Sabril) – zwiększa stężenie GABA poprzez nieodwracalne hamowanie GABA-transferazy. Może wywoływać senność, uspokojenie i upośledzenie pola widzenia.

Lamotrygina (Epotrigine, Lameptil, Lamilept, Lamitrin, Lamotrix, Symla i in.) – działa przeciwdrgawkowo poprzez blokowanie kanałów sodowych i hamowanie uwalniania kwasu glutaminowego. W trakcie leczenia mogą wystąpić bóle i zawroty głowy, nudności, wysypka, senność.

Oksakarbazepina (Karbagen, Trileptal) – działa podobnie do karbamazepiny. Może powodować zaburzenia ze strony OUN, przewodu pokarmowego i zmiany skórne.

Gabapentyna (Gabagamma, Gabatem, Neurontin, Sympleptic i in.) – jest agonistą receptorów GABA-ergicznych. Do działań niepożądanych, jakie mogą wystąpić w trakcie leczenia zalicza się: senność, zmęczenie, bóle i zawroty głowy, wymioty i przyrost masy ciała.

Topiramat (Etopro, Erudan, Topamax, Epiramat i in.) – wpływa na układ GABA-ergiczny, przewodnictwo sodowe oraz aminokwasy pobudzające. Może powodować zmęczenie, senność, spadek masy ciała i kamicę nerkową.
Tiagabina (Gebitril) – hamuje wychwyt zwrotny GABA. W trakcie leczenia może wystąpić senność, zmęczenie i zawroty głowy.

Lewetiracetam (Keppra, Levetiracetam) – lek dobrze tolerowany, wykorzystywany w terapii skojarzonej.

Dobór leków jest zależny od rodzaju padaczki. Podstawowy podział napadów padaczkowych wyróżnia: napady uogólnione, które obejmują cały mózg i napady częściowe, które obejmują jedynie jego część. Pierwsze mogą mieć postać napadów toniczno-klonicznych, napadów nieświadomości lub napadów mioklonicznych. Napady częściowe mogą być z kolei proste, złożone lub wtórnie uogólnione. W przypadku napadów toniczno-kloniczych lekami pierwszego rzutu są kwas walproinowy i fenytoina. W ich leczeniu wykorzystuje się także karbamazepinę, fenobarbital i primidon. Napady nieświadomości leczy się z kolei etosuksimidem lub kwasem walproinowym. Lekiem drugiego rzutu jest klonazepam. Te same leki stosowane są w napadach mioklonicznych, jednak lekiem pierwszego rzutu jest kwas walproinowy. W napadach częściowych leczenie zaczyna się zwykle od karbamazepiny lub fenytoiny. Stosowane bywają także: fenobarbital, kwas walproinowy, primidon, lamotrigina, wigabatryna i klonazepam.

Leczenie jest dobierane indywidualnie w zależności od obrazu klinicznego choroby. Przy wyborze odpowiedni środka brane pod uwagę są także możliwe działania niepożądane oraz wiek i stan chorego. Skuteczność terapii zależy jednak przede wszystkim od konsekwentnego przyjmowania przepisanego preparatu. Zwykle leczenie zaczyna się od monoterapii. Dopiero w przypadku jej nieskuteczności lub nietolerancji leku, preparat jest zamieniany na inny lub podejmowana jest decyzja o leczeniu skojarzonym. Leczenie kończy się zazwyczaj w momencie, gdy po ok. 2-4 latach stosowania leków przeciwpadaczkowych nie pojawiają się napady. Jednak u 1/3 chorych napady padaczkowe powracają po odstawieniu leków.

Autor: marta Grochowska
Źródła:
Janiec W. (red.): Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2008,
Kostowski W., Herman Z. S. (red.): Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. PZWL, Warszawa 2010,
pharmindex.pl,

Farmakoterapia padaczki

Polecamy:

Komentarze do: Farmakoterapia padaczki