Guzy nosa i zatok przynosowych - przyczyny, objawy, leczenie

Nos kartoflowaty rozwija się jako efekt przerostu gruczołów łojowych wraz z tkanką łączną. Zwykle rozwija się w grupie starszych mężczyzn. Wiele przypadków jego występowania dotyczy osób chorujących na trądzik różowaty. Innymi czynnikami są również: nadmierne spożywanie alkoholu (tzw. nos pijacki), ostro przyprawione potrawy, przewlekłe narażenie na ciepło lub zimno, a także współwystępowanie niektórych chorób wewnątrzustrojowych i zaburzeń gospodarki tłuszczowej. Głównym objawem jest obecność guzowatej narośli na nosie, rzeźba skóry jest pogrubiona, zauważa się często poszerzone naczynia włosowate, a także czerwono-niebieskie przebarwienia na skórze. Podstawową metodą leczenie jest operacyjne usunięcie zmiany. Wykonuje się to zwykle za pomocą laseroterapii, dermabrazji lub tradycyjne wycięcia zmiany za pomocą skalpela.

Rak podstawnokomórkowy jest to przykład tzw. guza złośliwego miejscowo. Zmiana rośnie bardzo wolno i wywodzi się z odróżnicowanych komórek skóry. Ważną uwagą jest fakt, iż rak ten nie daje przerzutów. Uważa się, że jest to najczęściej spotykany guz skóry zlokalizowany w obrębie twarzy. Najczęściej chorują osoby po 60 roku życia, z predyspozycjami genetycznymi i dużą wrażliwością na promieniowanie słoneczne. Czynnikiem ryzyka jest również wieloletnie przebywanie na słońcu bez stosowania odpowiednich filtrów. Jest to zmiana o charakterze guzowatym, często pokryta w części środkowej strupami, natomiast wokół otoczona perełkowatą obwódką. Czasami stwierdza się głębokie nacieki do chrząstek i kości. Jedynym pewnym sposobem potwierdzenia obecności raka podstawnokomórkowego jest wykonanie biopsji z badaniem histopatologicznym. Leczenie polega na usunięciu zmiany z odpowiednim marginesem tkanki wolnej od raka. Jeżeli zachodzi taka potrzeba wykonuje się rekonstrukcję plastyczną nosa. Zwykle rokowanie jest dobre. Ocenia się, że wyleczalność sięga 95%.

Guzy umiejscowione w tej lokalizacji należą do rzadkości. Ocenia się, że częstość ich występowania to około 1-2 przypadki na 100 000 osób. Zauważono zwiększoną zachorowalność w Afryce Środkowej oraz Azji Południowo-Wschodniej. Zmiany stwierdza się około 2 razy częściej u mężczyzn, przy czym szczyt występowania to około 50-60 lat. Guzy w tej lokalizacji można podzielić na wywodzące się z tkanki gruczołowej (gruczolakoraki, gruczolaki wielopostaciowe), tkanki mezenchymalnej (mięsakowłókniaki, kostaniaki oraza śluzowiaki), tkanki nabłonkowej (raki płaskonabłonkowe oraz brodawczaki) oraz tzw. neuroblastoma nerwu węchowego.

Pierwszymi objawami mogą być nocne poty, gorączka lub utrata masy ciała, czasami towarzyszą im obrzęki. Aby zobrazować zmianę wykonuje się tomografię komputerową, rezonans magnetyczny lub endoskopię. Pewne rozpoznanie daje ocena histologiczna pobranego wycinka. Uważa się, że przerzuty występują stosukowo rzadko i późno. Jeżeli zmiany zlokalizowane są w odcinku przednim zwykle dają przerzuty do podżuchwowych węzłów chłonnych. Guzy w części tylnej i w nosogardle do węzłów bocznych szyi i pozagardłowych.

1. Piętro dolne – zalicza się do niego guzy zlokalizowane w podniebieniu twardym, dnie zatoki szczękowej, a także wyrostku zębodołowym co może powodować rozrost do jamy ustnej. Charakterystyczna lokalizacja wiąże się z występowaniem m.in. bólów zębów oraz trudności w nałożeniu protez zębowych.

2. Piętro środkowe – zalicza się do niego guzy umiejscowione przede wszystkim w bocznej ścianie nosa oraz zatokach szczękowych. Lokalizacja ta umożliwia przechodzenie zmian do oczodołów, dołu skrzydłowo-podniebiennego, a także do jamy nosowej. Mogą się z tym wiązać m.in. trudności w oddychaniu przez zajęte nozdrze, obecność krwisto-ropnej wydzieliny, a także dużych dolegliwości bólowych podczas naciekania na oponę twardą.

3. Piętro górne – dotyczy guzów umiejscowionych na ścianie górnej zatok szczękowych, czołowych oraz sitowych. W związku z lokalizacją guzy mogą przechodzić do oczodołów oraz wnętrza czaszki, dając objawy podwójnego widzenia.

Kostniak jest guzem uszypułowanym. Zwykle zlokalizowany jest w zatoce czołowej lub komórkach sitowych. Jeżeli zmiany są niewielkie w zasadzie mogą nie dawać żadnych objawów, a stwierdzane są zupełnie przypadkowo. Większe zmiany mogą powodować ucisk, a co się z tym wiąże ból. Kostniak może również utrudniać odpływ wydzielin z zatok doprowadzając do nawracających zapaleń. W przypadku wystąpienia dolegliwości zaleca operacyjne usunięcie zmiany.

Włókniak młodzieńczy jest guzem włóknistym o znacznym unaczynieniu. Lokalizuje się zwykle na granicy między jamą nosową a częścią nosową gardła. Zgodnie z nazwą dotyczy głównie osób młodych, a szczególnie chłopców w wieku 14-25 lat. Główną dolegliwością są krwawienia oraz obecność wydzieliny z nosa. Ponadto dochodzi do trudności w oddychaniu za pomocą nosa, bólów głowy oraz zaburzeń w trąbce Eustachiusza. Rozpoznanie można postawić na podstawie wykonanej endoskopii, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego oraz angiografii z przedoperacyjną embolizacją. Leczenie polega na usunięciu operacyjnym zmiany z wcześniejszą embolizacją.

Głównym przedstawicielem jest tutaj rak płaskonabłonkowy. Jest to guz złośliwy o charakterze naciekającym. W większości umiejscawia się w zatoce szczękowej. Uważa się, że jest to najczęściej występujący nowotwór zatok przynosowych. Powstaje na podłożu przewlekłych zmian zapalnych oraz przewlekłego narażenia na palenie tytonie, alkohol oraz zażywanie tabaki. Do możliwych objawów zalicza się zaburzenia funkcji trąbki, niedosłuch przewodzeniowy jednego ucha, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, krwawienia z nosa, bóle głowy, trudności z oddychaniem, a także wysięki do jamy bębenkowej. Leczenie polega na jak najszybszym usunięciu zmiany z marginesem zdrowych tkanek, a w przypadku towarzyszących przerzutów do węzłów również napromienianie i chemioterapię.

Do grupy guzów złośliwych zalicza się również gruczolakoraka. Uważa się, że jest związany z narażeniem na wdychanie twardego pyłu drzewnego. Zwykle lokalizuje w obrębie środkowej małżowiny nosowej. Objawy i leczenie zbliżone są do raka płaskonabłonkowego.

Autor: Piotr Kuc
Źródła:

Boenninghaus Hans-Georg, Otorynolaryngologia, Springer PWN, Warszawa 1997

Achim Viktor, Otorynolaryngologia, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2007