Jak bezpiecznie wrócić z wakacji - czyli wszystko o chorobach, na które jesteśmy narażeni w podróży
Stewardesa, policjant, mężczyzna z Pomorza Zachodniego, dziennikarka, starsza kobieta po powrocie z Nigerii, młody lekarz po pobycie w południowej części Afryki. Wszyscy umarli w ciągu ostatnich lat na malarię. Wspólnym mianownikiem tych tragicznych przypadków było zlekceważenie zdrowotnych zaleceń dla podróżnych udających się do egzotycznych krajów.
Starannie spakowani i dobrze zaopatrzeni turyści z pełnymi portfelami nie zawsze jednak pamiętają o zagrożeniach dla zdrowia. Konsekwencje zaniedbań mogą być bardzo poważne.
Kraje tropikalne i rejony o złych warunkach sanitarnych narażają na „egzotyczne” drobnoustroje, infekcje przenoszone przez owady, czy też dolegliwości związane z niskim poziomem higieny lokalnej gastronomii. Rejs po Nilu dla niektórych kończy się wirusowym zapaleniem wątroby typu A (czyli tzw. „żółtaczką pokarmową”), a niemal co drugi turysta zmaga się na wakacjach z „klątwą Faraona” albo „zemstą Montezumy”, czyli biegunką podróżnych.
Niemal co roku w naszym kraju turyści umierają z powodu malarii tropikalnej - choroby pasożytniczej powszechnej m. in. w Afryce oraz niektórych częściach Azji i Ameryki Łacińskiej.Wszystkie te schorzenia łączy jedno: można im skutecznie zapobiegać!
14 przykazań podróżnego!
1. Przed wyjazdem udaj się do lekarza medycyny podróży (medycyny tropikalnej) na co najmniej 6 tygodni przed wyjazdem.
2. Skorzystaj z odpowiednich szczepień obowiązkowych i zalecanych.
3. Wykup odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne!
4. W razie podróży w rejony zagrożone malarią, zaopatrz się w środki zapobiegające tej chorobie: wybrane podczas konsultacji lekarskiej preparaty przeciwmalaryczne oraz środki ochrony przed komarami w tropiku.
5. Zabierz ze sobą podręczną apteczkę podróżną, wyposażoną według zaleceń lekarza.
6. W krajach o niskim poziomie higieny spożywaj tylko butelkowane napoje, sprzedawane
w fabrycznie zamkniętych opakowaniach lub płyny świeżo przegotowane.
7. Wybierając potrawy podczas egzotycznej wycieczki stosuj regułę: „ugotuj, zaparz, obierz albo zapomnij”.
8. Unikaj surowych i niedogotowanych pokarmów (m. in. sałatki, nieobrane owoce
i warzywa, niedogotowane mięso i owoce morza) oraz posiłków przygotowanych w złych warunkach sanitarnych np. w jadłodajniach ulicznych.
9. Przed wyjazdem poznaj zasady leczenia biegunki podróżnych, która przydarza się turystom nawet pomimo zachowania zasad higieny.
10. W tropiku unikaj sytuacji sprzyjających niektórym chorobom pasożytniczym: chodzenia boso, kąpieli i brodzenia w wodach śródlądowych.
11. Unikaj kontaktów ze zwierzętami w podróży, nie drażnij ich. W razie narażenia
na wściekliznę, jak najszybciej zgłoś się do placówki opieki medycznej.
12. Zrezygnuj z pokarmów pochodzenia zwierzęcego poddanych niewystarczającej obróbce.
13. Unikaj przygodnych kontaktów seksualnych lub zawsze używaj prezerwatyw w takich sytuacjach.
14. W krajach rozwijających się unikaj usług kosmetycznych, zabiegów akupunktury
i tatuażu, a w razie potrzeby korzystaj tylko z renomowanych placówek opieki medycznej.
Szczepienia dla podróżujących
Obecnie jedynym szczepieniem wymaganym przez Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne jest szczepienie przeciwko żółtej gorączce, zagrażającej życiu chorobie wirusowej, przenoszonej przez komary.
Jest ono obowiązkowe dla osób udających się do niektórych krajów tropikalnych, przede wszystkim do Afryki i Ameryki Południowej. Warto przy tym pamiętać, że szczepienia obowiązkowe mają za zadanie przede wszystkim chronić regiony nimi objęte przed rozprzestrzenianiem się chorób infekcyjnych i epidemiami.
Największe znaczenie dla ochrony zdrowia i bezpieczeństwa indywidualnego turysty mają jednak szczepienia zalecane! Powinny być one zawsze dobrane z uwzględnieniem trasy i charakteru podróży, bieżącej sytuacji epidemiologicznej oraz stanu zdrowia podróżnego i wcześniej przyjętych szczepionek.
Szczepionki najczęściej zalecane w ruchu turystycznym uodparniają przeciwko następującym chorobom:
Wirusowe zapalenie wątroby typu A (tzw. „żółtaczka pokarmowa”)
Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest chorobą powszechną w krajach o niskich standardach higieny, także w popularnych turystycznie państwach basenu Morza Śródziemnego (np. Egipt, Turcja, Maroko).
Zachorowaniu sprzyja nieprzestrzeganie zasad bezpiecznego żywienia w podróży, jednak nierzadko na „żółtaczkę pokarmową” chorują goście luksusowych hoteli i kurortów w krajach rozwijających się. Szczepienie przeciwko WZW typu A jest najskuteczniejszym sposobem ochrony przed tą chorobą i zapewnia wieloletnią odporność.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (tzw. „żółtaczka wszczepienna”)Zobacz również:
WZW typu B przenoszone jest zwykle przez zanieczyszczone narzędzia kosmetyczne, fryzjerskie lub chirurgiczne, a także przez kontakty seksualne. W większości krajów tropikalnych ryzyko zachorowania na WZW typu B jest większe niż w Europie. Krajowy Program Szczepień Ochronnych na rok 2012 zaleca szczepienie przeciwko
WZW B wszystkim dotychczas nieuodpornionym, dorosłym Polakom. Pełen cykl szczepień przeciwko WZW B zapewnia odporność wieloletnią.
Uwaga! W Polsce dostępna jest szczepionka skojarzona, uodparniająca jednocześnie przeciwko WZW A oraz B, wygodna dla turystów, którzy przed wyjazdem planują szczepienie przeciwko obu tym chorobom.
Tężec, błonica
Tężec, błonica, krztusiec
Tężec, błonica, poliomyelitis (choroba Heinego-Medina)
Tężec, błonica, krztusiec, poliomyelitis (choroba Heinego-Medina)
Dostępne w Polsce szczepionki skojarzone uodparniają podróżnych przeciwko wszystkim powyższym chorobom zakaźnym. Tężec jest groźnym dla życia schorzeniem bakteryjnym, częstszym w tropiku, w porównaniu do krajów umiarkowanej strefy klimatycznej.
Do zakażenia dochodzi najczęściej przez zanieczyszczenie rany glebą. Błonica występuje w wielu krajach rozwijających się. Krztusiec jest chorobą zakaźną powszechną na całym świecie. Zgodnie z polskim Programem Szczepień Ochronnych na rok 2012, u osób dorosłych zalecane jest szczepienie przypominające przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi co 10 lat, niezależnie od planów podróżniczych.
Choroba Heinego-Medina (poliomyelitis) może prowadzić do ciężkich zaburzeń układu nerwowego, w tym porażeń i niedowładów. Zakażenia wirusem polio wciąż zagrażają turystom udającym się do niektórych regionów Azji i Afryki.Dur brzuszny
Jest to ostra choroba bakteryjna, przenoszona drogą pokarmową, przez zanieczyszczone pokarmy lub napoje. Zagrożenie w podróży zależy od warunków sanitarnych w rejonie docelowym oraz stosowania zasad higieny spożywania posiłków przez turystę. W niektórych krajach Azji, np. w Indiach, ryzyko duru brzusznego
u podróżnych jest nawet do 30 razy wyższe niż w pozostałych częściach świata.
Zakażenia meningokokowe (sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)
Choroby wywołane przez bakterie zwane meningokokami zdarzają się na całym świecie, szczególnie często jednak występują w porze suchej, w części krajów Afryki Subsaharyjskiej (zwanych „pasem meningokokowym”). Zakażenia meningokokowe przenoszą się najczęściej drogą kropelkową, czyli poprzez kaszel i kichanie. Turyści narażeni są na zachorowanie, zwłaszcza jeśli przebywają w dużych skupiskach ludzkich np. podczas świąt lub pielgrzymek. Szczepienie przeciwko meningokokom jest najskuteczniejszym sposobem zapobiegania groźnym dla zdrowia i życia chorobom wywoływanym przez te bakterie.
Żółta gorączka
Szczepienie zalecane jest podróżującym w rejony występowania żółtej gorączki, nawet jeśli nie są one objęte obowiązkiem uodpornienia.
W niektórych sytuacjach, związanych z charakterem wyjazdu lub indywidualną sytuacją zdrowotną turysty, lekarz może zalecić szczepionki nie uwzględnione na powyższej liście
np. przeciwko wściekliźnie u osób szczególnie narażonych na kontakty ze zwierzętami
w podróży lub przeciwko grypie u podróżujących w sezonie epidemicznym.
Malaria – aktualne zagrożenie
Malaria, czyli po polsku zimnica jest ostrą lub przewlekłą chorobą pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Wektorem, czyli przenosicielem zarażenia jest samica komara widliszka (Anopheles), którą wyróżnia charakterystyczne ułożenie ciała względem powierzchni skóry w czasie żerowania. Widliszka trzyma odwłok pod kątem45 stopni do powierzchni skóry, podczas gdy pozostałe komary trzymają go równolegle.
Blisko 3,5 miliarda ludzi (około 40 % ludności świata) zamieszkuje tereny malaryczne. Choroba występuje w około 110 krajach. Polska wolna jest od rodzimej malarii od 1963 roku. Spotykane obecnie zachorowania są importowane, czyli przywlekane z terenów endemicznych tej pasożytniczej choroby. Rokrocznie około 30 milionów ludzi z terenów niemalarycznych podróżuje do strefy zagrożenia zimnicą. Spośród nich prawie 30 tysięcy zostaje zarażonych.
Zagrożenie, którego nie wolno lekceważyć!
Z powodu malarii umiera rocznie około 3 milionów ludzi, a choruje na nią 500 milionów. Ponad 90 proc. wszystkich przypadków malarii odnotowuje się w Afryce poniżej Sahary. Malaria zabija dziennie 3000 dzieci poniżej 5 roku życia (co 30 sekund jedno dziecko). Śmiertelność z powodu tej inwazyjnej choroby wielokrotnie przewyższa śmiertelność
z powodu AIDS.
Okres wylęgania malarii zależy od gatunku pasożyta i zamyka się najczęściej w przedziale 12-28 dni. Przebieg choroby zależy od ilości zainfekowanych krwinek czerwonych, stopnia uodpornienia organizmu (osoby stale zamieszkujące tereny malaryczne nabywają częściową odporność), ogólnego stanu zdrowia, chorób towarzyszących (gruźlica, AIDS), zjadliwościi gatunku pasożyta. Choroba ma cięższy przebieg u dzieci, kobiet w ciąży, osób niedożywionych, odwodnionych. Pierwsze objawy zimnicy są mało charakterystyczne
i przypominają grypę lub przeziębienie. Dominują bóle mięśniowo-stawowe, ogólne rozbicie, złe samopoczucie, niepokój. W typowym napadzie gorączki malarycznej można wyróżnić fazę zimną (dreszcze), fazę gorącą (wzrost ciepłoty ciała nierzadko do 41oC) i fazę zlewnych potów, po której chory zasypia na kilka, kilkanaście godzin.Mapa malarii
Większość terytorium Afryki: od południowych skrajów Sahary aż po Republikę Południowej Afryki.
W Ameryce Południowej i Środkowej zagrożenie zimnicą występuje w południowym Meksyku (półwysep Jukatan, obszary przygraniczne z Belize i Gwatemalą) oraz w dorzeczu Amazonki i Orinoko. Malaria jest groźna na Karaibach (Republika Dominikany, Haiti, Jamajka).
W Centralnej Azji (Tadżykistan, Afganistan, Azerbejdżan) sytuacja epidemiologiczna dotycząca zachorowalności uległa wyraźnemu pogorszeniu.
Na Subkontynencie Indyjskim występuje istotne zagrożenie malarią.
Za kolebkę lekoopornych zarodźców zimnicy uważa się Indochiny (Wietnam, Kambodża, Laos, Birma i Tajlandia).
Na Dalekim Wschodzie największe ryzyko zarażenia malarią występuje w Indonezji, Timorze Wschodnim, Papui Nowej Gwinei. Niektóre wyspy oceaniczne (Madagaskar, Sri Lanka, Vanuatu, Wyspy Salomona) również należą do obszarów występowania zimnicy.
Na Bliskim Wschodzie zagrożenie malarią jest niewielkie i sezonowe.
Najczęściej zadawane pytania
1. „Jakie szczepienia trzeba wykonać przed wyjazdem?“
Warto pamiętać, że w turystycznym ruchu międzynarodowym istnieje tylko jedno wymagane szczepienie, pozostałe są zalecane. Tym wyjątkiem jest szczepienie przeciwko żółtej gorączce, którego świadectwem jest tzw. „Żółta książeczka“.
Najczęściej zaleca się szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, durowi brzusznemu, dawki przypominające przeciw tężcowi i błonicy, ew. przeciw polio i krztuśćcowi. Pozostałe szczepienia są rzadziej zalecane. Zestaw zależy przede wszystkim od rejonu podróży, warunków pobytu i wieku podróżnika.
2. „Czy w miejscu docelowym występuje malaria?“
Zawsze sprawdzamy na stronach CDC i WHO aktualne wytyczne dotyczące terenów występowania malarii, lekooporności i zalecanej profilaktyki.
3. „Czy mogę wyjechać z małym dzieckiem? Czy ciąża nie jest przeciwwskazaniem do podróży?“
Należy podkreślić, że ani ciąża, ani małe dzieci nie stanowią przeciwwskazania do podróżowania. Warto jednak pamiętać, że wymienione dwie populacje osób są znacznie bardziej narażone na ciężki przebieg (włącznie ze śmiertelnym) malarii i radzimy bezwzględnie unikać miejsc występowania tej choroby. Odradza się też podróż ciężarnym i małym dzieciom w wysokie góry.
4. „Jadę na wycieczkę last minute, wyjazd za kilka dni. Czy jest sens przygotowywać się zdrowotnie do podróży?“
Najbardziej optymalnym momentem do rozpoczęcia przygotowań do podróży jest 6-8 tygodni przed wyjazdem. Ten czas potrzebny jest do skompletowania szczepień, rozwinięcia odporności, zakupienia apteczki podróżnych. Jednak nawet podróże last minute można optymalnie zabezpieczyć medycznie, należy tylko pilnie skontaktować się z lekarzem!
5. „Choruję przewlekle. Jak przygotować się do wyjazdu?“
W takich sytuacjach optymalna jest konsultacja z lekarzem specjalistą w Poradni Tropikalnej czy Medycyny Podróży. Adresy poradni znaleźć można na stronie http://www.cimp.pl/lista-poradni/
Na konsultację warto zabrać swoją dokumentację medyczną i wykaz stosowanych na stałe leków. Lekarz ustali wtedy indywidualnie zmodyfikowaną listę zaleceń.
6. „Jakie szczepienia trzeba wykonać przed wyjazdem?“
Warto pamiętać, że w turystycznym ruchu międzynarodowym istnieje tylko jedno wymagane szczepienie, pozostałe są zalecane. Tym wyjątkiem jest szczepienie przeciwko żółtej gorączce, którego świadectwem jest tzw. „Żółta książeczka“. Ponadto, dla podróżujących do Haiti i Arabii Saudyjskiej konieczne jest szczepienie przeciw zakażeniom meningokokowym. Najczęściej zaleca się szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, durowi brzusznemu, dawki przypominające przeciw tężcowi
i błonicy, ew. przeciw polio i krztuśćcowi. Pozostałe szczepienia są rzadziej zalecane. Zestaw zależy przede wszystkim od rejonu podróży, warunków pobytu i wieku podróżnika.
Komentarze do: Jak bezpiecznie wrócić z wakacji - czyli wszystko o chorobach, na które jesteśmy narażeni w podróży