Jak długo człowiek może przetrwać bez snu?

Powszechnie wiadomo, że sen jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu i to już od pierwszych dni życia. Długość i jakość snu, jak również godzina, o której kładziemy się spać, mają decydujący wpływ na nasze zdrowie i mogą być powodem wielu problemów, jeśli nie zaspokajają w pełni zapotrzebowania organizmu. Konsekwencje pozbawienia snu mogą być liczne: zaburzenia nastroju, senność, agresja, stres, obniżenie sprawności fizycznej i umysłowej lub zwiększenie masy ciała.

A co dzieje się w przypadku, gdy brak snu trwa dłużej lub gdy wcale nie śpimy? Wówczas zaburzenia stają się dużo poważniejsze i mogą ostatecznie doprowadzić do śmierci.

Dotychczas nie można było jednoznacznie stwierdzić, że jakiś zgon był spowodowany wyłącznie przez brak snu.

W ubiegłym roku chiński 26-latek zmarł, gdy próbował obejrzeć bez snu wszystkie mecze Euro 2012 przez 11 dni. Po powrocie do domu  mężczyzna zasnął i już się nie obudził. Jednak lekarze podkreślali, że młody człowiek codziennie palił i pił alkohol, co nie pozwoliło stwierdzić, że tylko i wyłącznie brak snu był przyczyną tego zgonu.

Dotychczasowy rekord w niespaniu należy do Amerykanina Randy Gardnera, który w 1965 roku, jako 17-latek nie spał przez 264 godziny (około 11 dni) w ramach szkolnego projektu. Pod koniec doświadczenia sypiał po 14 godzin bez przerwy i potrzebował sporo czasu, aby zregenerować siły.
   
Naukowcy uważają, że nie samo pozbawienie snu, ale raczej jego konsekwencje mogą prowadzić do śmierci. W 1980 roku badacze przeprowadzili doświadczenie na szczurach, które utrzymywali przez wiele dni w stanie czuwania. Większość zwierząt zmarła w ciągu dwóch tygodni.
   
Jednak dr Jerome Siegel z Uniwersytetu Kalifornijskiego (UCLA) uważa, że zgony te były raczej spowodowane wzrostem ciśnienia tętniczego i zwiększonym wydzielaniem hormonu stresu, kortyzolu. Jak zauważył, podczas tego eksperymentu naukowcy wielokrotnie budzili szczury, przeszkadzając im spać, co nieznacznie różni się od braku snu.
   
Jednak w dłuższej perspektywie brak snu może spowodować wzrost ciśnienia tętniczego i zakłócić wydzielanie niektórych hormonów, zaburzając w ten sposób równowagę całego organizmu.
   
Dr Charles Czeisler z Uniwersytetu Harvarda uważa, że Michael Jackson mógł umrzeć z powodu chronicznego braku snu. Naukowiec twierdzi, że gwiazdor faktycznie nie spał przez 60 dni przed śmiercią. W tym przypadku chodzi konkretnie o deprywację fazy snu REM.
   
Sen dzieli się na kilka faz: senność (faza 1), sen lekki (faza 2), sen głęboki (faza 3 i 4) oraz sen paradoksalny, nazywany również REM (od Rapid-Eye Movement). Te fazy snu zmieniają się w cyklach 90 minutowych, w ciągu jednej nocy może wystąpić kilka cykli (od 3 do 5). Według dr Czeislera, Michael Jackson rzeczywiście sypiał, jednak nigdy nie osiągał fazy REM, z powodu leków, które przyjmował.
   
- To tak, jakbyście zjedli kilka kulek celulozy na kolację. Wasz żołądek jest wypełniony i nie odczuwacie już głodu, ale posiłek ten dostarczył zero kalorii i nie zaspokoił żadnej z potrzeb żywieniowych organizmu - wyjaśnił dr Czeisler. 

REM to faza snu, podczas której pojawiają się marzenia senne. Na tym etapie występuje wysoka aktywność mózgu. Według niektórych badaczy REM wpływa na niektóre ważne procesy, zachodzące w mózgu.
   
To mogłoby wyjaśnić, dlaczego niektórzy ludzie, którzy osiągnęli fazę REM, budzą się bardziej czujni, niż ci, którzy tej fazy snu nie osiągnęli.

Jednakże istnieje kilka przypadków osób, które utraciły zdolność do osiągnięcia tego stadium snu z powodu uszkodzenia mózgu i są w stanie normalnie funkcjonować. Podobnie jak w przypadku braku snu, równie trudno jest stwierdzić, że brak snu REM może sam doprowadzić do śmierci.
   
Sen wciąż pozostaje tajemniczym i złożonym procesem, którego nie wszyscy doświadczają w ten sam sposób. Jedni potrzebują dużo snu, innym wystarcza zaledwie kilka godzin. Zapotrzebowanie na sen zmienia się też w ciągu życia. Jednoroczne dziecko potrzebuje 14-15 godzin snu, nastolatek 9-10 godzin, a osoba dorosła 7-8 godzin. Wszystko to sprawia, że zagadnienie snu jest jeszcze bardziej skomplikowane i trudno je w pełni zrozumieć.