Jak sobie poradzić z bólem głowy?
Ból głowy nie jest stanem chorobowym ani schorzeniem, lecz objawem, który może mieć wiele przyczyn. Może być objawem głównym lub towarzyszącym np. infekcji górnych dróg oddechowych. Ocenia się, że 80-90% osób przynajmniej raz w roku (lub częściej) cierpi z powodu bólu głowy.
NAPIĘCIOWY BÓL GŁOWY (ból skurczowy) jest najczęściej występującym rodzajem bólu głowy. Na jego występowanie skarży się aż 40-90% mieszkańców krajów zachodnich. Pojawienie się napięciowego bólu głowy jest wynikiem skurczu mięśni okołoczaszkowych. Ból występuje po obu stronach czoła lub okolicy potylicznej. Ma charakter uogólniony, niepulsujący. Nasilenie bólu określa się jako łagodne do umiarkowanego. Osoby z napięciowym bólem głowy skarżą się na uczucie ucisku lub ciężaru uciskającego głowę. Na jego nasilenie nie ma wpływu wykonywany ruch. Zaostrzenie może natomiast wywoływać napięcie i stres. W zależności od częstotliwości występowania ból ten jest uznawany za ostry, gdy występuje przez mniej niż 15 dni w miesiącu, lub przewlekły jeśli obecny przez ponad 15 dni w miesiącu, przez ponad 6 miesięcy.
MIGRENA jest dolegliwością, która dotyczy przede wszystkim kobiet. U nich migrenowy ból głowy występuje aż 3 razy częściej niż u mężczyzn. Szacuje się, że nawet 15% kobiet może miewać napady migreny. Ich występowanie jest najprawdopodobniej kombinacją zmian naczyniowych i neurochemicznych związanych z zaburzeniami genetycznymi. Wykazano, że u 55% dotkniętych problemem migreny rodzin występują mutacje chromosomu 19. Pierwszy atak bólu migrenowego pojawia się na ogół w okresie dojrzewania lub u młodych dorosłych. Napad trwa zwykle od kilku godzin do 3 dni, przeciętnie dobę. Wyróżnia się trzy fazy ataku migrenowego bólu głowy. Faza pierwsza określana mianem zwiastującej lub prodromalnej objawia się zmianą nastroju, osłabieniem uwagi i zwiększonym łaknieniem. Faza druga jest właściwym bólem głowy, który przebiega z aurą (migrena klasyczna) lub bez (migrena zwykła). Ustępowanie bólu uznane jest za fazę trzecią. Pojawia się wówczas zmęczenie, wyczerpanie i senność. Wspomniana aura występuje w mniej niż 25% przypadków bólu. Aura może być wzrokowa lun neurologiczna. Pierwsza objawia się mroczkami (błyszczącymi lub rozbłyskującymi) albo migoczącymi punktami świetlnymi. Mianem aury neurologicznej określa się występowanie mrowienia, które rozpoczyna się od ręki, przez ramię, twarz i wargi. Aura rozwija się w czasie 5-20 minut i może trwać nawet do godziny. W ciągu godziny od jej ustąpienia pojawia się uogólniony i rozlany ból obejmujący jedną stronę głowy. Każda aktywność nasila ból. Ponadto występuje zmęczenie i drażliwość. Koncentracja jest utrudniona, a 1/3 osób skarży się na nudności. Niekiedy migrenie klasycznej towarzyszy fotofobia (nadwrażliwość na światło) i/lub fonofobia (nadwrażliwość na dźwięk).
KLASTEROWY BÓL GŁOWY jest natomiast utrapieniem mężczyzn, których dotyka 5-6 razy częściej niż kobiety. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim mężczyźni w wieku 40-60 lat. Ból pojawia się typowo o tej samej porze każdego dnia i trwa od 10 minut do 3 godzin. U połowy osób występuje w nocy. Pacjent budzi się wówczas 2-3 godziny po zaśnięciu z intensywnym, stałym, jednostronnym i świdrującym bólem w oczodole. Może wystąpić też odczucie wystąpienia zapalenia spojówek oraz niedrożność nosa z wodnistą wydzieliną po tej samej stronie, co ból. Ataki mają zwykle charakter okresowy. Występują przez kilka tygodni, nawet do kilku miesięcy z częstotliwością bólu 1-3 ataków dziennie. Jednak okresy remisji mogą trwać kilka miesięcy, a nawet lat. W przeciwieństwie do migreny klasterowemu bólowi głowy nie towarzyszą nudności, nie stwierdza się także skłonności rodzinnych do jego występowania.
Zobacz również:
LECZENIE
Bóle głowy na ogól leczymy samodzielnie, korzystając z dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych. Kiedy jednak preparaty OTC okazują się nieskuteczne należy problem zgłosić lekarzowi. Konieczność taka istnieje również w przypadku stwierdzenia u siebie klasterowego bólu głowy. Niepokojący powinien być także nagły i/lub nasilony początek bólu oraz stopniowe zaostrzanie się objawów. Lekarzowi należy zgłosić również ból głowy trwający ponad dwa tygodnie. Jeśli ból głowy nie ma charakteru migrenowego, a towarzyszą mu wymioty lub nudności może być objawem zmian nowotworowych lub krwotoku podpajęczynówkowego. Dlatego też takich symptomów nie należy bagatelizować. Ból głowy, który poprzedzał uraz głowy (w odstępie 1-3 miesięcy) może z kolei świadczyć o wstrząśnieniu mózgu lub patologii wewnątrzczaszkowej. Nie bez znaczenia jest też wiek osoby, której dokucza ból głowy. Lekarzowi należy zgłosić przypadki bólu u dzieci poniżej 12 roku życia, jeśli dolegliwości tej towarzyszy sztywność szyi i wysypka skórna, a jednocześnie nie występują objawy infekcji. Niepokój powinien wzbudzać również silny, pojawiający się nagle ból głowy u osób powyżej 50 roku życia. Jego przyczyną może być bowiem guz, krwiak lub zapalenie tętnic skroniowych.
Napięciowy ból głowy leczy się środkami przeciwbólowymi w odpowiednio dużych dawkach. Nie należy jednak stosować tych leków częściej niż 10 razy w miesiącu. Ważne jest również unikanie czynników wywołujących ból głowy, takich jak: alkohol, nikotyna czy kofeina. Zadbać należy także o odpowiedni odpoczynek i regularną aktywność fizyczną. Można ponadto stosować techniki relaksacyjne, np. wykonywanie ćwiczeń odprężających i rozluźniających mięśnie karku. Pomocne może być też ustalenie stałych pór posiłków i snu oraz stosowanie ziołowych preparatów uspokajających, zawierających np. ekstrakt z krwawnika pospolitego, melisy, chmielu i kozłka lekarskiego.
Migrenę podobnie jak napięciowy ból głowy leczy się nieswoistymi lekami przeciwbólowymi w odpowiednio wysokich dawkach oraz preparatami uspokajającymi. W terapii bólów migrenowych wykorzystuje się także dostępne na receptę swoiste leki przeciwmigrenowe (np. tryptany, ergotamina, chlorpromazyna) oraz leki przeciwwymiotne (dimenhydrynat, metoklopramid). W aptekach można nabyć również preparaty OTC wykazujące działanie przeciwwymiotne, takie jak Imotiv lub Locomotiv zawierające wyciąg z kłącza imbiru czy Aviomarin (dimenhydramina). Leki te należy zażyć na kwadrans przed środkiem przeciwbólowym. Wskazane jest ponadto uzupełnienie niedoborów magnezu i witaminy B2, które powodują m.in. wzrost sprawności przemiany energetycznej.
W łagodzeniu napadów może pomóc zgaszenie światła, zasłonięcie okien oraz wyłączenie telewizji i radia. Zalecana jest też słodzona herbata, zimne okłady na głowę, ciepła kąpiel i sen. W zapobieganiu atakom migreny najważniejsze jest prowadzenie regularnego trybu życia, unikanie stresujących sytuacji i rzucenie palenia. Istotną rolę odgrywa również dieta. Unikać należy między innymi czerwonego wina, serów, czekolady, ryb wędzonych, żywności typu fast-food, roślin strączkowych, kofeiny, orzechów, owoców cytrusowych oraz potraw zawierających sól czy glutaminian sodu. Można również starać się zminimalizować udział czynników sprzyjających napadom migreny, takich jak: nadmiar leków p/bólowych, klimatyzacja, hałas czy intensywny zapach.
Przykłady leków przeciwbólowych:
- kwas acetylosalicylowy (Polopiryna, Aspiryna) – 650-1000 mg, co 4h,
- ibuprofen (Ibuprom, Ibuprofen, Ibum, Nurofen) – 800 mg, następnie 400 mg, co 30-60 min,
- naproksen (Anapran Neo) – 1 tabl (maksymalnie 1375 mg na dobę),
- paracetamol (Panadol, Apap, Codipar) – 650 mg, co 4h,
- metamizol (Pyralginum, PyraHexal) – dodatkowo działa spazmolitycznie i uspokajająco, 1-2 tabl. (500 mg), maksymalnie 3 g na dobę, może wydłużać czas krzepnięcia, ryzyko agranulocytozy przy długotrwałym stosowaniu, ostrożność należy zachować w przypadku chorób nerek, niewydolności krążenia i niskiego ciśnienia krwi,
- preparaty złożone – Cefalgin, Saridon (paracetamol 250 mg + propyfenazon 150 mg + kofeina 50 mg), Panadol Extra (paracetamol 500 mg + kofeina 65 mg), Antidol 10, -15 (paracetamol 250 mg + kodeina 10 (15) mg), Solpadeine (paracetamol 500 mg + kodeina 8 mg + kofeina 30 mg), Etopiryna (kwas acetylosalicylowy 300 mg + kofeina 50 mg + etenzamid 100 mg).
Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.
Komentarze do: Jak sobie poradzić z bólem głowy?