Szukaj

Kleszcze ciągle groźne - Borelioza

Kategoria: Zdrowie
Podziel się
Komentarze1

W ostatnich latach trwa wzmożona i zakrojona na szeroką skalę kampania informacyjno-edukacyjna o kleszczach i chorobach przez nie przenoszonych. Parazytologią zajmuję się od kilku lat i pragnę w telegraficznym skrócie przybliżyć Państwu ten problem właśnie w okresie zimowym.



Kiedy atakują kleszcze?

Z pewnością w okresie zimowym jesteśmy bardziej bezpieczni, gdy temperatura spada poniżej 0, dorosłe kleszcze i ich larwy znajdują się w stanie odrętwienia i zimują pod ściółką leśną, ale nie tak do końca, zdarzają się inwazje kleszczy w łagodne zimy w słonecznym okresie z temperaturami od 7 do 12ºC. Klimat się ociepla i może to początek okresu, kiedy kleszcze będą z nami przez cały rok. Oby nie.

Ale tak normalnie o wiele bardziej jesteśmy narażeni na inwazję kleszczy w okresie od wiosny, do później jesieni, a dokładnie od maja do października, wówczas częściej ludzie i zwierzęta są narażeni na ukąszenia kleszczy. Związane jest to z częstym przebywaniem ludzi w okresie wiosennym i letnim w lasach i na łąkach zarówno w celach rekreacyjnych jak i zawodowych oraz noszeniem lżejszych odzieży, która nie osłania dokładnie całego ciała, co umożliwia przedostanie się kleszcza na skórę. Kleszcze uwielbiają łąki, krzewy, gęste podmokle zarośla, nie unikają parków w miastach, uczepione liści i traw, czekają na zwierzę lub człowieka.

Na jednej z par odnóży mają aparat - potocznie określany jako termoczuły. Wyczuwają jednak nie tylko śladowe różnice ciepłoty otocznia rejestrując promieniowanie podczerwone, ale wyczuwają zapach potu, podwyższone stężenie CO2 w powietrzu i wtedy po prostu skaczą przytwierdzając się do skóry. Najczęściej przyczepiają się do małżowin usznych ,skóry głowy oraz rąk i nóg, czasami wędrują po całym ciele, szukając okolicy, w której skóra jest najdelikatniejsza i dobrze ukrwiona. Ukłucie kleszcza jest niezauważalne, gdyż wstrzykuje on do rany związki o działaniu przeciwbólowym za pomocą aparatu gębowego typu klująco-ssącego.

W Polsce jest około 21 gatunków kleszczy spośród 800 żyjących na świecie. Należą one do rodziny Ixodes. Dwa spośród nich: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy Dermacentor reticulatus) stanowią największe zagrożenie dla ludzi i zwierząt domowych.

Są pasożytami, które żywią się krwią swoich ofiar. W ciągu życia przechodzą 3 stadia rozwojowe, a w każdym tylko raz przyjmują pokarm. Z jaj wylęgają się larwy, które linieją, aby przekształcić się w nimfę, a później w osobnika dorosłego. Samica po złożeniu do 2.000 jaj umiera. Samce są bezpieczne nie pobierają krwi, a po zapłodnieniu samicy giną. Krew jest dla kleszczy źródłem energii, niezbędnej do rozwoju i rozmnażania. Podczas zasysania krwi masa kleszcza wzrasta nawet o 200 razy. Bez ingerencji z zewnątrz odpada sam dopiero po nasyceniu, a na ciele ofiary może pozostać nawet przez 15 dni. Zarażone kleszcze przenoszą zarazki w ślinie w wydalinach, a także w wymiocinach. Zarażają swoich kolejnych żywicieli, a ci stają się rezerwuarem zarazków. Nie każde wkłucie kleszcza powoduje zarażenie, by do, tego doszło, musi być dostatecznie długi czas przebywania w organizmie żywiciela, no i oczywiście musi być zarażony bakteriami chorobotwórczymi w tym przypadku krętkami bonelii. Jeżeli przebywa w żywicielu ponad 24 godziny, może dojść do zainfekowania. Możliwość się zwiększa, gdy przebywa powyżej 48 godzin, a gdy powyżej 72 godzin, dochodzi prawie zawsze do wystąpienia choroby. Na boreliozę może zachorować każdy, w każdym wieku. Krętkami borelii można się zarazić również w inny sposób, nie koniecznie przez ugryzienie kleszcz, może to być spożywanie masła i mleka zakażonych krów, kóz i owiec. Te niewielkich rozmiarów roztocza mogą przenosić choroby do których należą: borelioza z Lome, ta która nas interesuje, odkleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza oraz pojedyncze przypadki babeszjozy, tularemii i riketsjozy.

Krętek borelii przenoszony przez kleszcze jest bakterią o budowie nieregularnej, spiralnej, z rodziny Trepanemataceae, rzędu Spirochetaceae, spośród których 3 genotypy są chorobotwórcze dla człowieka. Burgdorfer wyizolował krętki z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego i skóry od pacjentów z ostrą postacią choroby. Krętka nazwano od jego nazwiska.

Zobacz również:



Krętki żyją wewnątrzkomórkowo. Chętnie usadawiają się w tkance łącznej, na zewnętrznych częściach ścian naczyń krwionośnych - rozprzestrzeniają się po całym organizmie. Burgdorfer wykrył także krętki w preparatach z przewodu pokarmowego, z uchyłków jelit kleszczy. Krętki boręlii mogą gromadzić się także w miazdze zębów i w gałce ocznej.

Wtedy właśnie krętki nazwano Borrelią burgdorferi, a chorobę Boreliozą z Lyme.

W Polsce boreliozę rozpoczęto rozpoznawać dopiero pod koniec lat 80-ych, chociaż rumień wędrujący Resner opisał już w 1948 roku.

Okres wylęgania wynosi 2 do 28 tygodni od momentu zakażenia. Objawy skórne mogą nie zostać zauważone, a czasami może ich nie być. Latami może być borelioza utajona. Mogą wystąpić tylko późne zmiany skórne bez innych dolegliwości.

Jeżeli choroba ma przebieg dwufazowy, pierwsze objawy ujawniają się po 14 dniach, ale czasami pojawiają się dopiero po 28 dniach. Jest gorączka i obraz choroby grypopodobny, który utrzymuje się około jednego tygodnia. Gorączka może być wysoka, jest silny ból głowy, nudności, wymioty i zawroty głowy. Bywa sztywność karku świadcząca o zapaleniu opon mózgowych, a nawet utrata przytomności.

W przebiegu boreliozy wyróżnia się 3 stadia:

W pierwszym stadium infekcja rozwija się w okresie 60 do 90 dni od momentu zakażenia przez kleszcze. Zmiany skórne zaczynają się przeważnie od czerwonej plamki lub grudki, powiększają się obwodowo - wokół powstaje pierścień - obrączka rumieniowa. Nieleczone, ustępują samoistnie. Może także uformować się chłoniak limfatyczny, który nieleczony utrzymuje się latami. Może nie być związany z miejscem wkłucia kleszcza. Już we wczesnym okresie choroby może być gorączka, męczliwość, bóle głowy, zaburzenia czucia powierzchniowego i stany zapalne przewodu pokarmowego. Mogą być także uszkodzenia toksynami bakteryjnymi narządów wewnętrznych.

W drugim stadium następuje uogólnienie infekcji. Dochodzi do procesów zapalnych różnych narządów i układów oraz ich zaburzeń funkcjonalnych. Zapalenie mięśnia sercowego może spowodować zaburzenia przewodnictwa aż do wystąpienia bloków na różnych poziomach, zaburzeń rytmu, a z czasem do niewydolności krążenia. Bywa zapalenie korzonków nerwowych, nerwów obwodowych i nerwów czaszkowych. Zapalenie nerwu wzrokowego powoduje osłabienie widzenia, a - wyjątkowo - nawet ślepotę. Zapalenie nerwu słuchowego pogarsza słuch a z czasem może dochodzić do głuchoty. Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może przebiegać z dominującymi zaburzeniami psychicznymi przybierającymi różne formy, burzyć rytm snu i czuwania, może ujawnić się zespół Parkinsona. Zmiany zapalne naczyń mózgowych mogą być podłożem udarów mózgowych, albo powodować ogniskowe zmiany zapalne z objawami funkcjonalnymi motorycznymi. Zapalenie móżdżku powoduje trudności w utrzymaniu równowagi, a zapalenia rdzenia kręgowego upośledzają funkcję zwieraczy z utrudnionym trzymaniem moczu i kału. Ciężką postacią uszkodzenia jest neuroborelioza, a objawy encefalopati mogą sugerować chorobę Alzheiera. Jest nawracające zapalenie stawów, częściej dużych stawów, a zwłaszcza kolanowych.


W trzecim stadium jest infekcja przewlekła. Dalsze uszkodzenia wielonarządowe. Może być zapalenie wątroby, nerek i całego serca razem z workiem osierdziowym. Bakterie przedostają się do płynów ustrojowych i gruczołów ślinowych. Niezbędne są badania laboratoryjne i serologiczne. Należy śledzić bieżąco poziom przeciwciał klasy IgM i IgG do tego służy test ELISA - enzymatyczny - wykrywający przeciwciała w tych dwóch klasach. Ma to także znaczenie dla oceny wyników leczenia i planowania dalszego postępowania. Dopiero po około 6 tygodniach od zakażenia powstają przeciwciała na poziomie wykrywalności. Gdy otrzymamy wynik ujemny, należy badanie powtórzyć po około 3 miesiącach. Dla potwierdzenia prawdziwości wyniku stosujemy test Western-blot. . W zaawansowanych stadiach boreliozy stosowany jest test PRC oparty na łańcuchowej reakcji polimerazy. Test jest czuły. Wystarczy 10 do 1000 komórek w próbce z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego.

Jeżeli chodzi o leczenie boreliozy podstawowe znaczenie mają antybiotyki, głównie penicyliny i cefalosporyny, a w postaci wczesnej skórnej także doksycyklina i erytromycyna. Czas leczenia uzależniony jest od postaci i długości trwania zakażenia. W ECM rumień przewlekły wędrujący - erythema chronicum migrans trwa 21 dni, a zmiany skórne mogą ustąpić już po kilku dniach. Jednak terapię należy kontynuować, ponieważ zdarzają się nawroty, gdy jest zbyt krótka; w ACA "idiopatycznym zaniku skóry" leczenie trwa od 6 do 8 tygodni, czasami dłużej. Nie ma uzasadnienia profilaktyczne leczenie po kontakcie z kleszczem. Jedynym sposobem uniknięcia przykrych skutków choroby jest zapobieganie. W tym celu konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad. Należy: nosić odpowiednią odzież w lesie zakrywającą jak najwięcej części ciała; jak najszybciej usunąć kleszcza ze skóry, stosować środki odstraszające kleszcze; gotować mleko pochodzące od krów, kóz i owiec, unikać pobytu w rejonach zakażonych kleszczy; po wizycie w lesie dokładnie obejrzeć całe ciało. Jeżeli zauważysz kleszcz musimy go natychmiast usunąć a miejsce ukłucia zdezynfekuj. Można również stosować środki farmaceutyczne odstraszające kleszcze. Stosowanie wymienionych zasad zmniejsza prawdopodobieństwo ukąszenia i zakażenia. Jednak najpewniejszym sposobem zabezpieczenia się jest szczepienie ochronne. Szczepienia zaleca się osobom zatrudnionym przy eksploatacji lasów, stacjonującemu w lasach wojsku, rolnikom, młodzieży, odbywającej praktyki oraz turystom, uczestnikom obozów i kolonii. Jak wynika z danych statystycznych prowadzonych przez PZH w Polsce ilość zachorowań po ukąszeniu przez kleszcze ciągle rośnie, w 1996 roku wynosiła poniżej 1000 zachorowań, w roku 2004 ponad 4400 przypadków, w 2008 roku liczba przypadków wynosiła ponad 8000.


Praktyczna porada jak usunąć kleszcza.

Kleszcza należy usuwać ostrożnie, tak, by go usunąć w całości. Szczególnie ważne jest by nie pozostawić główki. Kleszcze mają długie narządy gębowe. Ryjkowata główka uzbrojona jest w haczyki wczepiające się w skórę, by ułatwić utrzymanie się po wkłuciu. Główka stawia opór przy usuwaniu. Nie należny usuwać go gołą ręką, należy użyć igły lub pęsety. Pęsetę umieścić tuż przy samej skórze, usuwać jednym energicznym ruchem. W aptekach są dostępne specjalne zestawy do usuwania kleszczy. Nie wolno kleszcza wyciskać, smarować benzyną lub tłuszczem. W ten sposób prowokujemy wymioty a w ślinie znajduje się najwięcej drobnoustrojów chorobotwórczych. Po usunięciu całego kleszcza przemyć to miejsce spirytusem.

Autor:
Mgr Krystyna Osada
diagnosta laboratoryjny




Polecamy:

Komentarze do: Kleszcze ciągle groźne - Borelioza (1)

Dodaj komentarzPokaż wszystkie komentarze
Dodaj komentarzPokaż wszystkie komentarze