Kompresy z węglem aktywnym i pokrywane metalami
Kompresy z węglem aktywnym wskazane są do ran powierzchownych i głębokich z umiarkowanym lub dużym wysiękiem. Doskonale sprawdzają się również w przypadku ran zainfekowanych. Zakażenie rany bakteriami tlenowymi z rodzaju Proteus, Klebsiella czy Pseudomonas lub beztlenowymi z rodzaju Bacteroides lub Clostridium może powodować nieprzyjemny zapach rany.
Jest on także skutkiem obecności w ranie tkanki martwiczej. Na nieprzyjemny zapach składa się mieszanina wielu lotnych substancji, z których krótkołańcuchowe kwasy organiczne (np. masłowy, walerianowy, kapronowy, kaprylowy) są produkowane przez bakterie beztlenowe, a aminy i diaminy (np. putrescyna, kadaweryna) przez inne bakterie proteolityczne. Opatrunki zawierające węgiel aktywny charakteryzują się zdolnością do pochłaniania tego nieprzyjemnego zapachu, co zdecydowanie poprawia komfort pacjenta. Ponadto adsorbują komórki bakteryjne i obecny w ranie wysięk.
Przykłady opatrunków z węglem aktywowanym:
- CARBONET jest kompresem złożonym z czterech warstw. Warstwę przylegającą do rany stanowi nieprzywierająca wiskozowa dzianina. Dobre właściwości chłonne opatrunek zawdzięcza rozwłóknionej celulozie. Warstwa węgla aktywnego znajduje się pod poliestrową warstwą zewnętrzną i otoczona jest dwiema siatkami z polietylenu. Carbonet jest kompresem nieprzylepnym, dlatego wymaga umocowania bandażem lub przylepcem. Nie ma jednak potrzeby używania dodatkowego opatrunku chłonnego. Zakłada się go bezpośrednio na ranę, po uprzednim przycięciu do wielkości i kształtu rany.
- CARBOFLEX ma 5-warstwową strukturę. Materiałem kontaktującym się z raną są włókna alginianowe i karboksycelulozowe, które na skutek wchłaniania wysięku żelują. Do warstwy kontaktowej przylega film EMA (z kopolimeru etylenu i kwasu metakrylowego). Jego perforowana struktura sprawia, że wysięk po wchłonięciu nie wraca z powrotem do rany. Następne części kompresu tworzą: węgiel aktywny, warstwa chłonna z mieszanych włókien i najbardziej zewnętrzny film polimerowy (EMA). Carboflex może spełniać rolę opatrunku zakładanego bezpośrednio na ranę lub opatrunku wtórnego. Zakładany powinien być z ok. 3 cm marginesem wokół rany. Ze względu na brak przylepca niezbędne jest dodatkowe umocowanie. Kompresu tego nie powinno się przycinać.
- CLINISORB zbudowany jest z zaledwie trzech warstw. Kompres tworzy warstwa węglowa otoczona dwiema warstwami wiskozowego jedwabiu pokrytego poliamidem. Opatrunek ten także wymaga umocowania, ale można go dowolnie przycinać. Stosowany jest jako opatrunek wtórny na kompres o właściwościach chłonnych.
- LYOFOAM C ma 3-warstwową budowę. Do rany przylega chłonna pianka z poliuretanu. Następną warstwą jest włóknina impregnowana węglem aktywowanym. Zewnętrzną część opatrunku również stanowi poliuretanowa pianka, która zgrzana jest z warstwą kontaktową. Struktura tego opatrunku ma na celu zapewnić ranie wilgotne środowisko gojenia. Kompres Lyofoam C stosowany jest bezpośrednio na ranę, bez konieczności zakładania dodatkowego opatrunku chłonnego. Wymaga on jednak umocowania przylepcem lub bandażem i zachowania ok. 4-5 cm marginesu wokół rany.
Zobacz również:
KOMPRESY POKRYWANE METALAMI
Niektóre opatrunki mają postać włókniny pokrytej cienką warstwą metalu, najczęściej srebra, rzadziej glinu lub cynku. Ta dodatkowa warstwa ma na celu zapobiec przywieraniu kompresu do rany. Dzięki temu zmiana opatrunku jest atraumatyczna i nie następuje przypadkowe naderwanie nowej tkanki. Warstwa srebrowa ma dodatkową właściwość. W wyniku kontaktu z wilgotnym środowiskiem rany uwalniają się jony srebra, które działają antyseptycznie.
Skuteczne są wobec bardzo wielu drobnoustrojów: bakterii tlenowych i beztlenowych, Gram-dodatnich i Gram-ujemnych (nawet szczepów metycylino- i wankomycynoopornych), pierwotniaków, niektórych wirusów i grzybów. Mechanizm odkażającego działania jonów srebrowych jest złożony. Mogą one bowiem między innymi zakłócać transport elektronów w komórkach bakteryjnych, uszkadzać ich ściany komórkowe, blokować łańcuch oddechowy, uszkadzać enzymy, zaburzać procesy metaboliczne, a nawet inaktywować bakteryjne DNA i RNA. Poza działaniem antyseptycznym jony srebra posiadają właściwości przeciwzapalne oraz przyspieszające proces gojenia.
Kompresy tego typu stosowane są przeważnie w leczeniu ran złożonych np. owrzodzeń żylnych, oparzeń, odleżyn. Mogą być również wykorzystywane w celu przeciwdziałania zakażeniu rany. Nie wymagają częstego zmieniania, jednak ich wadą jest stosunkowo wysoka cena.
Przykłady opatrunków pokrywanych warstwą metalu:
- ATRAUMAN Ag składa się z tiulowej poliestrowej siatki impregnowanej podłożem triglicerydowym. Materiał nośny pokryty jest na całej powierzchni włókien srebrem. Jego antybakteryjne działanie utrzymuje się przez min. 7 dni. Kompres zakłada się bezpośrednio na ranę, stosując jednocześnie dodatkowy opatrunek chłonny.
- ACTICOAT jest trójwarstwowym kompresem. Warstwa kontaktowa i zewnętrzna jest taka sama, a jest nią polietylenowa siatka o dużej gęstości, pokryta srebrem metalicznym w formie nanokryształów. Postać nanokrystaliczna srebra zapewnia zwiększenie powierzchni aktywnej. Pomiędzy zewnętrznymi warstwami kompresu znajduje się wiskozowo-poliestrowa włóknina pełniąca funkcje warstwy chłonnej. Aktywność bakteriobójcza pojawia się już po 30 min. od założenia opatrunku, trwa jednak tylko przez 3 dni (po tym czasie jony srebrowe przestają się uwalniać). Odmiana tego kompresu – ACTICOAT 7 dzięki dodatkowym dwóm warstwom działa antybakteryjnie do 7 dni.
- AQUACEL Ag wyróżnia się długotrwałym działaniem antybakteryjnym (do 14 dni). Opatrunek tworzą włókna soli srebrowo-sodowej karboksymetylocelulozy.
Na rynku dostępne są także opatrunki łączące właściwości węgla aktywnego i jonów srebra. Wykorzystywane są przede wszystkim do opatrywania ran przewlekłych, zakażonych, do owrzodzeń podudzi lub nowotworowych, owrzodzeń z martwicą, ropną wydzieliną i nieprzyjemnym zapachem, odleżyn i przetok kałowych. Przykładami takich kompresów mogą być:
- ACTISORB SILVER 220 o trójwarstwowej budowie. Złożony jest z warstwy węgla aktywnego impregnowanego srebrem, która otoczona jest nylonową siatką o porowatej strukturze. Srebro osadzone jest na cząsteczkach węgla, przez co nie uwalnia się do rany. Z wchłoniętego do kompresu wysięku, węgiel aktywny adsorbuje toksyny bakteryjne i lotne substancje zapachowe. W efekcie czego niwelowany jest nieprzyjemny zapach, a rana szybciej się goi. Z kolei jony srebra działają wewnątrz kompresu bakteriobójczo. Opatrunek Actisorb silver 220 jest skuteczny zarówno w przypadku ran suchych, jak i sączących. Stosowany jest bezpośrednio na ranę. Jeśli zakłądany jest na rany z wysiękiem niezbędny jest wtórny opatrunek chłonny. Przed aplikacją kompres może być zwilżany wodą destylowaną lub izotonicznym roztworem chlorku sodu. Nie może być natomiast przycinany. Wymiana opatrunku powinna mieć miejsce co najmniej co 7 dni.
- ACTISORB PLUS działa podobnie do Actisorb silver 220. Warstwa węglowa absorbuje zanieczyszczające i zakażające ranę mikroorganizmy, natomiast srebro eliminuje bakterie. Węgiel aktywowany pochłania również wydzielinę z rany i substancje zapachowe. Opatrunek ten zalecany jest do leczenia różnego typu ran przewlekłych.
Źródła:
• Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
• Mrozowski T: Opatrunki nowej generacji. OPM 2008; 8: 51-59,
Autor: Marta Grochowska
Czytaj również:
Opatrunki hydrożelowe
Kompresy impregnowane i kombinowane
Komentarze do: Kompresy z węglem aktywnym i pokrywane metalami