Konkurs Zdrowa Gmina - Cytologia, kiedy i dla kogo?

W Polsce co roku ponad trzy i pół tysiąca kobiet walczy z rakiem szyjki macicy, z czego prawie połowa umiera. A przecież nie musi tak być! Wystarczy krótkie badanie - cytologia - by zawalczyć o swoje zdrowie. Mimo iż świadomość społeczna wciąż rośnie, według statystyk około 30% Polek nigdy nie miało wykonanej cytologii.

Kobiety nadal zbyt małą wagę przykładają do tego prostego i bezpłatnego badania, dzięki któremu można odpowiednio wcześnie wykryć raka szyjki macicy oraz inne choroby dróg rodnych. By zachęcić kobiety do częstszych badań profilaktycznych Polska Unia Onkologii wraz z partnerem PZU od III lat organizują Konkurs Zdrowa Gmina. W ramach III edycji gminy z 12 województw prowadzą kampanię społeczną i walczą o zdrowie kobiet.

Cytologia

Jest to bezbolesne i bezpieczne badanie profilaktyczne. Dzięki zaledwie kilkuminutowemu badaniu możemy dowiedzieć się, jaki jest stan naszego zdrowia.

Zazwyczaj badanie przeprowadzane jest podczas rutynowej kontroli ginekologicznej. Lekarz ginekolog specjalną szczoteczką zbiera materiał komórkowy zgromadzony w szyjce, a następnie nanosi go na szkiełko mikroskopowe. W takiej postaci wymaz trafia do laboratorium, gdzie zostaje poddany analizie. Badanie nie jest bolesne, pacjentka może odczuć jedynie chwilowy dyskomfort. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie stanów przed nowotworowych  i nowotworowych. Jest to właściwie jedyny sposób by zdiagnozować zmiany w tak wczesnym stadium. Rak szyjki macicy spowodowany jest najczęściej przez wirus brodawczaka (HPV), którym można się zarazić głównie przez kontakt seksualny z chorym. W przypadku małych dzieci zdarza się, że dziecko zostanie zarażone przez matkę w trakcie porodu, lub później, jeżeli nie przestrzega ona zasad higieny. Wirus HPV może żyć „uśpiony” przez wiele lat i uaktywnić się dopiero gdy pojawi się infekcja szyjki macicy. Również częsta zmiana partnerów seksualnych, długotrwałe palenie tytoniu czy zażywanie pigułek antykoncepcyjnych podwyższa ryzyko zachorowania.

Po uzyskaniu wyników możliwe jest usunięcie zmian gdy są one jeszcze minimalne, w sposób mniej inwazyjny. Nie jest to bez znaczenia dla młodych kobiet, które chciałyby w przyszłości zajść w ciążę. Istnieją dwie metody przeprowadzenia badania. Nowsza metoda jednowarstwowa różni się tym od metody konwencjonalnej, że po pobraniu materiału jest on umieszczany w specjalnej substancji utrwalającej. Dzięki temu większa ilość komórek bierze udział w analizie, a obraz jest pełniejszy.

Kiedy i dla kogo?

Cytologia zalecana jest kobietom po 25 roku życia.  Należy ją wykonywać raz w roku w celu kontroli stanu zdrowia. Niestety wiek inicjacji seksualnej coraz bardziej się obniża, dlatego też ginekolodzy zalecają, by pierwsze badanie cytologiczne odbyło się nie później niż 3 lata od rozpoczęcia współżycia. Zdecydowanie częściej niż raz w roku zaleca się wykonywać je u osób szczególnie zagrożonych rakiem szyjki macicy, czyli kobietom, które w historii chorób rodzinnych miały przypadki tego nowotworu są obciążone genetycznie, dlatego też powinny często poddawać się temu badaniu. Zdarza się, że wyniki badania są nieczytelne z powodu przebytej infekcji czy też np. domieszki śluzu  w wymazie. Natomiast w przypadku, gdy wyniki kolejnych badań są prawidłowe, a pacjentka nie należy do grupy ryzyka i przekroczyła 30 rok życia, nie ma konieczności tak częstej kontroli stanu szyjki macicy. Wtedy należy wykonywać badanie w raz na 2-3 lata. Każdy wynik cytologii powinien być zinterpretowany przez lekarza ginekologa, który określi grupę cytologiczną i ewentualnie zaleci dalsze badaniu.

By przeciwdziałać zachorowaniu można zakupić szczepionki przeciwko rakowi szyjki macicy. Jednakże cena jednej dawki często odstrasza (ok. 400-500 zł). Mimo to warto zaszczepić młode dziewczynki  w wieku 12 - 13 lat, gdyż wtedy szczepionka ma najskuteczniejsze działanie. W tym wieku, w przypadku kontaktu z wirusem przeciwciała nie dopuszczają do zakażenia. Młode kobiety w wieku od 16 do 26 lat, które już współżyły, również mogą się zaszczepić, aczkolwiek skuteczność będzie mniejsza.

Wyniki badania cytologicznego

Wyniki cytologii możemy otrzymać w dwóch wersjach. Jedną z nich jest wersja opisowa na podstawie systemu oceny Bethesda. Druga to pięciostopniowa skala Papanicolau. W Polsce najczęściej stosuje się tą drugą metodę. Wyniki badania przyporządkowuje się do określonej grupy. Im jest ona niższa tym lepiej dla pacjentki. Uzyskanie wyniku pierwszej grupy oznacza, że w rozmazie są prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowego. W przypadku otrzymania takiego wyniku następną cytologię można wykonać za ok. 2-3 lata. Grupa II bardzo często występuję u grupy kobiet aktywnych seksualnie. Wynik ten wskazuje, że obok komórek prawidłowych są też komórki zapalne oraz komórki z małymi zmianami zwyrodnieniowymi. Grupa ta występuje często u kobiet z nadżerką. Jeżeli wynik badania wykaże III grupę wówczas oznacza to, że pojawiły się nieprawidłowe komórki, które mogą przekształcić się w komórki nowotworowe.

W takim przypadku ginekolog musi określić stopień dysplazji od małej do dużej. Jeżeli jest to mały stopień dysplazji wtedy zmiany mogą być wynikiem silnego odczynu zapalnego i jest możliwość, że się cofną. Jednakże średnia i duża dysplazja muszą być poddane dodatkowym bardziej szczegółowym badaniom. Grupa IV oznacza, że w rozmazie znalazły się komórki o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego. Jeśli zostały one wcześnie wykryte to są one w 100% wyleczalne. Ostatnia i najgorsza V grupa świadczy o występowaniu zmian złośliwych w szyjce macicy. W takiej sytuacji konieczna jest wizyta u lekarza onkologa i wykonanie dalszych szczegółowych badań. Dlatego tak ważna jest inicjatywa Konkursu Zdrowa Gmina. Musimy pamiętać, że badania profilaktyczne dają szanse na wczesne wykrycie choroby, a w rezultacie może nawet na całkowite wyleczenie. Wystarczy 10 minut na badanie, by żyć pełnią życia bez chorób.