Kosztowne życie po udarze. Społeczne i ekonomiczne konsekwencje udarów mózgu

Ponad 1 000 000 dni zwolnień chorobowych w 2012 r. udzielono z powodu udarów mózgu, których łączny koszt wraz ze świadczeniami rehabilitacyjnymi i rentowymi wyniósł ponad 679 000 000 zł. Z kolei koszt leczenia i rehabilitacji pacjentów po udarach szacuje się na 704 050 000 zł. Istnieją także duże dysproporcje pomiędzy niektórymi województwami w dostępności do leczenia udarów.

To część danych zawartych w pierwszym w Polsce raporcie pt. „Udary mózgu – konsekwencje społeczne i ekonomiczne”, kompleksowo podsumowującym koszty leczenia udarów mózgu, opracowanego przez Uczelnię Łazarskiego w Warszawie.

Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu chorób naczyniowo-sercowych, w tym udarów mózgu jest celem strategicznym numer jeden Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015. Niestety, w porównaniu z innymi krajami śmiertelność z powodu udaru mózgu w Polsce pozostaje niepokojąco wysoka i w latach 2004-2010 nie uległa poprawie.

Polska znajduje się na 20 miejscu na 28 państw w Europie pod względem śmiertelności z powodu udarów i jest poniżej średniej europejskiej. Ze śmiertelnością na poziomie 58 kobiet na 100.000 osób i aż 82 mężczyzn na 100.000 osób, znajdujemy się daleko poza europejską czołówką, do której należy Francja z ponad 2,5 krotnie mniejszą śmiertelnością. Według szacunkowych danych przytoczonych w raporcie pośrednie koszty przedwczesnej umieralności w Polsce z  powodu udarów mózgu mogą wynieść nawet około 90 000 000 000 zł .

Koszty bezpośrednie i pośrednie

W Polsce 2011 roku zarejestrowano 93 232 pacjentów, którzy byli hospitalizowani z powodu udarów mózgu. Ich całkowity koszt leczenia w szpitalach  wyniósł 545 050 000 zł i stanowił o 7,61% więcej niż w 2010 roku. Do wspomnianych kosztów należy doliczyć koszty rehabilitacji, które odgrywają kluczową rolę po udarze. Przyjmując, że  60%  kosztów świadczeń stacjonarnej rehabilitacji neurologicznej stanowią koszty rehabilitacji osób po udarach, kwotę tą można szacować na ok. 159 000 000 zł.

- Przedstawione koszty są dramatycznie wysokie, a jednocześnie obawiam się, że niedoszacowane. Raport wskazuje na ogromne potrzeby w zakresie profilaktyki i leczenia udarów mózgu. Nakłady finansowe na ten cel rosną we wszystkich krajach, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, w których czas życia wydłużył się.– mówi prof. dr hab. n. med. Janina Stępińska, Prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego – Z pewnością wprowadzenie innowacyjnych metod leczenia, które są oczywiście kosztowne, może doprowadzić do zmniejszenia śmiertelności i niepełnosprawności chorych, a więc długofalowo doprowadzić do oszczędności.

Następstwem udarów mózgu, zarówno samego leczenia jak i dalszej opieki nad chorym i jego rehabilitacji, są znaczne koszty pośrednie. W 2010 roku ZUS wypłacił 679 049 000 zł na świadczenia związane z niezdolnością do pracy z powodu chorób naczyń mózgowych takich jak: absencja chorobowa, świadczenia rehabilitacyjne oraz świadczenia rentowe. Wspomniane choroby były przyczyną wydania w 2012 roku 46.000 zaświadczeń lekarskich na łączną liczbę 1 017 500 dni absencji chorobowej. Aż  66 % z nich dotyczyło mężczyzn.

Opieka regionalna

Narodowy Fundusz Zdrowia na 2013 r. zawarł umowy na świadczenia w ramach neurologii – hospitalizacji oraz leczenia na oddziałach udarowych z 164 świadczeniodawcami w całym kraju, które nie rozkładają się równomiernie. W efekcie istnieje duża różnica w dostępie do leczenia, pomiędzy niektórymi województwami. Największa, ponad trzykrotna, występuje pomiędzy województwem małopolskim o najmniejszej dostępności, oraz województwem świętokrzyskim o największej dostępności. Natomiast w całym województwie opolskim kontrakt zawarł praktycznie tylko jeden szpital.

Wnioski

Autorzy opracowania przygotowali rekomendacje, które mają na celu długofalową poprawę sytuacji. Ich zdaniem należy przede wszystkim kontynuować  realizacje celu strategicznego numer jeden Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015, wraz z monitorowaniem efektów i podsumowaniem osiągniętych celów.

- Warto także wprowadzić program właściwej profilaktyki i prewencji udarów z zastosowaniem elementów zdrowia publicznego oraz nowoczesnych technologii medycznych oraz rozwijać i właściwe finansować oddziały udarowe i centra rehabilitacji neurologicznej – podsumowuje Maciej Bogucki, ekspert Instytutu Organizacji Ochrony Zdrowia Uczelni Łazarskiego, współautor raportu. – Powinniśmy także ujednolicić dostęp pacjentów z całej Polski do leczenia udarowego poprzez przegląd i koordynację kontraktowania świadczeń szpitalnych i rehabilitacyjnych – dodaje Maciej Bogucki.

Epidemiologia

Udar mózgu obok chorób serca to główna  przyczyna zgonów na świecie u dorosłych i młodzieży po 15 roku życia. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn stałej niepełnosprawności dorosłych w krajach uprzemysłowionych. Corocznie w Unii Europejskiej około 1,1 miliona ludzi doznaje udaru mózgu (dane z roku 2000). Przewiduje się, że liczba ta wzrośnie do około 1,5 miliona do 2025 roku.