Kruche kości zagrożeniem dla życia

20 października po raz dziewiąty obchodzony jest w Polsce Międzynarodowy Dzień Osteoporozy. Jego obchody na świecie koordynuje Międzynarodowa Fundacja Osteoporozy (ang. International Osteoporosis Fundation - IOF; www.iofbonehealth.org). Jest to międzynarodowa organizacja pozarządowa, której zadaniem jest rozpowszechnianie wiedzy o osteoporozie oraz o działaniach prewencyjnych, diagnostyce i leczeniu tej choroby.

Hasło tegorocznej kampanii na rzecz zmagań z osteoporozą brzmi „Nie wstydź się”. W raporcie wydanym przez IOF z okazji Międzynarodowego Dnia Osteoporozy po raz pierwszy zaprezentowano nowe narzędzie do oceny ryzyka złamania kości. Jest to opracowany przez Światową Organizację Zdrowia kalkulator FRAX (Fracture Risk Assessment Tool). FRAX umożliwia pomiar ryzyka złamania kości w grupie wiekowej od 40. do 90. roku życia bez konieczności wykonywania badań i konsultacji z lekarzem. Kalkulator FRAX dostępny jest w formie kieszonkowej lub elektronicznej pod adresem www.shef.ac.uk/FRAX

Osteoporoza jest wyniszczającą i postępującą chorobą. Wśród przyczyn zgonów zajmuje ona trzecie miejsce - po chorobach układu krążenia i nowotworach. Liczbę chorych na osteoporozę w Polsce szacuje się na ok. 2,8 mln. osób. Potencjalnie zagrożonych jest natomiast 5 mln. kobiet i 4 mln. mężczyzn. Z danych epidemiologicznych wynika, że w Polsce ponad 25% populacji po 50. roku życia zagrożone jest złamaniami osteoporotycznymi, a złamania nasady bliższej kości udowej stanowią 9% przyczyn hospitalizacji na oddziałach ortopedycznych. W ciągu roku odnotowuje się ok. 12 tys. złamań kości szyjki udowej. Dane wykazują, że jeśli już dziś nie podejmie się środków zapobiegawczych,
to złamania osteoporotyczne wraz ze skutkami będą coraz częstsze, co oznacza, że grozi nam epidemia osteoporozy.

Z okazji Międzynarodowego Dnia Osteoporozy Rada Promocji Zdrowego Żywienia Człowieka wraz ze Stowarzyszeniem Entuzjastów Zdrowej Kości - z Konieczności - STENKO apelują o zwiększenie spożycia mleka w Polsce.

„Główną przyczyną osteoporozy jest niedobór wapnia i witaminy D w organizmie. Według najnowszych danych spożycie mleka i produktów mlecznych w Polsce pozostaje wciąż na bardzo niskim poziomie. Polacy spożywają tylko połowę średniej zalecanej ilości wapnia, podobnie jak dalece niewystarczające jest spożycie witaminy D. Wieloletnie badania naukowe prowadzone na całym świecie dostarczają wielu dowodów, iż mleko oraz jego przetwory należą do najbardziej wszechstronnych produktów pod względem wartości odżywczej. By zapobiegać osteoporozie każdy z nas powinien wypijać co najmniej dwie szklanki mleka dziennie." - mówi dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska, przewodnicząca Rady Promocji Zdrowego Żywienia Człowieka.

W ostatnich latach spożycie mleka w Polsce wykazywało tendencję spadkową, a obecnie pozostaje na bardzo niskim poziomie. Konsumpcja mleka i produktów mlecznych pozostaje na poziomie około 50% dobowego zalecanego spożycia dla mężczyzn i tylko około 40% dla kobiet¹. Polacy piją dużo mniej mleka niż mieszkańcy innych krajów Unii Europejskiej. Przeciętny Polak konsumuje ok. 181 litrów mleka i przetworów mlecznych rocznie, podczas kiedy statystyczne spożycie mleka na osobę w całej Unii Europejskiej wynosi ok. 350 litrów rocznie.

Profilaktyka osteoporozy


Ze względu na brak objawów osteoporozy w początkowym stadium choroby, bardzo istotne jest zastosowanie odpowiednich działań profilaktycznych. Jednym z najważniejszych czynników obniżających ryzyko zachorowania na osteoporozę jest właściwa dieta bogata w wapń i witaminę D. Dzienne zapotrzebowanie na wapń u osób po 65. roku życia wynosi 1 300 mg, natomiast na witaminę D 600 j.m (15 ug/dobę)². Podstawowym źródłem wapnia dla organizmu powinno być mleko i jego przetwory (1 szklanka mleka, jogurtu, kefiru lub maślanki zawiera 300 mg wapnia, podczas gdy zawartość w innych pokarmach stanowi 25% zawartości w spożywanym mleku). Osoby z nietolerancją laktozy powinny sięgać po produkty z mleka sfermentowanego, czyli np. jogurty, kefiry czy kwaśne mleko. Wśród innych produktów będących źródłem łatwo przyswajalnego wapnia należy wymienić brokuły, jarmuż, pokrzywy, natkę pietruszki, rośliny strączkowe, produkty sojowe, orzechy, migdały, suszone figi, sardynki, łososia, krewetki oraz jajka. W naszym pożywieniu istnieje tylko kilka naturalnych źródeł witaminy D, do których zaliczamy również mleko, ryby i niektóre grzyby (np. kurki). Natomiast większość produktów, to żywność wzbogacana w ten składnik. Ponadto, w Polsce synteza witaminy D pod wpływem działania promieni UVB zachodzi praktycznie jedynie przez parę godzin w ciągu dnia w okresie letnim. Należy natomiast unikać produktów bogatych w szczawiany obniżających wchłanianie wapnia (szpinak, szczaw, buraki, rzodkiewki, rabarbar, kawa, herbata, kwaśne wino) oraz fosforany (żywność typu fast food), a także produktów zwiększających wydalanie wapnia z moczem (sól, mocna kawa, herbata, coca cola). Ryzyko osteoporozy wzrasta też u osób spożywających nadmierne ilości alkoholu oraz palących tytoń.

Istotną rolę w profilaktyce przeciwko osteoporozie odgrywa aktywność fizyczna. Wykonywanie ćwiczeń fizycznych, jazda na rowerze, pływnie czy nawet codzienny zwykły spacer mogą znacznie obniżyć ryzyko wystąpienia choroby. Ponadto, osoby starsze powinny zredukować do minimum ryzyko upadku, który może zakończyć się złamaniem, np. przeorganizować mieszkanie.

Fakty na temat osteoporozy

• Osteoporoza jest słowem pochodzenia greckiego i oznacza chorobę kruchych kości
  (osteon - kość, poros - dziurawy);
  
  
• Osteoporoza to stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Istotą tego schorzenia jest zaburzenie równowagi pomiędzy budowaniem nowej tkanki kostnej
  a obumieraniem starej;
  
  
• We wczesnych fazach rozwoju osteoporoza często przebiega bezobjawowo. Pierwszym widocznym objawem są z reguły złamania. Wówczas choroba jest już w zaawansowanym stadium. Do innych objawów należą bóle kręgosłupa oraz ubytek wzrostu spowodowany zapadaniem się kręgów;
  
  
• Kości osiągają maksymalną gęstość między 25. a 30. rokiem życia. W późniejszym wieku organizm nie buduje już kości. Fizjologiczna utrata masy kostnej, będąca przyczyną osteoporozy, rozpoczyna się pomiędzy 40. a 50. rokiem życia. Najbardziej narażoną na osteoporozę grupę wiekową stanowią ludzie po 65. roku życia;
  
  
• Osteoporoza znacznie częściej dotyka kobiety, szczególnie po okresie menopauzy. Pomimo, że choroba rzadziej dotyka mężczyzn, jej skutki są dla nich groźniejsze. Osteoporoza występuje
  u 30% kobiet i 8% mężczyzn po 50. roku życia. W Europie, Stanach Zjednoczonych i Japonii liczbę chorych szacuje się łącznie na 75 mln. osób. Ze względu na postępujący proces starzenia się społeczeństw, przewidywane jest podwojenie liczby chorych na osteoporozę w ciągu najbliższych 50 lat;
  
  
• Według statystyk prowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia osteoporoza dotyka częściej przedstawicieli rasy białej i żółtej niż przedstawicieli rasy czarnej;
  
  
• Najczęstsze złamania spowodowane osteoporozą dotyczą kręgów kręgosłupa, kości ręki oraz kości szyjki udowej.
  
  

1 Wg danych z badania WOBASZ (Wieloośrodkowe Ogólnopolskie Badanie Stanu Zdrowia Ludności) przeprowadzonego w latach 2002-2005 na terenie Polski.

2 Źródło: FAO/WHO: Zapotrzebowanie na witaminy i minerały, 2002.