Leczenie AMD w Polsce - sytuacja bieżąca

Kampania edukacyjna dotycząca schorzeń siatkówki oka - IV Tydzień Retina AMD „Badaj dno oka" - odbyła się we wrześniu 2009 r. w ośmiu największych miastach Polski. Podczas pikniku edukacyjnego przebadano ponad pięć tysięcy osób. Do najgroźniejszej choroby siatkówki oka eksperci zaliczają AMD (zwyrodnienie plamki związane z wiekiem). Wczesne wykrycie tej choroby, czyli właściwa diagnostyka, daje okulistom możliwość jej skutecznego leczenia.

Najwięcej pytań zadawanych przez uczestników pikniku edukacyjnego dotyczyło profilaktyki i leczenia tej choroby. Niestety ostatnie decyzje Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia znacząco utrudniły pacjentom dostęp do leczenia. Mimo zapowiedzi sprzed roku do dziś nie został wprowadzony program terapeutyczny leczenia AMD, a świadczenie to nie zostało uwzględnione w tzw. koszyku świadczeń gwarantowanych. Pojawia się więc duże ryzyko, że od nowego roku pacjenci cierpiący na AMD nie będą mieli żadnych możliwości leczenia.

Kampania edukacyjna została przeprowadzona dzięki współpracy Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Polskiego Związku Niewidomych, Stowarzyszenia Retina AMD Polska oraz Stowarzyszenia AMD. Honorowy Patronat nad kampanią objęło Ministerstwo Zdrowia, Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Prezydent Miasta Olsztyna, Warszawy, Bydgoszczy, Sopotu, Łodzi, Poznania. Jej głównym celem była edukacja społeczeństwa na temat chorób siatkówki, prezentacje i nauka samodiagnostyki AMD oraz wykonanie badań przesiewowych. Wykonane badania to test Amslera (podstawowa i najprostsza diagnostyka tego schorzenia), a także specjalistyczne badanie dna oka za pomocą najnowszych komputerowych kamer - funduskamer non-mydriatic. Takie badania dna oka były wykonywane podczas pikniku edukacyjnego, po raz pierwszy w Polsce, dzięki kamerom w kilka minut badane osoby otrzymały kolorowe zdjęcie dna oka oraz konsultowały jego wynik z okulistami. Badanie dna oka pozwala wykryć nie tylko AMD, ale również jaskrę
i choroby ogólnoustrojowe takie jak cukrzyca czy nadciśnienie. „Badanie takie powinno być wykonywane u osób powyżej 50 roku życia - przynajmniej raz w roku. Chciałbym jednak podkreślić, że do okulisty należy pójść nie tylko wtedy, kiedy mamy jakieś problemy, ale również wtedy, kiedy potencjalnie możemy je mieć. Okulista sprawdzi, czy nie ma jakichkolwiek symptomów wskazujących na problemy, które w późniejszym okresie staną się wielką dolegliwością" mówi Krajowy Konsultant ds. Okulistyki Prof. Jerzy Szaflik. Oprócz możliwości konsultacji u lekarza, odwiedzający pikniki rozmawiali z dietetykiem o żywieniu korzystnie wpływającym na zdrowie oczu oraz spotkali się z przedstawicielami Polskiego Związku Niewidomych, którzy doradzali, jakie pomoce optyczne mogą być przydatne w życiu codziennym. W trakcie tygodnia pikników edukacyjnych wykonano ponad pięć tysięcy badań za pomocą testu Amslera i 2335 badań dna oka. Wśród osób, które wzięły udział w badaniu dna oka i konsultacjach okulistycznych przeprowadzono ankietę, której wyniki wskazały, że:

• AMD (postać suchą i wysiękową) zdiagnozowano lub potwierdzono u 23%, a jaskrę u 9% badanych - na podstawie badania dna oka i konsultacji u okulisty,
  
  
• ponad 47% osób nie wiedziało w ogóle o istnieniu choroby plamki żółtej, czyli AMD,
  
  
• średnia wieku badanych wyniosła 65 lat.
  
  

Eksperci podkreślali potrzebę zwracania uwagi na najmniejsze nawet nieprawidłowości w widzeniu, które bardzo często są przez badanych lekceważone. Duża część społeczeństwa nie chodzi na regularne wizyty do okulisty i nie ma wykonywanych badań dna oka. Ocenia się, że w naszym kraju na AMD choruje już około miliona osób. „Nie mamy jednak danych epidemiologicznych, które pozwoliłyby określić precyzyjnie, ile osób wymaga rzeczywistego, intensywnego leczenia tego schorzenia. Możemy mówić tylko o szacunkowych danych w oparciu o porównywalne kraje europejskie. Takie dane wskazują nie na dziesiątki tysięcy, ale na setki tysięcy osób, które są zagrożone lub już mają poważne problemy z siatkówką i wymagają leczenia" podkreśla Krajowy Konsultant ds. Okulistyki Prof. Jerzy Szaflik.

Największa ilość pytań kierowanych do lekarzy podczas pikników i spotkań edukacyjnych dotyczyła możliwości leczenia tej choroby. Pacjenci chorujący na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem mogą być skutecznie leczeni również w Polsce - dostępne są trzy zarejestrowane preparaty (werteporfina stosowana w terapii fotodynamicznej i terapie anty VEGF: pegaptanib sodu oraz rekomendowany przez Agencję Oceny Technologii Medycznych ranibizumab). Ostatnie decyzje Narodowego Funduszu Zdrowia i Ministerstwa Zdrowia niestety nie są dla pacjentów cierpiących na to schorzenie optymistyczne. Pomimo wcześniejszych obietnic i zapowiedzi ze strony Minister Ewy Kopacz i Prezesa Jacka Paszkiewicza dotyczących wprowadzenia programu terapeutycznego (m.in. na konferencji prasowej w listopadzie 2008 r.) oraz publikacji na stronie NFZ projektu programu leczenia chorych na AMD za pomocą ranimizumabu w czerwcu 2009 r., sytuacja pacjentów nadal jest niewyjaśniona. Najnowsze zarządzenie Prezesa NFZ z września 2009 r. wprowadza programy terapeutyczne, uwzględniając wszystkie zapowiedziane w czerwcu 2009 roku z wyjątkiem programu leczenia AMD. NFZ tłumaczy brak wprowadzenia programu kwestiami finansowymi. „Niski spływ składki (poniżej planu finansowego na rok 2009) oraz m.in. wzrost wydatków na refundację leków i przejęcie do finansowania części przeszczepów spowodował, że NFZ znalazł się w trudnej sytuacji finansowej” (wypowiedź z dnia 13.10.2009 rzecznika Centrali NFZ, Edyty Grabowskiej dla gazety „Rynek Zdrowia"). Wypowiedź ta stoi całkowicie w sprzeczności z odpowiedzią Ministerstwa Zdrowia na jedną
z wielu interpelacji poselskich w kwestii leczenia AMD, wysłaną w dniu 14.09.2009, w której znajdujemy „Narodowy Fundusz Zdrowia został zobowiązany do utworzenia programu terapeutycznego".

Taka sytuacja jest niezrozumiała zarówno dla środowiska medycznego, jak i dla przedstawicieli organizacji pacjentów. „Jeżeli nie nastąpią zmiany i nie będzie od przyszłego roku leczenia za zgodą płatnika, sytuacja drastycznie zmieni się na niekorzyść chorych" podkreśla w wypowiedzi dla Głosu Wielkopolskiego z dnia 12.10.2009 prof. Jerzy Szaflik. „Niezrozumiałe jest dla nas traktowanie osób po pięćdziesiątym roku życia poniżej godności, nie rozumiemy takiego działania, które skazuje na ślepotę wiele osób w Polsce. Wierzymy, że zarówno Ministerstwo Zdrowia, jak i Narodowy Fundusz Zdrowia spełnią swoje obietnice dotyczące wdrożenia leczenia dla osób chorych na AMD w Polsce" dodaje Anna Woźniak-Szymańska, Prezes Polskiego Związku Niewidomych.