Leczenie ran

Pierwszym etapem w leczeniu rany jest jej oczyszczenie z wszelkich zanieczyszczeń widocznych gołym okiem, poprzez przemycie czystą wodą (najlepiej destylowaną) lub roztworem soli fizjologicznej (0,9% roztworem chlorku sodu). Zranionego miejsca nie należy wycierać, by nie przyczynić się do wtórnego zakażenia.

DEZYNFEKCJA

Ranę odkazić można przy użyciu wielu, dostępnych w aptece środków. Najbardziej popularnym z nich jest woda utleniona, czyli 3% roztwór nadtlenku wodoru. Pod wpływem obecnego w ranie enzymu - katalazy, następuje rozkład nadtlenku wodoru. Wydzielony tlen działa bakteriobójczo, rozpulchnia wydzielinę i oczyszcza ranę.

Dezynfekować ranę można również przy użyciu wodnego roztworu nadmanganianu potasu. Związek ten w zetknięciu z substancją organiczną również wydziela tlen, przez co działa odkażająco. Ponadto ma właściwości ściągające. Działanie odkażające wywiera także boraks, czyli 20% roztwór diboranu sodu w glicerolu. Do dezynfekowania ran wykorzystuje się również antyseptyczne działanie soli metali ciężkich - srebra (azotan, białczan, srebro koloidalne), rtęci (żółty tlenek rtęciowy, amidochlorek), bizmutu (zasadowy galusan bizmutawy, kseroform) oraz cynku (siarczan).

Powszechnie stosowanym preparatem w dezynfekcji ran jest Rivanol, czyli roztwór mleczanu etakrydyny (występuje również w postaci żelu). Mleczan etakrydyny jest barwnikiem akrydynowym o silnym działaniu bakterio- i pierwotniakobójczym. Uszkadza on enzymy komórkowe i wiąże RNA, przez co bezpośrednio hamuje syntezę białek drobnoustrojów. Do innych barwników o działaniu odkażającym należą m.in.: błękit metylenowy, fiolet krystaliczny i zieleń brylantowa.

ZAŁOŻENIE OPATRUNKU

W leczeniu ran podstawową rolę odgrywają opatrunki, które charakteryzują się właściwościami ochronnymi i leczniczymi. Mają one na celu zastąpienie funkcji skóry do czasu zagojenia. Przede wszystkim tamują krwawienie, pokrywają ranę i ochronią ją przed działaniem czynników zewnętrznych (np. drobnoustrojów, niskiej temperatury). Ponadto unieruchamiają uszkodzone tkanki, zabezpieczają ranę przed zanieczyszczeniem, wchłaniają wydzieliny tkankowe oraz zapewniają właściwe dla gojenia środowisko wewnątrz rany. Nowoczesne opatrunki mogą także ograniczać obrzęk i bolesność, zmniejszać powierzchnię martwiczą i minimalizować blizny.Ze względu na przeznaczenie, materiały opatrunkowe muszą być wytworzone z wysokiej jakości surowców, spełniających określone normy jakości.

Istotne są między innymi takie cechy opatrunków, jak:

chłonność - zdolność do absorbowania krwi i wysięku. Najkorzystniejsze dla procesu gojenia są opatrunki, które zatrzymują całą wydzielinę z rany w swojej strukturze. Zabezpiecza to bowiem przed wtórnym zakażeniem rany i ułatwia jej oczyszczenie. Takimi właściwościami charakteryzują się m.in. opatrunki hydrokoloidowe i hydrożelowe. Dobrze chłonnymi materiałami opatrunkowymi są także kompresy gazowe, włókninowe i kombinowane oraz opatrunki piankowe. Mają one jednak pewną wadę, a mianowicie mogą powodować zwiększone wydzielanie wysięku;

przepuszczalność gazów, która umożliwia właściwą wymianę gazową i odprowadzenie pary wodnej. Najlepsze pod tym względem są włókniny, gaza i opatrunki alginianowe;

nieprzywieranie do rany jest nie tylko ważne z powodu szybszego procesu gojenia, ale również ze względów estetycznych. Ponadto zabezpieczają przed ponownym uszkodzeniem gojących się tkanek w trakcie zmiany opatrunku.

Zobacz również:

Materiały opatrunkowe nie powinny ponadto powodować podrażnień i reakcji alergicznych. Nie mogą również wchodzić w reakcje z substancjami stosowanymi miejscowo w leczeniu ran.

Rany mogą być opatrywane na dwa sposoby: metodą suchą lub wilgotną.

Suche leczenie ran wykorzystywane jest w leczeniu ran gojących się pierwotnie, niewielkich ran powierzchniowych, ran pooperacyjnych i zakażonych. Stosuje się w tej metodzie tradycyjne materiały opatrunkowe, takie jak wata, kompresy gazowe i włókninowe. Obecnie dostępne są również tzw. kompresy kombinowane (wielowarstwowe - połączenie kompresów włókninowych i gazowych), a także kompresy impregnowane np. maścią, parafiną lub nasączone substancjami przeciwbakteryjnymi oraz kompresy posiadające warstwę metaliczną.

Wilgotne leczenie ran stosowane jest w przypadku leczenia ran gojących się wtórnie, gdzie niezbędne jest uzupełnianie ubytków w tkance. Materiałami wykorzystywanymi w tej metodzie są opatrunki hydrożelowe, hydrokoloidowe, alginianowe, piankowe lub z sorbentem. Zamykają one ranę, pochłaniają nadmiar wysięku i tworzą odpowiednie dla gojenia warunki wilgotności i temperatury. Ten sposób leczenia ran wykorzystuje pozytywny wpływ wilgotnego i ciepłego środowiska na proces gojenia. Zmniejsza ono bowiem głębokość martwicy i pobudza naskórkowanie. Ułatwiony jest również proces przesuwania się komórek nabłonka z brzegów rany. Jak się okazuje na gojenie korzystnie wpływa także wysięk, który zawiera ważne dla tego procesu enzymy, elektrolity i przeciwciała.

Zapobiega on wysychaniu rany, zapewnia odpowiednie pH, umożliwia dyfuzję czynników wzrostu i czynników immunologicznych, a ponadto wspomaga autolizę. Jeśli jest zbyt obfity może jednak powodować macerację zdrowej skóry wokół rany i przyczyniać się do jej powiększenia i sprzyjać zakażeniom. Opatrunki te poprzez ograniczenie parowania wysięku, zapobiegają ochłodzeniu rany i hamowaniu na skutek tego namnażania komórek.

Jak należy zakładać opatrunek?

Podczas zakładania opatrunku lub jego wymiany niezbędne jest zachowanie czystości. Ręce należy bardzo dokładnie umyć, a najlepiej zdezynfekować lub założyć sterylne rękawiczki ochronne. Jałowy powinien być również stosowany opatrunek. Powinien być on także jak najmniejszy, ale jednocześnie wystarczająco duży, by przykryć całą ranę. Przestrzegana powinna być też zasada pierwszeństwa dla ran czystych. Rany zakażone należy opatrywać jako drugie.

W aptece dostępnych jest dodatkowo wiele maści i żeli mogących przyspieszyć proces gojenia lub zmniejszyć powstałe blizny. Pewną rolę w leczeniu ran może odegrać również dieta i suplementacja. Uzupełnienie zawartości witaminy C w organizmie zwiększy elastyczność tkanek, poprzez udział kwasu askorbowego w syntezie kolagenu. Witamina ta, obecna jest w bardzo wielu produktach spożywczych, m.in. cytrusach, porzeczkach czy papryce. W procesie wytwarzania kolagenu uczestniczy również lizyna, występująca w żółtych serach, mięsie, rybach i nasionach roślin strączkowych. Regenerację skóry z pewnością ułatwi również zwiększenie w diecie ilości kwasów omega-3, witamin z grupy B oraz witamin A i E.

Źródła:

Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
Fibak J.: Chirurgia - repetytorium. PZWL, Warszawa 2010,
Cencora A., Jawień A., Kruk-Kupiec G., Mrozinkiewicz-Rakowska B., Koselak M., Sobieszek-Kundro A., Sopata M., Szewczyk M.T.: Wysięk z rany i rola opatrunków. Schematy postępowania opracowane przez Światową Unię Towarzystw Leczenia Ran (ptlr.org.pl).

Autor: Marta Grochowska