Leki sieroce – komu są potrzebne?
Problem leków sierocych wielu z nas wydaje się bardzo odległy. Jednak dla osób dotkniętych bardzo rzadką, ciężką chorobą oraz ich rodzin często stanowi barierę uniemożliwiającą wyzdrowienie lub chociaż poprawę komfortu życia. Za chorobę rzadką uznaje się schorzenie, które dotyka nie więcej niż jedną osobę na 2000 mieszkańców w Europie i 1250 mieszkańców w USA.
Szacuje się, że liczba takich chorób przekracza 5000. Należą do niech m.in. mukowiscydoza, hemofilia, dystrofia miotoniczna, choroba Gauchera, Pompego czy Huntera. Niska częstość występowania sprawia, że choroby takie są rzadko przedmiotem badań, a co za tym idzie są trudne w diagnostyce i leczeniu. Jest to oczywiste biorąc pod uwagę nakład finansowy jaki jest niezbędny do przeprowadzenia wieloletnich badań, a także fakt istnienia wielu chorób stanowiących problem dużej części populacji.
Pod pojęciem leków sierocych (orphan drugs) należy rozumieć właśnie farmaceutyki wykorzystywane w terapii rzadko występujących chorób. Problem związany z tymi lekami to nie tylko ich wysoka cena wynikająca z długiego i kosztownego procesu odkrycia nowego leku. Trudnością jest bowiem także przeprowadzenie badań klinicznych, a trzeba mieć na uwadze, że są to często preparaty ratujące życie lub chroniące przed ciężkim upośledzeniem psychicznym i fizycznym. Osoby z ciężką chorobą zwykle mają trudną sytuację materialną, co jeszcze bardziej utrudnia leczenie, a nawet samą diagnostykę. Konsultacje i częste wizyty w szpitalach wymagają przecież środków na transport i dodatkowo zwolnień z pracy osoby opiekującej się chorym. Zwykle samo schorzenie jest tak ciężkie, że uniemożliwia najbliższej osobie podjęcia pracy zawodowej. Wszystkie te czynniki sprawiają, że właściwa diagnoza jest stawiana w dużej części przypadków po kilku, a nawet kilkudziesięciu latach od wystąpienia pierwszych objawów.
Wyzwaniem dla rządów wszystkich krajów rozwiniętych jest zatem zapewnienie osobom z rzadkimi chorobami jak najlepszej opieki i umożliwienie zastosowania skutecznej terapii. W USA i Europie zachęca się także finansowo naukowców i firmy farmaceutyczne do opracowywania i wytwarzania leków sierocych. Producenci leków sierocych korzystają ze specjalnych przywilejów, między innymi ulg podatkowych i wyłączności na określony czas. Obecnie w Europie tzw. status sierocy posiada ok. 400 preparatów farmaceutycznych, m.in.: kwas karglumowy, agalzydaza, imigluceraza, alglukozydaza alfa, laronidaza, galsulfaza, idursulfaza, nityzynon i miglustat.
Jedną z bardzo rzadkich chorób jest hiperamonemia, czyli podwyższony poziom amoniaku we krwi. Jej przyczyną jest niedobór enzymu (syntazy N-acetyloglutaminianu), który bierze udział w syntezie koaktywatora syntetazy karbamoilofosforanu (N-acetyloglutaminianu). W konsekwencji amoniak nie wchodzi w cykl mocznikowy, a jego stężenie zaczyna wzrastać. Skutecznym lekiem w hiperamonemii jest kwas karglumowy (prep. Carbaglu), którego struktura jest zbliżona do N-acetyloglutaminianu. W przypadku braku terapii choroba prowadzi do wystąpienia takich objawów, jak: brak pragnienia, wymioty, niedociśnienie, przyspieszony oddech, pobudliwość, drgawki, drżenie kończyn, a ostatecznie do śmierci.
Zobacz również:
- Leki oryginalne a odpowiedniki - czym się różnią?
- Alergia na leki znieczulenia miejscowego, Czy są potrzebne badania diagnostyczne?
- Czy leki sprzedawane poza apteką są dla nas niebezpieczne?
- Objawy lekomanii
- Leki przeciwpłytkowe mogą być podawane doustnie lub pozajelitowo
- Jakie substancje działają miejscowo znieczulająco?
- Preparaty złożone
- Jakie substancje działają odkażająco?
Innym schorzeniem, w którym dochodzi do ciężkich zaburzeń w wyniku braku enzymu (α-galaktozydazy A) jest choroba Fabry`ego. Brak α-galaktozydazy A, która bierze udział w rozkładzie glikosfingolipidów prowadzi do odkładania metabolitów m.in. w komórkach mięśnia sercowego, nerek i układzie nerwowym. Chorzy często umierają na zawał serca, niewydolność nerek lub udar mózgu. Lekami wykorzystywanymi w chorobie Fabry`ego są: agalzydaza alfa (prep. Replagal) i agalzydaza beta (prep. Fabrazyme). Choć powodują one wiele działań niepożądanych (np. bóle głowy, gorączka, bóle pleców, zmiany skórne, objawy żołądkowo-jelitowe i sercowo-naczyniowe) w znacznym stopniu pozwalają spowolnić rozwój choroby i ograniczyć objawy.
Rzadką chorobą metaboliczną jest też wspomniana choroba Gauchera, w której ma miejsce mutacja w genie GBA kodującym białko β-glucerebrozydazy, enzymu rozkładającego glucerebrozydy do glukozy i ceramidu. Brak β-glucerebrozydazy prowadzi do odkładania glukozyloceramidu w różnych częściach organizmu, głównie w śledzionie, szpiku kostnym i wątrobie. Skutkiem jest hepatosplenomegalia z anemią i małopłytkowość. Pojawia się wyczerpanie, bóle kości, skłonność do krwawień oraz podatność na infekcje i złamania kości. W terapii choroby Gauchera wykorzystywana jest imigluceraza (prep. Cerezyme) lub miglustat (prep. Zavesca). Pierwszy lek stanowi substytut glucerebrozydazy i stosowany jest u osób z chorobą Gauchera typu I (bez neuronopatii), typu III (z przewlekłą neuronopatią) oraz, u których wystąpiły takie objawy, jak: anemia, trombocytopenia, choroba kości lub hepatomegalia. Miglustat natomiast jest stosowany u osób, u których nie można przeprowadzić terapii substytucyjnej. Działanie tego leku polega na hamowaniu syntazy glukozyloceramidowej, co ogranicza syntezę glucerebrozydów.
Innym rzadkim zaburzeniem dziedzicznym jest choroba Pompego polegająca na braku enzymu α-glukozydazy. Jej skutkiem jest gromadzenie się glikogenu w lizosomach komórek mięśniowych i ich zniszczenie. Postępujące osłabienie mięśni prowadzi ostatecznie do śmierci w wyniku niewydolności sercowo-oddechowej. W enzymatycznej terapii zastępczej zastosowanie znalazła alglukozydaza alfa (prep. Myozyme), która w formie dziecięcej choroby znacznie zwiększa szanse na przeżycie, a w formie młodzieńczej poprawia funkcje oddechowe, ruchowe oraz pracę serca.
Do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych należą również mukopolisacharydozy, które często prowadzą do śmierci chorych na nie osób już w wieku młodzieńczym. Niedobór hydrolaz lizosomalnych prowadzi do odkładania glikozaminoglikanów w tkankach, co objawia się m.in. zmianami w budowie szkieletu, zmętnieniem rogówki, zaburzeniami słych, powiększeniem wątroby i wadami serca. W zależności od rodzaju mukopolisacharydozy stosuje się inne leki. Laronidazę (prep. Aldurazyme) wykorzystuje się w niedoborze kwasu α-L-iduronowego (mukopolisacharydoza I), galsulfazę (prep. Naglazyme) w niedoborze N-acetyloglukozamino-4-sulfatazy (zespół Maroteaux-Lamy`ego), a idursulfazę (prep. Elaprase) w niedoborze idurano-2-sulfatazy (choroba Huntera).
Ciężkim, rzadkim i uwarunkowanym genetycznie schorzeniem jest też tyrozynemia typu I. Skutkiem dziedziczonego autosomalnie recesywnie niedoboru hydrolazy fumaryloacetooctowej (enzymu uczestniczącego w metabolizmie tyrozyny) jest wytwarzanie toksycznych substancji – sukcynyloacetooctanu, sukcynyloacetonu i kwasu 5-aminolewulinowego. W wyniku zaburzeń przemian metabolicznych dochodzi do ciężkiego uszkodzenia wątroby, nerek i obwodowego układu nerwowego. Przy braku leczenia szybka śmierć jest nieunikniona. Ratunkiem w tej chorobie jest nityzynon (prep. Orfadin), który hamuje hydrolazę p-hydroksyfenylopirogronianu. Konieczna jest także dieta uboga w fenyloalaninę i tyrozynę.
Marta Grochowska
Źródła:
Szymborski J.: Wyzwania dla polityki zdrowia publicznego UE. Przykład rodzin obarczonych chorobami sierocymi,
Mutschler E.: Farmakologia i toksykologia – podręcznik. Wyd. II pod red. W. Buczko, MedPharm-Polska 2010,
pharmindex.pl.
![Uwaga! 14 popularnych leków na przeziębienie wycofanych ze sprzedaży [lista]](http://img.biomedical.pl/4_3/250/081450627f43ecdc515d0d24fac125ea.jpg "Uwaga! 14 popularnych leków na przeziębienie wycofanych ze sprzedaży [lista]")
Komentarze do: Leki sieroce – komu są potrzebne? (6)
Sprzedam leki pasozyty Prazykwantel Iwermektyna Zentel Yomesan Vermox
4Sprzedam leki pasozyty prazykwantel iwermektyna zentel vermox yomesan metronidazol tinidazol Oferuje leki przeciw pasozytom: Iwermektyna 6mg 20zł, ważna 03.2022, odliczana z opakowania szpitalnego 100 tabletek do t... pokaż całość
Testy leku na tasiemca w leczeniu COVID-19. Są pierwsze wyniki Szczepionka przeciw COVID-19 na pewno jest kluczowym elementem pokonania pandemii koronawirusa, ale wciąż nie ustają również wysiłki nad poszukiwaniem lek... pokaż całość
Lek stosowany w leczeniu choroby alkoholowej chroni przed uszkodzeniem płuc przez COVID-19? "Disulfiram - lek stosowany od ponad 70 lat w leczeniu alkoholizmu, może chronić przed uszkodzeniem płuc i ryzykiem zak... pokaż całość
Nowe leki na raka przeciwpasozytnicze przeciwgrzybicze rak W uznanej za przegraną wojnie z nowotworami pojawiła się nadzieja W wojnie z nowotworami złośliwymi zapowiadała się klęska medycyny. Lekarze próbowali różn... pokaż całość
Disulfiram Anticol covid koronawirus przedam leki
2Lek stosowany w leczeniu choroby alkoholowej chroni przed uszkodzeniem płuc przez COVID-19? "Disulfiram - lek stosowany od ponad 70 lat w leczeniu alkoholizmu, może chronić przed uszkodzeniem płuc i ryzykiem zak... pokaż całość
Sprzedam leki pasozyty prazykwantel iwermektyna zentel vermox yomesan metronidazol tinidazol Oferuje leki przeciw pasozytom: Iwermektyna 6mg 30zł. Listki po 2 tabletki, pudelko, ulotka. - glisty (ogólnie robaki ob... pokaż całość