Lunatycy czasem pamiętają

Trzy najpopularniejsze mity odnośnie lunatykowania – lunatycy nie pamiętają swoich działań, ich zachowanie pozbawione jest konkretnych motywów, a lunatykowanie nie ma żadnego wpływu na zachowanie w czasie dnia – zostały obalone w badaniach, których autorem jest Antonio Zadra z University of Montreal. Przyjrzano się dokładnie licznym przypadkom lunatykowania z ostatnich 15 lat, leczonym w Centre for Advanced Studies in Sleep Medicine w Hôpital du Sacré-Cour de Montréal.

Wyniki analizy Zadry oraz jego zespołu zostały opublikowane w Lancet Neurology. Oto jego najważniejsze fragmenty:

Jakie są przyczyny i konsekwencje lunatykowania?

Istnieje kilka wskaźników, które wykazują, iż z przypadłością powiązany jest czynnik genetyczny. W 80% przypadków w rodzinach chorych już wcześniej ktoś lunatykował. Prawdopodobieństwo lunatykowania jest pięć razy większe u bliźniaków jednojajowych, niż w pozostałych przypadkach bliźniactwa.

Badania wykazały także, że brak snu oraz stres mogą w konsekwencji prowadzić do lunatykowania. W zasadzie, w określonych przypadkach każdy rodzaj zaburzeń snu może do tego prowadzić.

Większość przypadków lunatykowania jest nieszkodliwa. Głęboki wolnofalowy sen lunatyczny jest podzielony, a wędrówki są zazwyczaj krótkie i nie stwarzają zagrożenia. Czasami jest to zagrożenie minimalne. Tylko w rzadko spotykanych wypadkach tułaczki mogą być dłuższe, a lunatycy stwarzają realne zagrożenia dla siebie, jak i dla innych. Niektórzy nawet posuwają się do prowadzenia samochodu!

Lunatykowanie to zaburzenie, które dotyka głównie dzieci?

Wiele dzieci lunatykuje przejściowo między 6 a 12 rokiem życia. Powszechnie uważa się, że przebudzenie ze snu do pełnej czujności wymaga pewnej dojrzałości mózgu, u niektórych dzieci mogą więc występować trudności z dokonaniem przejścia z jednego do drugiego stanu. Problem często ustępuje po okresie dojrzewania, jednak w 25% przypadków nie ustaje do dorosłości.

Zarówno dzieci, jak i dorośli są w tak zwanym stanie dysocjacyjnego pobudzenia podczas wędrówek lunatycznych. To oznacza, że pewne obszary mózgu są aktywne, a inne nie.

Lunatycy wykazują się pewną czujnością podczas wykonywania takich czynności jak mycie talerzy, otwieranie i zamykanie drzwi, schodzenie ze schodów. Ich oczy są otwarte, są zdolni do rozpoznawania niektórych ludzi, lecz umiejętności oceny sytuacji oraz trzeźwego myślenia są praktycznie ograniczone. Dlatego zachowania lunatyków często bywają nonsensowne.

Czy lunatycy mogą rzeczywiście pamiętać co robili podczas swoich „wędrówek”?

U dzieci i nastolatków amnezja jest częstsza, prawdopodobnie ma to podłoże neurofizjologiczne. W niektórych przypadkach, dorośli lunatycy pamiętają, co robili podczas snu, kojarzą nawet swoje emocje oraz myśli z tego stanu. Dzieje się tak z powodu aktywności mózgu - poszczególne jego obszary są aktywne, inne nie, lecz nigdy nie wyłącza się cały blok.

Zachowanie lunatyków nie jest w pełni automatyczne?

- Jest to powiązane z kolejnym mitem. Istnieje przekonanie, iż lunatycy robią pewne rzeczy bezwiednie - tłumaczy Zadra. - Istnieje jednak grupa tych, którzy pamiętają swoje działania, a nawet co podczas ich wykonywania czuli.

Czy lunatykowanie w nocy wpływa na zachowanie w ciągu dnia?

Około 45% lunatyków podczas dnia doświadcza stanu półsennego. Ci młodsi potrafią to maskować w łatwiejszy sposób. Charakteryzują się za to obniżonym poziomem czujności oraz umiejętnością szybkiego i łatwego zasypiania.

- W ciągu ostatnich lat wykazaliśmy - mówi Zadra - że głęboki wolnofalowy sen jest dosyć nietypowy. Podzielony na liczne okresy mikropobudzenia, trwające od 3 do 10 sekund, sen jest mniej regenerujący. Lunatykowanie nie jest więc jedynie problemem zmiennych stanów głębokiego snu i przebudzenia.