Nadciśnienie tętnicze: fakty i liczby

Z powodu chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego i jego powikłań, każdego roku umiera ponad 170 tys. osób. Oznacza to, że z mapy Polski znika miasto wielkości Olsztyna. Na nadciśnienie cierpi 8,5 miliona Polaków, kolejne 9 jest nim poważnie zagrożonych. Jednocześnie prawie 16 milionów obywateli ma nadwagę lub jest otyłych, 2,5 miliona nadużywa alkoholu, a niemal 10 milionów regularnie pali papierosy.

Układ sercowo-naczyniowy

Pomówmy tutaj o układzie sercowo-naczyniowym. Układ sercowo-naczyniowy to całość mechanizmu, który sprawia, że krew krąży w całym organizmie. Zawiera on pompę (serce) o podwójnym działaniu: zasysającym (przyciąganie krwi żylnej do siebie) oraz tłoczącym (wypychanie krwi do tętnic).

Organizm posiada trzy rodzaje „rurek”:

1 – tętnice, wraz ze swoją otoczką mięśniową, która się skurcza, aby pomóc sercu w tłoczeniu krwi do całego organizmu.

2 – żyły, o wiele mniej elastyczne, które prowadzą krew w kierunku serca. Zawierają one zastawki, które nie pozwalają krwi krążyć w przeciwnym kierunku.

3 – naczynia limfatyczne, bardziej dyskretne, które prowadzą limfę albo inne składniki w kierunku serca. Naczynia te są bardzo związane z transportem białych krwinek i zawierają „fabryki oczyszczające”: węzły.

Co to jest normalne ciśnienie tętnicze?

Osobny artykuł na ten temat: Nadciśnienie tętnicze: epidemia XXI wieku

Ciśnienie tętnicze mierzy się w milimetrach słupka rtęci (mmHg) i odnotowuje się w postaci dwóch liczb, na przykład 120/80 (120 na 80). Pierwsza liczba oznacza ciśnienie systoliczne czyli skurczowe: jest to siła produkowana przez serce, aby wypchnąć krew do naszych arterii. Siła ta następnie jest przejmowana i przekazywana przez mięśnie gładkie ścian tętnic, aż do końcówek nazywanych arteriolami (najmniejsze tętnice w organizmie). Również, jest to właśnie ta siła, którą postrzegamy w różnych miejscach ciała (nadgarstki, szyja, etc.), a którą nazywamy inaczej pulsem.

Druga liczba, ciśnienie diastoliczne, wskazuje na odporność arterii. Aby mogły być odporne, tętnice muszą być elastyczne. Im wyższa jest odporność (tym mniej elastyczne są arterie), tym wyższa jest ta liczba. Zilustrujmy to w ten sposób: jeśli arterie byłby rurkami z metalu (wysoka odporność), ciśnienie wynosiłoby, na przykład 120/120. Gdyby serce pompowało w próżni (żadnej odporności tętnic), ciśnienie wynosiłoby 120/0.

Ciśnienie krwi optymalne wynosi od 115 do 120 mmHg dla systoliocznego, a dla diastolicznego (rozkurczowego) od 75 mmHg do 89 mmHg.

Gdy wartości pomiaru mieszczą się w przedziałach kolejno 120-129 mmHg i 80-84 mmHg ciśnienie jest prawidłowe. Niepokój powinno wzbudzać tzw. ciśnienie wysokie prawidłowe, którego wartość oscyluje w przedziałach 130-139 mmHg i 85-89 mmHg; Przekroczenie odpowiednio 140 i 90 mmHg uznawane jest za nadciśnienie tętnicze;

Co to jest mmHg? Jeden milimetr słupka rtęci jest miarą ciśnienia wystarczającego, aby wypchnąć do góry słupek rtęci i sprawić, że wzrośnie o jeden milimetr. Na przykład, atmosefera ma ciśnienie równe 760 mmHg.

Od jakiego momentu mówimy o nadciśnieniu tętniczym

Kiedy przekraczamy 120 dla systolicznego i/lub 80 dla diastolicznego, wchodzimy w stan przedciśnieniowy, albo w strefę „nadzoru”, która rozciąga się aż do 139 mmHg dla ciśnienia systolicznego i 89 mmHg dla diastolicznego. Poza tymi liczbami, chodzi już o nadciśnienie.

Dzieli się ono na 3 kategorie:

· lekkie: 140 do 159 / 90 do 99 mmHg
· umiarkowane: 160 do 179 / 100 do 109 mmHg
· zaawansowane: 180 do plus / 110 i więcej

Polecamy również: Sok z buraków obniża ciśnienie krwi

Dlaczego zaczyna się rozwijać nadciśnienie?

Wiele czynników ryzyka jest znanych z tego, iż sprzyja pojawianiu się nadciśnienia. Pierwszy jest stres i agresywność. Zresztą, na jednym z kongresów Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, badacze wykazali, że złość może zwiększyć aż do 2,3 razy rozwój incydentu sercowego. Liczba ta jest bardzo wysoka i jest ona taka sama dla zaburzeń snu: bezsenni są zagrożeni w takim samym stopniu. A z pewnością rozumiecie, że stres zwiększa bezsenność...

Polecamy, również: Jaki sport, aby uniknąć nadciśnienia tętniczego?

Przyczyny nadciśnienia

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia największy odsetek ubytku zdrowia polskiej populacji wynika z palenia tytoniu (16%), nadmiernego spożycia alkoholu (9,2%) oraz otyłości, które są jednymi z głównych czynników ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego, a także z samego nadciśnienia (10,4%);

Ponad 30% Polaków nie zna wartości swojego ciśnienia tętniczego;

Według przeprowadzonych badań podwyższony poziom cholesterolu stwierdzono u 60 do nawet 87% dorosłych Polaków;

15,7 miliona Polaków ma nadwagę lub jest otyłych;
1,7 miliona Polaków choruje na cukrzycę;
10 milionów Polaków regularnie pali papierosy;
1/3 chorych w ogóle nie zdaje sobie sprawy ze swojego schorzenia;
10% osób, u których zdiagnozowano nadciśnienie tętnicze, w ogóle nie podejmuje leczenia;

Najczęstsze przyczyny nadciśnienia

1. stres, tak samo jak hormony stresu (adrenalina i kortyzol), ponieważ stymulują one skurczanie naczyń krwionośnych.

2. tętnice w złym stanie, w których znajdujemy płytki (płytki z tłuszczu oraz z cholesterolu w ściankach arterii, nazywane tętniakami), ponieważ są one sztywne i nie mogą dostosowywać się do przepływu krwi.

3. złogi wapnia w tętnicach, ponieważ sprawiają one, że tętnice są sztywne. Zwiększają w ten sposób ryzyko chorób serca.

Ryzyko

Ryzyko zgonu wzrasta systematycznie już od najmniejszych wartości ciśnienia skurczowego, np.: wzrost od poniżej 110 mm Hg do 120-129 mm Hg powoduje zwiększenie ryzyka zgonu o 18 % [10], a zgonu z powodu chorób układu krążenia o 36%; wzrost ciśnienia skurczowego ze 120 do 165 mmHg powoduje zwiększenia ryzyka zgonu o 94%, a do 195 mmHg - o 186%; Wzrost ciśnienia rozkurczowego z wartości poniżej 80 mmHg do 90-109 mmHg powoduje zwiększenie liczby zgonów z powodu udaru mózgu o 46%, a o 59% z powodu niedokrwiennej choroby serca;

Zobacz również:

Nadciśnienie jest odpowiedzialne za 39% przypadków niewydolności serca w męskiej populacji, a w żeńskiej populacji za 59%; U chorych na nadciśnienie zawał jest trzy do pięciu razy częstszy niż u innych, wylewy krwi do mózgu - cztery razy częstsze, przeciążenie serca - pięć razy częstsze. Rośnie ryzyko uszkodzenia nerek i ślepoty;

Obniżenie w populacji średniej wartości ciśnienia rozkurczowego już o 5 mmHg może przyczynić się do zmniejszenia liczby udarów mózgu o 34%, a przypadków występowania choroby wieńcowej - o 21%; obniżenie go o 10 mmHg zmniejsza to prawdopodobieństwo odpowiednio o 56% i 37%. Obniżenie wartości ciśnienia skurczowego o 5 mmHg może zmniejszyć umieralność z powodu choroby wieńcowej o 9%, udaru mózgu o 14%, a umieralność ogólną - o 7%;

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego to:

nadwaga, przede wszystkim brzuszna;
duża i regularna konsumpcja soli (uwaga na sól ukrytą w produktach pokarmowych);
jedzenie ubogie w potas i inne minerały alkalizujące, takie jak magnez (a więc ubogie w owoce i warzywa);
jedzenie bogate w złe tłuszcze;
tytoń;
nadmiar alkoholu (natomiast, od 1 do 2 porcji dziennie daje się zapobiegać);
stres (ewidentnie);
siedzący tryb życia;
wiek (powyżej 55 lat).

Polecamy, również: Nadciśnienie: jedzenie większych ilości potasu ma być równie korzystne jak jedzenie mniejszych ilości soli

Objawy

Generalnie, nie odczuwamy nadciśnienia tętniczego. Jest to cichy stan, który zresztą czasami jest nazywany „cichym zabójcą”. Stwierdza się, że część osób, które cierpią na nadciśnienie, nawet tego nie wie. Stąd więc znaczenie kontroli i wykrywania. Ogólnie, biorąc pod uwagę styl życia społeczeństw zachodnich, organizacja Hypertension Canada na przykład ocenia, że około 9 Kanadyjczyków na 10 cierpi na nadciśnienie (do tych statystyk należy raczej podchodzić ostrożnie). W rzeczywistości, prawdopodobnie jakieś 60% osób dorosłych w pewnym wieku ma, bądź będzie mieć, nadciśnienie.

Najczęściej zdarzające się objawy, chociaż i tak rzadkie, to:

bóle głowy, czasami ze zmęczeniem, najczęściej wcześnie rano;
zawroty głowy, i/lub dzwonienie w uszach;
palpitacje serca;
krwawienie z nosa;
senność, aż do oszołomienia i braku koncentracji;
drętwienie i/lub mrowienie w końcówkach ciała.

Symptomy te są niespecyficzne i mogą pojawiać się nie będąc związane z ciśnieniem tętniczym.

Powikłania nadciśnienia tętniczego

Angina, zawał serca, hipertrofia mięśnia sercowego

Osobny artykuł na ten temat: Wysokie ciśnienie skutki dla serca

Kiedy jest nadciśnienie, serce musi pracować mocniej, aby wypchnąć krew do tętnic. Ta dodatkowa praca nie pozwala sercu na wypoczynek i zwiększa jego zapotrzebowanie na tlen. Serce jest mięśniem wyspecjalizowanym, i tak jak każdy mięsień rośnie, kiedy silnie pracuje. Pojawia się więc pogrubienie jego ścianki mięśniowej (hipertrofia), co zmniejsza jego rozmiar wewnętrzny (czyli objętość) i, z tego samego faktu, zmniejsza jego efektywność. Często, zwiększenie rytmu serca pojawia się właśnie po to, aby zrekompensować utraconą efektywność.

Wszystkie te modyfikacje w funkcjonowaniu serca mogą w konsekwencji zwiększyć jego zapotrzebowanie na tlen. Serce może więc cierpieć z powodu pewnego typu skurczów wywołanych brakiem tlenu: jest to angina. Jeśli brak tlenu jest zbyt duży, ponieważ tętnice są zatkane, prowadzi to do zawału serca, których charakteryzuje się śmiercią komórek tego mięśnia.

Niewydolność serca

Osobny artykuł na ten temat: Niewydolność serca: kwasy omega-3 mają redukować ryzyko zgonu

Niekiedy, uczestniczymy w osłabieniu serca, nazywanym niewydolnością sercową. W tych warunkach, serce jest niezdolne do zapewniania wysiłku niezbędnego do podtrzymania aktywności fizycznej. Pierwszymi objawami są: zadyszka przy najmniejszym wysiłku oraz puchnięcie stóp. Niewydolność serca dotyka przede wszystkim osób starszych.

Pęknięcie naczyń

Na poziomie tętnic, silne ciśnienie krwi powoduje zaostrzone ryzyko przerwania i wycieku. To właśnie małe tętniczki cierpią najbardziej z powodu nadciśnienia. Konsekwencje są liczne i mogą dotknąć, na przykład: nerek (niewydolność nerek), oczu (dolegliwości siatkówki), mózgu (incydent naczyniowo-mózgowy, czyli udar mózgu, mogący prowadzić do utraty różnych zdolności i funkcji, a nawet śmierci).

Zatory

Kiedy istnieje obecność płytki tętniczej, zdarzyć się może, że kawałki tych płytek się przemieszczą, stworzą skrzep i będą krążyć w arteriach, do momentu, dopóki nie zatkają najmniejszej, powodując incydent naczyniowo-mózgowy, czyli udar mózgu, zawał serca, etc. To jest właśnie to, co nazywamy zatorem, dokładnie.

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Osobny artykuł na ten temat: Leczenie nadciśnienia tętniczego

U progu XXI wieku nadciśnienie tętnicze było najczęstszym powodem wizyt w poradniach ambulatoryjnych, a częstotliwość hospitalizacji z tego powodu systematycznie rośnie (w końcu lat 90-tych z powodu chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego, hospitalizowano niemal 25 mężczyzn i 24 kobiety na każdy 1000 mieszkańców); stale wzrasta również liczba świadczeń wysokospecjalistycznych w ramach szybkiej interwencji kardiologicznej;

Leczenie hipotensyjne (tj. nakierowane na trwałe obniżenie ciśnienia) jest skuteczne zaledwie w 12% przypadków; Tymczasem efektywna terapia nadciśnienia tętniczego zmniejsza ryzyko wystąpienia jego powikłań nawet o 40%;

Jednym z priorytetów krajowej polityki zdrowotnej na najbliższe lata jest redukcja kosztów leczenia nadciśnienia tętniczego poprzez osiągnięcie tego samego, pożądanego efektu hipotensyjnego przy podaniu mniejszej liczby preparatów i niższych ich dawek;

Zobacz, również: Czy należy leczyć nadciśnienie poczynając od 120/80?

Lekarstwa używane na wszystkie dolegliwości sercowo-naczyniowe są przepisywane na receptę, wszystkie. Głównie dlatego, iż wymagają obowiązkowego nadzoru lekarskiego... Ryzyko jest zbyt duże. Największym problemem leczenia nadciśnienia jest to, iż za często jest ono ciche. Ludzie zapytują się, dlaczego powinni zażywać lekarstwa na coś, czego nie odczuwają. Ale, w ten, czy w inny sposób, trzeba się tym zająć.

Leki moczopędne

Te lekarstwa działają na poziomie nerek, aby zwiększyć eliminację wody i soli (sód zwiększa ciśnienie) w moczu. Natomiast, dokładny mechanizm działania na nadciśnienie tętniczne nie jest znany, ponieważ działanie na ciśnienie utrzymuje się długo po tym, jak działanie na wodę się skończy. Istnieje wiele typów diuretyków, które mają różne tryby działania: trzy następujące diuretyki mogą zwiększyć utratę potasu, a jest to: furosemid (Lasix albo generyk), hydrochlorotiazyd (Hydrodiuril albo generyk), Indapamid (Iozide). Na dłuższą metę, należy rozważać zwiększenie dawki zażywanego potasu, albo zmniejszać utratę, używając raczej diuretyku zachowującego potas.

Diuretyki zachowujące potas

triamteryna (w połączeniu z hydrochlorotiazydem=Dyazid), amiloryd (w połączeniu z hydrochlorotiazydem=Moduret). Antagonista receptora aldosteronu (aldosteron jest hormonem odpowiedzialnym za zatrzymywanie wody i soli): spironolactone (Aldacotone).

Betablokery

Są one antagonistami jednego typu receptora adrenaliny. Działają one więc blokując ten receptor. Adrenalina jest produkowana w momencie stresu, a jej działanie jest mnogie: - zwiększa częstotliwość bicia serca; - zwiększa ilość krwi pompowanej przez serce; - ściąga niektóre naczynia krwionośne; - rozszerza oskrzela, etc. Blokując receptory adrenaliny, betablokery zmniejszają ciśnienie krwi i częstotliwość bicia serca (mniej więcej, według specyfiki danego leku). Redukują one w ten sposób siłę wyrzucania krwi przez serce. Betablokery zawierają: propranolol (Inderal), metoprolol (Lopresor), labetalol (Trandate), atenolol (Tenormin), acebutol (Sectral), pindolol (Visken), sotalol (Sotacor), etc.

Inhibitory kanału wapniowego

Lekarstwa te blokują zdolność mieśni gładkich tętnic do posługiwania się wapniem, który służy do skurczania. Prowokują więc one rozszerzanie (relaksację) naczyń, spadek ciśnienia oraz zmniejszenie wysiłku serca. Zawierają: diltiazem (Cardizem), verapamil (Isoptin), amlodipina (Norvasc), felodipina (Plendil, Renedil), nifedipina (Adalat).

Inhibitory konwertazy angiotensyn

(ang.Angiotensin Converting Enzyme Inhibitors, ACEI) działają na poziomie nerek, czyli tam, gdzie jest miejsce podstawowej kontroli ciśnienia (system nerki-angiotensyna-aldosteron). Nie pozwalają one nerkom produkować angiotensynę 2, czyli molekułę, której rolą jest zwiększanie ciśnienia krwi i zachowywanie objętości krwi (użyteczne, na przykład, w przypadku krwotoku). W nadciśnieniu, proces kontroli angiotensyny 2 jest rozregulowany. Leki ACEI zawierają: benazepril (Lotensin), captopril (Capoten), enalapril (Vasotec), cilazapril (Inhibace), fosinopil (Monopril), lisinopril (Prinivil, Zestril), perindopril (Coversyl), quinapril (Accupril), ramipril (Altace), trandolapril (Mavik).

Antagoniści receptorów angiotensyny

(ang. Angiotensin Receptor Blockers, ARBs), nazywane również sartanami. Zamiast zapobiegać tworzeniu się angiotensyny, leki ARB nie pozwalają jej działać, blokując jej receptor. Leki te zawierają: candesartan (Atacand), eprosartan (Teveten), irbesartan (Avapro), losartan (Cozaar), olmesartan (Olmetec), telmisartan (Micardis), valsartan (Diovan).

Czy te leki mają skutki uboczne?

Wszystkie leki mogą mieć działanie niepożądane. Każda klasa leków ma różne skutki uboczne i, nawet w tej samej klasie, ciężkość tych efektów zmienia się w zależności od leku, w zależności od pacjenta.

Najczęstsze skutki uboczne to:

zmęczenie. To logiczne, ponieważ twoje ciało jest przyzwyczajone do funkcjonowania pod ciśnieniem. Obniżając to ciśnienie, można odczuwać zmęczenie;
zawroty głowy. Czasami, na początku leczenia;
spadek libido, być może erekcji;
spowolnienie bicia serca;
bezsenność.

Nie wahaj się z konsultacją z farmaceutą, jeśli doświadczasz skutków ubocznych. Ważne jest, aby NIE PRZERYWAĆ ZAŻYWANIA LEKÓW PRZECIWKO NADCIŚNIENIU bez konsultacji z lekarzem. Przerwanie zażywania takiego leku może bowiem spowodować gwałtowny powrót nadciśnienia, z podwójną siłą, i spowodować nieodwracalne szkody, takie jak udar mózgu. Jeśli więc uważasz, że możesz zmniejszyć zażywaną przez siebie dawkę, porozmawiaj o tym z farmaceutą, a najlepiej z leczącym cię lekarzem.

Śmiertelność

Szacuje się, że nadciśnienie tętnicze jest przyczyną 6% wszystkich zgonów w dorosłej populacji na świecie; W Polsce rzeczywisty współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia wynosił w 2001 roku ogółem 449.8 (czyli 449.8 na każde 100 tys. mieszkańców), a z powodu samej choroby nadciśnieniowej: 11.4 (z tego 9.7 wśród mężczyzn i 13.0 wśród kobiet). Oznacza to, że w całym kraju z powodu chorób układu krążenia zmarło 173 809 osób (liczba równa populacji Olsztyna), a choroby układu krążenia były odpowiedzialne za 47,9% zgonów mężczyzn i 53,5% zgonów kobiet;

Chociaż z powodu chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego, częściej umierają kobiety (wynika to ze starszej struktury ich wieku), statystycznie są one nawet o 50% większym zagrożeniem dla mężczyzn; Na nadciśnienie tętnicze częściej umierają mieszkańcy wsi niż miast. Tylko choroba niedokrwienna serca, w tym zawał serca, jest większym zagrożeniem życia mieszkańców dużych aglomeracji;

Polska a Unia Europejska

Zagrożenie życia Polaków śmiercią z powodu chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego, jest o ponad 80% większe niż w krajach Unii Europejskiej. Jednocześnie tempo spadku umieralności z powodu chorób układu krążenia (notowanego od 1991 roku) jest szybsze niż średnia europejska, ale do zrównania poziomu - przy zachowaniu obecnego tempa - potrzeba jeszcze 17 lat;

Zmniejszenie dystansu dzielącego Polskę od pozostałych krajów Unii Europejskiej w zakresie śmiertelności z powodu chorób układu krążenia jest jednym z priorytetowych celów Narodowego Planu Zdrowotnego na lata 2004-2013 (ogłoszonego w komunikacie Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 2004 r.);

Gdyby w Polsce w roku 2001 natężenie umieralności z powodu chorób krążenia w poszczególnych grupach wieku było takie samo jak przeciętne w krajach Unii Europejskiej, każdego roku udałoby się uratować nawet 72 tys. obywateli;