Najczęstsze schorzenia oczu

Pacjenci najczęściej zgłaszają się do gabinetu okulistycznego, gdy zaczyna im dokuczać ból lub pieczenie oczu, obserwują przekrwienie lub wylew krwi pod spojówkę, słabnie ostrość wzroku, pojawia się śluzowa lub ropna wydzielina. Wszystkie te objawy noszą wspólną nazwę „zespołu czerwonego oka”, mogą one jednak być sygnałem różnorodnych schorzeń. Na ich podstawie najczęściej diagnozuje się wylew podspojówkowy, zapalenie spojówek, zespół suchego oka, zapalenie rogówki, zapalenie tęczówki, a także ostry atak jaskry.

Wylew podspojówkowy jest to nagłe wynaczynienie krwi pod spojówkę gałkową. Przeważnie występuje on bez określonej przyczyny. Sprzyja mu kruchość naczyń krwionośnych (zwłaszcza wywołana zmianami miażdżycowymi), a także nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i zaburzenia krzepliwości krwi. Charakterystyczne jest, że przy wylewie nie występują zaburzenia widzenia, a schorzenie przebiega całkowicie bezboleśnie. Podczas kolejnych stadiów schorzenia zmienia się stopień resorpcji, a wraz z nim barwa: z czerwonej na brązową, a następnie na żółtą. W leczeniu wylewu podspojówkowego stosuje się leki uszczelniające naczynia krwionośne i preparaty zawierające wapń.

Gdy występujące objawy lekarz zdiagnozuje jako zapalenie spojówek, możemy mieć do czynienia z trzema jego rodzajami. Rozróżnia się zapalenie spojówek infekcyjne, nieinfekcyjne oraz zapalenie towarzyszące innym chorobom. U podłoża pierwszego mogą leżeć różne przyczyny etiologiczne - bakteryjne, wirusowe, grzybicze oraz chlamydiowe.

Zapalenie bakteryjne wywoływane jest najczęściej przez bakterie Streptococcus, Staphylococcus, Haemophilus influenzae i Moraxella lacunata. Najbardziej charakterystycznymi objawami tego typu zapalenia jest obecność śluzowo-ropnej lub ropnej wydzieliny w worku spojówkowym, przekrwienie spojówek oraz niewielki obrzęk. Zapalenie wirusowe wywoływane jest przeważnie przez adenowirusy, rzadziej przez wirusy Herpes simplex. Objawia się ono przede wszystkim łzawieniem, znacznym zaczerwieniem i odczuciem "ciała obcego" pod powiekami. Często w późniejszej fazie proces zapalny obejmuje także rogówkę, co powoduje przewlekły i trudny do leczenia charakter schorzenia. Zapalenie grzybicze, kiedyś rzadkie, a obecnie coraz częściej spotykane, ma zwykle związek z wcześniej stosowaną antybiotykoterapią lub leczeniem sterydami. Objawy tego zapalenia są mało charakterystyczne, zwykle występuje dyskomfort i niewielkie dolegliwości bólowe. Zapalenie wywoływane przez Chlamydie (Chlamydia oculogenitalis) występuje rzadko, a najczęstszą jego postacią jest zapalenie wtrętowe. Objawia się ono intensywnym przekrwieniem spojówek, obrzękiem i występowaniem śluzowo-ropnej wydzieliny w worku spojówkowym.

Wśród zapaleń spojówek nieinfekcyjnych wyróżnia się zapalenie alergiczne, odczynowe i towarzyszące innym schorzeniom. Zapalenie alergiczne objawia się głównie pieczeniem, świądem i obecnością wodnistej, surowiczej wydzieliny w worku spojówkowym. Zapalenia tego typu występują sezonowo (np. wiosenne zapalenie spojówek u dzieci) lub całorocznie (np. atopowe zapalenie spojówek towarzyszące atopowemu zapaleniu skóry). Inny typ zapalenia alergicznego związany jest z nadwrażliwością na kosmetyki lub leki podawane miejscowo. Zapalenie olbrzymiokomórkowe ma z kolei związek z noszeniem soczewek kontaktowych, szczególnie miękkich i z osadami białkowymi wytrącającymi się na soczewkach. Występuje ono częściej u osób cierpiących na astmę, katar sienny lub nadwrażliwość na sierść zwierząt. Zapalenie odczynowe związane jest z działaniem takich czynników jak: pył, wysoka temperatura, światło, dym, wiatr, woda morska lub chlorowana. Pod ich wpływem może dochodzić do odczynów alergicznych podobnych jak przy zapaleniu alergicznym lub do fizycznej interakcji ze szkodliwym czynnikiem. Na przykład kurz może wpływać alergizująco na spojówkę, ale może też wywołać odczyn zapalny poprzez podrażnienie mechaniczne. Zapalenie odczynowe może pojawić się z powodu niewyrównanej wady refrakcji lub nietolerancji soczewek kontaktowych. Występuje ono również u osób pracujących przy monitorach komputerowych. Obecnie częstotliwość takich zapaleń rośnie lawinowo w związku z masowym rozpowszechnieniem się komputerów. Objawy odczynowego zapalenia spojówek zależą od czynnika, który je wywołał, ale zwykle pacjent zgłasza pieczenie, swędzenie i łzawienie oczu. W początkowym stadium zapalenia spojówek pacjent może zakraplać oczy roztworem świetlika lekarskiego np. homeopatycznymi kroplami Homeoptic, które łagodzą podrażnienie oczu związane ze stanem zapalnym. Krople te mogą być także stosowane wspomagająco w stadiach zaawansowanych zapaleń spojówek.

Zobacz również:

Innym z popularnych we współczesnych czasach schorzeń jest zespół suchego oka, spowodowany niedostatecznym wydzielaniem łez. Objawami jego jest zaczerwienienie i silne pieczenie. Niekiedy dolegliwości mogą być tak nasilone, że wydaje się jakby pod powiekę utkwiło obce ciało. W kącikach oczu gromadzi się ciągnąca wydzielina, powieki mogą sprawiać wrażenie ciężkich i obrzękniętych, a patrzenie wywołuje ból. Przykre objawy nasilają się zwłaszcza podczas narażenia na zwiększone odparowywanie łez, a więc podczas pobytu w pomieszczeniach suchych, wentylowanych lub klimatyzowanych. Dodatkowo suchość oczu pogłębia obecność kurzu, parujących substancji chemicznych oraz dymu papierosowego.

W profilaktyce zespołu suchego oka stosuje się krople nawilżające i uzupełniające niedobór łez oraz łagodzące podrażnienia. Do tej ostatniej kategorii należą krople w tak zwanych minimsach, które nie zawierają środków konserwujących (np. Homeoptic).

Do schorzeń, które wymagają szybkiej pomocy medycznej należy zapalenie rogówki. Jego przyczyną mogą być czynniki bakteryjne, wirusowe, rzadziej grzybicze. Powikłaniem zapalenia rogówki jest powstanie owrzodzenia, które nie leczone lub leczone niewłaściwie może doprowadzić do jej perforacji. Zapalenie rogówki objawia się silnym bólem i podrażnieniem oka, a także łzawieniem i światłowstrętem. Chory powinien bezwzględnie udać się do okulisty, gdyż schorzenie to powinno być leczone specjalistycznie.

Inną poważną przypadłością jest zapalenie błony naczyniowej. Charakteryzuje się ono dużą bolesnością i może prowadzić do całkowitego zaniewidzenia. Czasem nie udaje się ustalić przyczyn jego wystąpienia. Mogą się do nich zaliczać schorzenia ogólne o podłożu reumatoidalnym (zespół Reitera, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa - skróty chorób pisze się dużymi literami a rozwinięte nazwy małymi!- choroba Bechterewa), schorzenia metaboliczne (cukrzyca), choroby bakteryjne (gruźlica, kiła), obecność ognisk zakażenia (ogniska okołozębowe, zapalenie zatok przynosowych), kolagenozy, choroby odzwierzęce (toksokaroza, toksoplazmoza). W przypadku rozpoznania ostrego zapalenia błony naczyniowej chory powinien być w trybie pilnym skierowany do lekarza okulisty.

Kolejną chorobą oczu wymagającą niezwłocznej konsultacji lekarskiej jest ostry atak jaskry. Jeśli chory skarży się na intensywny i nagły ból głowy, ból oka, nudności, wymioty, a także pogorszenie widzenia, schorzenie to zawsze powinno być brane pod uwagę. Zdarza się jednak, że jaskra prosta przebiega bezobjawowo. Stąd zalecenie, aby każdy pacjent po ukończeniu 40 roku życia był corocznie poddawany badaniu kontrolnemu pod kątem jaskry. Dotyczy to przede wszystkim osób pochodzących z rodzin, które problem ten dotyczył. Celem leczenia ostrego napadu jaskry jest jak najszybsze obniżenie ciśnienia śródgałkowego.

Poza zespołem „ czerwonego oka" pacjenci zgłaszają się do okulisty z powodu pogorszenia się ostrości wzroku. U dzieci i osób młodych wywołane to może być niewyrównaną wadą wzroku. Odpowiednia korekcja za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych jest zwykle w tym przypadku wystarczająca. Aby zapobiegać dalszemu pogłębianiu się wady wzroku, warto trzymać się kilku zasad, m.in. ograniczyć pracę wzrokową oraz wielogodzinne wpatrywanie się w ekran komputera, co często jest główną rozrywką młodych ludzi. U osób w wieku średnim ograniczenie ostrości wzroku objawia się najczęściej trudnościami w czytaniu. Bardzo ważna w tym przypadku jest jak najszybsza korekta wady szkłami okularowymi oraz zalecenie pacjentowi przyjmowania leków wzmacniających oczy w postaci tabletek i kropli okulistycznych.

Kolejnym powodem pogorszenia się widzenia u osób starszych może być zaćma. Jest to choroba, która polega na postępującym zmętnieniu soczewki. Do najbardziej typowych objawów zaćmy w jej początkowej fazie należy tzw. "wrażenie olśnienia", charakteryzujące się dyskomfortem widzenia w ciągu dnia, przy jasnym świetle oraz znaczące polepszenie się postrzegania o zmierzchu, w słabszym oświetleniu lub przy zachmurzonym niebie. Zaćmę usuwa się operacyjnie. Po usunięciu zmętniałej soczewki, wszczepia się soczewkę sztuczną, która umożliwia pacjentowi patrzenie w dal bez okularów.

Znacznie poważniejszym problemem okulistycznym jest zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD - Age-related Macular Degeneration). Choroba ta jest obecnie uznawana za najczęstszą przyczynę nabytej ślepoty u osób po 50 roku życia w krajach rozwiniętych i jest główną przyczyną całkowitej utraty wzroku u osób starszych. AMD okuliści diagnozują u 17% swoich pacjentów, co pozwala zaklasyfikować tę dolegliwość do poważnych problemów społecznych. Schorzenie to polega na przewlekłym procesie degeneracyjnym części siatkówki odpowiedzialnej za widzenie, tzw. plamki żółtej. Wśród objawów AMD występuje zaburzenie widzenia w centralnym polu oraz stopniowy spadek ostrości wzroku zarówno z bliska, jak i z daleka. Może również pojawiać się deformacja obrazu oraz zaburzenia widzenia barwnego. AMD może przybierać dwie postaci, z których postać sucha jest łagodniejsza - pogarszanie widzenia trwa w niej od kilku miesięcy do kilku lat, natomiast postać wysiękowa przebiega znacznie gwałtowniej.

Chcąc mieć pewność, że nie zagraża nam żadne ze schorzeń oczu, warto regularnie poddawać się specjalistycznym badaniom w gabinecie okulistyczny, nawet wówczas, gdy nie odczuwamy żadnych niepokojących objawów. Szczególnie dotyczy to osób po 45 roku życia, ale także młodej części populacji, która eksploatuje swój wzrok wielogodzinną pracą przy komputerze.

Autor
dr Ewa Wojciechowska (lekarz okulista)