(Nie)spokojny sen o starości?

Aż 72% Polaków myśli o starości – wynika z badania CBOS. Okazuje się, że większość z nas postrzega ten okres życia w czarnych barwach, widząc tylko jego negatywne aspekty. Obawiamy się chorób, utraty autonomii i konieczności zdania się na pomoc innych ludzi. Dlaczego myśli Polaków zostały zdominowane przez obawy związane ze starością? Czy życie seniora musi być smutne i nudne?

Zdaniem respondentów badania „Polacy wobec własnej starości” przygotowanego przez Centrum Badania Opinii Społecznej, młodość trwa do 37 roku życia, a starość zaczyna się w wieku 63 lat.

Okazuje się, że myślenie o starości najczęściej związane jest z obawami przed nią. Według CBOS aż 73% osób biorących udział w badaniu obawia się chorób, zaniku pamięci i niedołężności. Natomiast co drugi badany lęka się utraty autonomii i konieczności zdania się na pomoc innych ludzi. Niepokojącymi elementami życia seniora okazują się także: sytuacja materialna (32%), samotność (32%) oraz niedogodności fizyczne (18%). Co ciekawe, o wiele częściej i poważniej nad starością zastanawiają się kobiety. Jedynie 6% Polaków nie odczuwa lęku związanego z tym okresem życia.

Starość kojarzona jest najczęściej z końcem aktywności, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Osoby starsze postrzegane są przede wszystkich jako schorowane, wymagające opieki i nieszczęśliwe, bezmyślnie wpatrujące się w ekran telewizora lub modlące się. Przyczyną tego wizerunku są zazwyczaj kulturowe stereotypy, które ukazują starość w opozycji do młodości i zestawiają kontrastowo, na przykład: aktywność z pasywnością, atrakcyjność z niedołężnością oraz siłę, która pozwala na rozwijanie pasji i zdobywanie nowych umiejętności, ze słabością, a tym samym utratą zdolności fizycznych i umysłowych. Strach przed starością potęguje dodatkowo wizja problemów finansowych, samotności i nudy. Świadomość, że po zakończeniu aktywnego życia zawodowego nie będziemy mieć żadnych zajęć staje się frustrująca. Coraz częściej nasze myśli dominuje także poczucie, że we współczesnym świecie, w którym lansowany jest kult młodości, zabraknie dla nas miejsca.

Zobacz również:

– Dawniej, ze względu na wiek, doświadczenie życiowe oraz wiedzę, osoby starsze pełniły role mędrców. To one uczyły młodych i wprowadzały ich w dorosłe życie, dzięki czemu czuły się potrzebne i szanowane – mówi dr n. med. Jarosław Strzelec, ordynator Kliniki Inventiva w Tuszynie k. Łodzi. Jednak rozwój nauki i nowych technologii sprawił, że wiedza i doświadczenie osób starszych przestały być potrzebne. – Obecnie postęp cywilizacyjny pozwala na nieograniczony dostęp do wiedzy, przez co rozumowanie osób starszych często postrzegane jest jako archaiczne i zacofane. Dodatkowo rozwój medycyny sprawił, że żyjemy znacznie dłużej, przez co zmieniły się proporcje w społeczeństwie. Osób starszych jest więcej i również dlatego straciły one swoją wyjątkowość – dodaje dr Jarosław Strzelec.

Aktywni na starość

Negatywny obraz starości zawdzięczamy także sytuacji materialnej seniorów oraz ograniczonym możliwościom zajęcia czasu starszemu pokoleniu. Dodatkowo w naszej świadomości nadal funkcjonuje myślenie, że wszelkiego rodzaju atrakcje należą się wyłącznie ludziom młodym. Seniorom natomiast wielu rzeczy robić nie wypada. Zapominają więc o zajęciach, dzięki którym mogliby dalej się rozwijać, zdobywać wiedzę i nowe umiejętności, a także otwierać się na świat i ludzi. Ich jedyną formą aktywności staje się opieka nad wnukami lub wykonywanie prostych prac domowych.

– Konieczna jest zmiana sposobu myślenia zarówno wśród osób młodych, ale także ludzi starszych. Seniorzy, którzy chcą być inaczej postrzegani, powinni pozostać otwarci na zmiany i dbać o swój nieustanny rozwój. Takie nastawienie daje pole do wzajemnej współpracy międzypokoleniowej, wymiany poglądów, wiedzy oraz doświadczeń – mówi dr n. med. Jarosław Strzelec.

Obecnie funkcjonuje coraz więcej ośrodków zajmujących się uaktywnianiem starszego pokolenia. Coraz bardziej popularne stają się również „uniwersytety trzeciego wieku” oraz kluby sportowe dla seniorów. Specjaliści twierdzą, że kluczem do zmiany postaw i wizerunku seniorów jest pozytywne nastawienie i odwaga, która pozwoli im oderwać się od telewizora, wyjść z domu i spróbować aktywnie i z uśmiechem przeżywać czas na emeryturze. Istotne jest również wsparcie najbliższych, zachęcanie i mobilizowanie starszych członków rodziny do aktywności i dalszego rozwoju.

W dążeniu do zmiany postrzegania starości i osób starszych niezbędna jest konsekwentna walka z negatywnymi stereotypami oraz dyskryminacją seniorów zarówno na polu zawodowym, jak i prywatnym. Już teraz zauważalne są zmiany na poziomie języka. Przykładem może być słowo „senior”, które dawniej odnosiło się do najstarszej osoby w rodzinie, a obecnie powszechne jest określanie nim osób starszych w ogóle. Niezwykle ważne jest także pozytywne nastawienie, które nie tylko poprawia samopoczucie, ale wpływa również na postrzeganie starszych ludzi przez otoczenie i minimalizuje obawy młodego pokolenia związane ze starością.