Niestrawność - co przyniesie ulgę?

Powszechność problemu niestrawności jest oczywista. Szacuje się nawet, że dolegliwość ta prędzej czy później dotyka każdą osobę żyjącą w kraju rozwiniętym. Są jednak osoby, które cierpią z powodu niestrawności regularnie. Statystycznie umiarkowanie częściej dolegliwość ta występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Osoby, którym dolega niestrawność mogą skarżyć się na występowanie wielu nieprzyjemnych objawów, m.in. uczucia pełności, zgagi (pieczenia w przełyku, często z bólem za mostkiem) i wzdęć. Często pojawia się też niewyraźny dyskomfort w nadbrzuszu z towarzyszącymi odbijaniami. Ból nie jest ostry i kłujący, a ma jedynie charakter bolesności. Nie promieniuje też do innych części ciała.

Podobnie wiele może być przyczyn niestrawności. Dolegliwość może być bowiem związana z refluksem, nieżytem żołądka lub chorobą wrzodową. Refluksowe zapalenie przełyku jest zwykle konsekwencją niewydolności dolnego zwieracza przełyku. Natomiast nieżyt żołądka - zwiększonego wytwarzania kwasu solnego w żołądku, zakażenia Helicobacter pylori, stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub nadmiernego spożywania alkoholu. Bakteryjne zakażenie (H. pylori) może też być podłożem choroby wrzodowej. W niektórych przypadkach niestrawności określenie przyczyny okazuje się niemożliwe. Wówczas mówi się o niestrawności niezwiązanej z wrzodami lub niestrawności czynnościowej. Szczególnie często ten rodzaj niestrawności występuje u osób młodych.

Niestrawność można zwykle z powodzeniem leczyć preparatami dostępnymi w aptekach bez recepty. Jeśli jednak pojawiają się takie objawy, jak: ciemne lub smoliste stolce, długotrwała zmiana częstości wypróżnień, silny ból lub ból promieniujący, utrzymujące się wymioty, uczucie zalegania pokarmu w gardle, utrata masy ciała o niewyjaśnionej przyczynie należy skorzystać z porady lekarza. Konsultacja taka jest również konieczna w przypadku braku skuteczności leczenia preparatami OTC.

Głównymi środkami stosowanymi w kuracji niestrawności są leki alkalizujące, alginiany, antagoniści receptorów H2 i inhibitory pompy protonowej.

LEKI ALKALIZUJĄCE mają na celu zneutralizować znajdujący się w żołądku kwas solny. Ich skuteczność różni się w zależności od zastosowanej soli metalu. Poszczególne związki różnią się między sobą także rozpuszczalnością, a co za tym idzie początkiem i długością działania. Sole sodu i potasu charakteryzują się największą rozpuszczalnością. Działają zatem szybko, ale niestety krótko. Sole magnezu i glinu działają natomiast wolniej i dłużej, co wynika ze słabszej rozpuszczalności. Najkorzystniejszymi właściwościami cechują się sole wapnia, które działają szybko i stosunkowo długo. Większość dostępnych na rynku preparatów jest jednak wieloskładnikowa i łączy w sobie wszystkie cechy zawartych w nich substancji. Poszczególne związki alkalizujące różnią się między sobą także możliwymi działaniami niepożądanymi. Sole wapnia i glinu mogą wywoływać zaparcia, a sole magnezu biegunki. Dlatego też dodatkową zaletą preparatów złożonych jest zminimalizowane ryzyko wystąpienia skutków ubocznych.

Zobacz również:

Najkorzystniejszą postacią środków alkalizujących jest forma płynna, gdyż cechuje się ona większą zdolnością do neutralizacji kwasu solnego i długością działania. Dodatkowo dłuższe działanie zapewni przyjmowanie preparatów zawierających związki alkalizujące po posiłku (opóźnione opróżnianie żołądka). Środki neutralizujące uznane są za bezpieczne dla większości osób. Mogą być stosowane także u młodzieży, zwykle powyżej 12. roku życia (w zależności od preparatu). Ostrożność powinny zachować jednak osoby z chorobami serca lub nadciśnieniem (sole sodu) oraz ze skłonnością do zaparć (sole wapnia i glinu). Zwrócić należy również uwagę na możliwość wystąpienia interakcji. Stosowanie środków zobojętniających kwas żołądkowych może bowiem w znacznym stopniu wpłynąć na wchłanianie wielu leków, m.in.: tetracyklin, chinolonów, imidazoli. fenytoiny, penicylaminy i bisfosfonianów. Może również mieć wpływ na uwalnianie substancji leczniczej z postaci dojelitowych, np. preparaty bisakodylu. Rozwiązaniem jest zachowanie minimum godzinnego odstępu między lekiem alkalizującym a innym środkiem farmaceutycznym. Mimo znacznego bezpieczeństwa leczenia preparatami zobojętniającymi nie jest wskazane ich stosowanie przez okres dłuższy niż 2 tygodnie. Istnieje bowiem ryzyko m.in. demineralizacji kości w przypadku związków glinu lub zespołu mleczno-alkalicznego w przypadku związków wapnia.

Przykłady preparatów: Rennie (węglan wapnia i magnezu), Manti (wodorotlenek glinu i magnezu + działający przeciwwzdęciowo symetykon), Maalox (wodorotlenek glinu i magnezu), Alumag (wodorotlenek glinu i magnezu), Alugastrin (węglan dihydroksyglinowo-sodowy).

ALGINIANY są solami sodowymi lub wapniowymi kwasu alginowego, które po dostaniu się do żołądka wchodzą w reakcję z kwasem solnym, tworząc gąbczastą matrycę. Powstała pianka unosi się na powierzchni treści żołądkowej i zapobiega jej cofaniu do przełyku. Alginiany mogą być bezpiecznie stosowane przez osoby powyżej 12. roku życia, a także kobiety w ciąży. Ostrożność powinny zachowywać jedynie chorzy, którzy mają problem z wysokim ciśnieniem tętniczym krwi (sole sodowe). W przeciwieństwie do środków neutralizujących kwas solny nie powodują one działań niepożądanych oraz nie wchodzą w interakcje lekowe. W gotowych preparatach są natomiast często łączone ze związkami alkalizującymi.

Przykłady preparatów: Gealcid (kwas alginowy, wodorowęglan glinu i sodu), Gasto Up (alginian sodu, węglan magnezu, żurawina).

ANTAGONIŚCI RECEPTORÓW H2 poprzez wpływ na receptor histaminowy blokują zależną od histaminy produkcję kwasu solnego. Ze względu na wolniejsze działanie leki te (np. ranitydyna, famotydyna) stosowane są nie tylko w momencie wystąpienia dolegliwości, ale także profilaktycznie przez osoby spodziewające się poposiłkowej niestrawności (nie dłużej niż przez 2 tygodnie). Korzystanie z preparatów antagonistów rec. H2 jest ograniczone do osób powyżej 16. roku życia. Nie mogą być również stosowane przez kobiety w ciąży. Bez recepty można nabyć preparaty ranitydyny (np. Ranigast Pro, Ranigast Max, Riflux, Ranimax) i famotydyny (Famidyna).

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ (IPP) są stosunkowo nową grupą leków. Poprzez wpływ na pompę protonową znajdującą się w komórkach okładzinowych błony śluzowej żołądka hamują wytwarzanie kwasu solnego. Cechują się silnym działaniem i niewielkim ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych (głównie dolegliwości żołądkowo-jelitowych). Leczenie powinno trwać do momentu ustąpienia objawów niestrawności, jednak nie dłużej niż 4 tygodnie. Przeciwwskazaniem do stosowania IPP jest ciąża i karmienie piersią. Bez recepty można nabyć preparaty pantoprazolu (20 mg, np. Controloc control, Contix ZRD, Anesteloc Max), omeprazolu (10 mg, np. Bioprazol bio, Gasec).

Poza stosowaniem środków farmaceutycznych należy również starać się zapobiegać ponownemu pojawieniu się niestrawności. W tym celu należy unikać spożywania alkoholu, słodyczy oraz tłustych i ciężkostrawnych potraw. Posiłki powinny też być konsumowane w spokoju i bez pośpiechu.

Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006,
Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
pharmindex.pl.