Nieswoiste zapalenia jelita grubego i cienkiego

CHOROBA LEŚNIOWSKIEGO-CROHNA Jest to przewlekły stan zapalny występujący na całej grubości ściany jelita. Zmiany zapalne mają charakter ogniskowy - obszary zmienione chorobowo zwykle są oddzielone od siebie odcinkami zdrowymi. Choroba dotyka głównie ludzi młodych, zarówno kobiety, jak i mężczyzn w wieku 20-40 lat. W Polsce jest ok. 6 000 potwierdzonych pacjentów. Szacuje się, że liczba chorych może wynosić nawet 17 000. Z terapii biologicznej korzysta tylko ok. 600 pacjentów.

Objawy

Zależą od lokalizacji, rozległości i stopnia zaawansowania zmian w przewodzie pokarmowym. Często pierwsze objawy są niespecyficzne, a choroba zaczyna się skrycie, co utrudnia i opóźnia postawienie prawidłowej diagnozy. Najczęstszym początkowym objawem są bóle brzucha, zwykle niespecyficzne, o kolkowym lub wrzodowym charakterze. Nierzadko występuje także gorączka, niedokrwistość, a u dzieci zaburzenia wzrostu. Ponad połowa pacjentów cierpi na biegunkę o różnym nasileniu. Innymi objawami są: brak łaknienia, nudności, wymioty, krwawienia z odbytu, spadek masy ciała i ogólne wyniszczenie organizmu. Bardzo charakterystyczne dla choroby L-C są zmiany okołoodbytnicze jak ropnie, przetoki, szczeliny czy naddatki skórne. We wszystkich postaciach choroby ważnym objawem przedmiotowym jest guz wyczuwalny w miejscu odpowiadającym lokalizacji zmian patologicznych.

W większości przypadków choroba charakteryzuje się naprzemiennymi okresami zaostrzeń i remisji (ustąpienie objawów). Niestety, czasami przybiera agresywną postać wymagającą stałej intensywnej terapii i licznych zabiegów operacyjnych, co może prowadzić do znacznego inwalidztwa.

Przyczyny

do końca nierozpoznane. Przyjmuje się, że dużą rolę odgrywa czynnik genetyczny. Za tą teorią przemawia rodzinne występowanie choroby. Podłoże choroby może mieć też charakter środowiskowy, na co wskazują m.in. znaczne różnice w występowaniu tej choroby w różnych regionach geograficznych i wśród różnych populacji. Podczas gdy pierwotna przyczyna nieswoistych zapaleń jelit czeka na wyjaśnienie, to udział zaburzeń immunologicznych w mechanizmie powstawania tych chorób został już udowodniony. Liczne badania wykazały, że w tkankach zmienionych w przebiegu choroby zachodzi wzmożona aktywność komórek uczestniczących
w obronie immunologicznej organizmu. Pobudzone komórki wytwarzają zwiększone ilości substancji, od których zależy rozwój zapalenia jelita.

Z uwagi na przewlekły charakter choroby, można ją tylko "zaleczyć". Celem leczenia jest opanowanie stanu zapalnego, uzupełnienie niedoborów pokarmowych, złagodzenie objawów oraz przywrócenie normalnego rozwoju fizycznego u dzieci. Stosuje się również leczenie podtrzymujące, którego celem jest zapobieganie nawrotom choroby, czyli podtrzymanie remisji.

Zobacz również:

W aktywnej fazie choroby zastosowanie mają przede wszystkim leki o działaniu przeciwzapalnym i immunosupresyjnym (hamującym niekorzystne odczyny odpornościowe). Lekami pierwszego rzutu są amino salicylany i kortykosteroidy. W cięższych stanach głównymi lekami są kortykoidy wstrzykiwane dożylnie, a w przypadku braku poprawy - leki immunosupresyjne. Niestety, standardowa terapia nie we wszystkich przypadkach jest skuteczna.

Najnowszym standardem w terapii pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna jest leczenie biologiczne.

W Polsce odpowiednią rejestracje maja dwa leki - inflisymab i adalimumab. Oba leki stanowią opcję terapeutyczną w szeregu chorób tkanki łącznej oraz w chorobie Leśniowskiego-Crohna. W przypadku infliksymabu rejestracja obejmuje także wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa). Infliksymab można stosować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych - adalimumab można podawać jedynie osobom dorosłym. Skuteczność obydwu leków została potwierdzona w toku licznych badań klinicznych. Dzięki nowoczesnej terapii biologicznej pacjenci mogą liczyć na długotrwałą poprawę zdrowia, a tym samym normalnie funkcjonować.

Gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi pożądanych rezultatów, ostatecznością jest leczenie operacyjne polegające na usunięciu odcinka jelita, który jest czynnie zajęty procesem zapalnym. Leczenie operacyjne ma niestety niewielki wpływ na dalszy przebieg choroby i nie chroni przed nawrotami i kolejnymi interwencjami chirurgicznymi. Niektórzy pacjenci przechodzą wielokrotne operacje, mają problemy z normalnym odżywianiem się, czasem dochodzi do wyłonienia stomii, czyli tzw. sztucznego odbytu.

Autorem pierwszego polskiego opisu choroby jest prof. Antoni Leśniowski z Warszawy, który w 1904 r. przedstawił przypadek zapalnego guza jelita cienkiego z przetoką. W 1932 r. lekarze z Nowego Jorku - Crohn, Ginzburg i Oppenheimer wyodrębnili i opisali jako nową jednostkę kliniczną i patologiczną zapalenie końcowego odcinka jelita krętego. Od tego czasu nazwę łączy się z nazwiskiem Crohna, w Polsce używamy nazwy „choroba Leśniowskiego-Crohna".

WRZODZIEJĄCE ZAPALENIE JELITA GRUBEGO

Choroba charakteryzuje się procesem zapalnym występującym w odbytnicy, który może się szerzyć w sposób ciągły, na dalsze odcinki jelita grubego. U pacjentów z takim schorzeniem zawsze zajęta jest odbytnica, w 50-54% odbytnica i esica, a w 20% całe jelito grube. W nielicznych przypadkach zmiany mogą objąć końcowy odcinek jelita cienkiego. Stan zapalny jelita grubego ograniczony jest z reguły jedynie do błony śluzowej, zaś pozostałe warstwy ściany jelita pozostają niezmienione.

Choroba przebiega najczęściej w postaci ostrych rzutów (zaostrzeń) przedzielonych okresami remisji (wyciszenia). Najczęściej występujące objawy to biegunka, bóle brzucha, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, gorączka, utrata masy ciała, krwiste biegunki. W najcięższych przypadkach choroba charakteryzuje się nasileniem powyższych objawów, a także niedokrwistością, podwyższoną leukocytozą (wzrost liczby krwinek białych), osłabieniem, odwodnieniem, przyspieszonym "biciem" serca, obniżonym stężeniem sodu, potasu, a nawet zagrażającym życiu masywnym krwawieniem lub perforacjami jelita.

Przyczyny kolejnych nawrotów pozostają nieznane. Dużą rolę przypisuje się stresowi, zmianom w sposobie odżywiania, stosowaniu leków przeciwbólowych, zakażeniom pokarmowym oraz infekcjom innych narządów. Zarówno początek choroby, jak i przebieg następnych zaostrzeń może charakteryzować się różnym nasileniem objawów od postaci łagodnej do bardzo ciężkiej.