Nietolerancja glutenu wywołana jest przez trzy peptydy

Nietolerancja glutenu znacznie upośledza życie chorych, ponieważ muszą oni utrzymywać ścisłą dietę, bardzo uciążliwą, w dodatku przez całe życie. Odkrycie trzech peptydów glutenowych, zamieszanych w wywołanie tej choroby, pozwala rozważać rozwój terapii polegających na eliminacji nadwrażliwości na gluten, co być może pozwoli znacznie ułatwić życie chorym.

Nietolerancja glutenu, nazywana inaczej celiakią, sprue nietropikalną, enteropatią z nadwrażliwości na gluten, czy też jeszcze chorobą trzewną, jest chorobą autoimmunologiczną, która powoduje uszkodzenie kosmków jelitowych błony śluzowej jelita cienkiego. Choroba ta objawia się zazwyczaj w miesiącach, które następują po wprowadzeniu glutenu do pożywienia, albo w dorosłym wieku.

Czynniki predyspozycji do pojawienia się choroby są generalnie genetyczne, nawet jeśli środowisko może odgrywać pewną rolę, szczególnie jeśli chodzi o zakażenia bakteryjne czy też wirusowe. Gluten ma pochodzenie roślinne i jest mieszaniną protein, które możemy odnaleźć w endospermie ziaren niektórych zbóż. Choroba celiakia dotyczy jedynie glutenu typu nazywanego prolaminą, znajdującego się w ziarnach zbóż, w jęczmieniu czy też życie, ale na przykład już nie w kukurydzy. Spożycie glutenu wywołuje aktywację komórek systemu obronnego, prowadząc do degradacji komórek nabłokowych (epitelialnych) jelita cienkiego. Absorpcja elementów odżywczych jest więc w ten sposób zatrzymana, co często prowadzi do znacznego wychudzienia chorych oraz do osłabienia i awitaminozy.

Jeśli chorzy przestrzegają ściśle zasad diety bez glutenu typu prolamina, przez całe swoje życie, symptomy choroby mogą zniknąć, ale dieta jest jednak ciężka i trudna do utrzymania. Najlepszym więc sposobem było by odkrycie takiego rozwiązania, które mogłoby zlikwidować przyczyny choroby, ale aby tego dokonać, należy je najpierw lepiej poznać. Mimo że gluten został zidentyfikowany jako odpowiedzialny za wywołanie celiakii już ponad 60 lat temu, jego obszary antygenne, zamieszane w wywoływanie choroby nie mogły być wtedy jeszcze dobrze określone.

Naukowcy z instytutu Walter and Eliza Hall Institute we współpracy z badaczami z uniwersytetów w Monash i w Melbourne, pokusili się więc o próbę zidentyfikowania tych fragmentów glutenu, które mogą być odpowiedzialne za reakcję odpornościową organizmu. Badania opublikowane w piśmie Science Translational Medicine zaczęły się już 9 lat temu. Przedmiotem zainteresowania badań było 200 pacjentów cierpiących na nietolerancję glutenu.

Aby naukowcy mogli przeanalizować ich wrażliwość na zboża, chorzy musieli spożywać posiłki na bazie zbóż, żyta bądź jęczmienia. Sześć dni później, krew pacjentów była pobierana, w celu zbadania ich odpowiedzi odpornościowej na obecność, in vitro, 2 700 peptydów pobranych z glutenu. Stwierdzono, że pacjenci, którzy zjadali te same zboża, reagowali w podobny sposób, a w sposób inny niż ci, którzy jedli inne zboża. 90 z obecnych peptydów mogło aktywować odpowiedź immunologiczną, a 3 spośród nich okazały się szczególnie agresywne.

Te 3 peptydy aktywują więc bardzo silnie być może odpowiedź odpornościową u większości pacjentów, wskazując na to, że komórki odpornościowe patogenne, aktywowane przez gluten, są bardzo mało zróżnicowane, a więc bardzo specyficzne.

To odkrycie jest bardzo ważne, ponieważ powinno ono pozwolić na zrealizowanie takich immunoterapii, opartych na uniewrażliwieniu i odczuleniu pacjentów na te 3 fragmenty glutenu, poprzez wystawienie chorych na kontakt z bardzo małymi dawkami tych peptydów, tak jak to się dzieje w przypadku leczenia alergii.

Na podstawie tych rezultatów, trzy różne rodzaje terapii są już również w trakcie rozwoju.