Nowotwory skóry a promieniowanie UV

Nowotwory skóry są zmianami zlokalizowanymi na całej powierzchni ciała najczęściej w miejscach, w których nastąpiło uszkodzenie skóry. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym jest promieniowanie ultrafioletowe (UV), zarówno to emitowane przez słońce jak i inne źródła np. solaria. Najwięcej chorych na nowotwory stwierdza się w Australii, Nowej Zelandii, USA, czyli w krajach o dużym nasłonecznieniu.

W ostatnich dziesięcioleciach odnotowuje się gwałtowny przyrost zachorowań w krajach Europy północnej (Szwecja, Dania, Norwegia, Islandia Niemcy, Wielka Brytania). Związane jest to z częstymi wyjazdami wakacyjnymi w rejony o dużym nasłonecznieniu, spędzaniem wolnego czasu na powietrzu bez stosowania środków ochronnych (ubrań, kremów z filtrem) jak i modą na „zdrowy wygląd” tzn. opalaniem się w solarium.

Według statystyk w Australii około 1000 pacjentów dziennie jest operowanych na nowotwory skóry, to znaczy, że w Australii rocznie choruje ponad 360 000 osób na nowotwory skóry. Na szczęście rozpoznawane są one stosunkowo wcześnie i tylko 1700 osób umiera z tego powodu. W USA około 20% populacji zachoruje nowotwory skóry.

W Polsce w 2007 roku zarejestrowano 4359 zachorowań u kobiet i 3948 u mężczyzn na raki skóry i 1136 u kobiet oraz 1059 u mężczyzn na czerniak skóry. Pod względem częstości zachorowań na nowotwory w Polsce raki skóry zajmują 4 miejsce u kobiet i 5 u mężczyzn a jeśli chodzi o zachorowania na czerniaki to16 msc. u kobiet i 13 msc.mężczyzn. Jeśli policzymy raki i czerniaki skóry łącznie to zachorowania na nie w Polsce zajmują 2 miejsce po raku sutka u kobiet i 3 miejsce po raku płuca i prostaty u mężczyzn. W 2007 r na raki skóry zmarło 280 kobiet i 229 mężczyzn a na czerniaki 539 kobiet i 544 mężczyzn. Stanowi to odpowiedni 28 miejsce u kobiet i 25 u mężczyzn pod względem liczby zgonów z powodu raków skóry i 19 u kobiet i 17 u mężczyzn z powodu czerniaków skóry. Licząc bezwzględna liczbę zgonów w Polsce nowotwory skóry w 2007 roku zajęły 15 miejsce u kobiet i 14 miejsce u mężczyzn. Przeżycia w Polsce są stosunkowo bardzo niskie, około 50% chorych na czerniaki niestety umiera.

Typy nowotworów skóry:

Zobacz również:

Najczęstszymi nowotworami skóry są:
1.    Raki podstawnokomórkowe
2.    Raki płaskonabłonkowe
3.    Czerniaki skóry

Raki podstawokomórkowe są najczęstszymi nowotworami skóry występującymi przeważnie u osób około 70 roku życia, niestety w niektórych przypadkach stwierdza się je nawet u osób 30 letnich. Występują głównie w miejscach narażonych na działanie promieniowania UV: twarz, dekolt, plecy, ramiona. Wcześnie rozpoznany rak podstawnokomórkowy jest praktycznie w 100% wyleczalny. Notuje się tylko nieliczne zgony (u osób, które miały bardzo duże zaawansowanie choroby) na ten typ nowotworu. Leczenie jest głównie chirurgiczne, lecz w mniej zaawansowanych przypadkach można wykonać krioterapię lub uzyskać wyleczenie po zastosowaniu odpowiednich preparatów (maści).

Rak płaskonabłonkowy, to typ nowotworu, który niezwykle częste rozwija się w obrębie zmian skórnych nazywanych rogowaceniem słonecznym. Występuje w podobnym przedziale wiekowym jak rak podstawnokomórkowy. Niestety jest to nowotwór o znacznym potencjale złośliwości. Nawet przy niewielkim zaawansowaniu mogą wystąpić przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych lub odległe np. do płuc czy też narządów jamy brzusznej.

Leczenie nowotworu głównie chirurgiczne. W przypadkach bardzo zaawansowanych należy rozważyć radioterapię i/lub chemioterapię. Przebieg w przypadku zmian zaawansowanych jest niekorzystny. Czerniak skóry jest nowotworem o największym potencjale przyrostu nowych zachorowań na świecie (dotyczy to głównie rasy białej). Dynamiczny przyrost zachorowań na świecie wiąże się z ekspozycją na promieniowanie UV (słońce, solaria). Czerniaki występują najczęściej u pacjentów w wieku 45-55 lat. Niestety notowane są także u dzieci.

Ostatnio stwierdza się niepokojący wzrost zachorowań i zgonów u osób w wieku lat 70+. Jest to niezwykle agresywny nowotwór. Dla przykładu około 50% osób ma szansę na wieloletnie przeżycia jeśli ognisko pierwotne czerniaka skóry nacieka skórę na głębokość około 4 mm. Natomiast w przypadku raka sutka o wielkości nowotworu 2 cm wieloletnie przeżycia oscylują wokół 85-90%. Jeśli wystąpią przerzuty czerniaka skóry niestety tylko 25% chorych przeżyje 1 rok Jedynym praktycznie sposobem leczenia jest leczenie chirurgiczne. Tylko w przypadkach bardzo zaawansowanych stosuje się chemioterapie i radioterapię, niestety z ograniczonym efektem terapeutycznym.

Można określić grupy osób, które są szczególnie narażone na zachorowanie na nowotwory skóry. Osoby o podwyższonym ryzyku zachorowania na nowotwory skóry to takie, które:

wcześniej chorowały na nowotwory skóry lub te nowotwory wystąpiły u nich w rodzinach,
maja dużą liczbę znamion skórnych,
mają wrażliwy typ skóry na promieniowanie UV,
przebyły oparzenie słoneczne, szczególnie w dzieciństwie,
przebywają rekreacyjnie dużo czasu na zewnątrz, nie chroniąc skóry przed promieniowaniem UV,
opalają się (na plaży lub w solarium),
pracują na wolnym powietrzu.

Należy dokonywać samokontroli skórę raz na 2-3 miesiące i w przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów zgłaszać się do specjalistów.

Kto powinien rozpoznawać nowotwory skóry?

W przypadku podejrzenia nowotworu skóry należy zgłosić się do dermatologa lub chirurga onkologa. Specjaliści ci po dokładnym zbadaniu całej skóry z użyciem dermatoskopu zdecydują o dalszym postępowaniu: wycięciu całej zmiany, biopsji (tzn. pobraniu fragmentu zmiany) lub obserwacji.

Opracował: Z. I. Nowecki