Nowotwory złośliwe skóry, jak je rozpoznać?
Nowotwory są w dzisiejszym świecie bardzo powszechnymi chorobami. Bardzo istotne przy ich leczeniu jest wczesne wykrycie. Do najczęściej występujących nowotworów złośliwych zaliczamy takie choroby jak: raki skóry, rogowiak kolczystokomórkowy, chorobę Pageta, czerniak złośliwy oraz zespół znamion atypowych.
Co wiemy na temat raków skóry i jakie mechanizmy odpowiadają za ich rozwój?
Raki skóry są to nowotwory nabłonkowe. Dzieli się je na dwie główne grupy: raki kolczystokomórkowe oraz raki podstawnokomórkowe.
W obu przypadkach dochodzi do dysregulacji normalnych genów tkankowych. Geny supresorowe ulegając mutacji tracą swoje właściwości. Przykładem może być gen p53, jeden z podstawowych genów biorących udział w transformacji nowotworowej. Druga zmiana dotyczy protoonkogenów. W wyniku zmian punktowych stają się właściwymi onkogenami takimi jak c-myc, c-fos czy ras. Najważniejszym czynnikiem doprowadzającym do tego stanu jest promieniowanie nadfioletowe, szczególnie UVB. Oprócz wspomnianych procesów dysregulacyjnych udział w nowotworzeniu biorą również niektóre czynniki wzrostu, takie jak EGF lub TGFalfa oraz utrata kontroli immunologicznej doprowadzająca do zanikania antygenów zgodności tkankowej, a co za tym idzie niemożności rozpoznawania i eliminowania przez organizm komórek nowotworowych. Z czasem zmniejsza się produkcja niektórych cytokin i cząstek adhezyjnych zaburzając interakcje z limfocytami i naturalnymi komórkami cytotoksycznymi niszczącymi w warunkach prawidłowych komórki nowotworowe.
Rak podstawnokomórkowy - jest to najczęściej występujący rak skóry. Cechuje się powolnym wzrostem, niewielką, miejscową złośliwością oraz zwykle nie daje przerzutów. Do zmian dochodzi w wyniku przewlekłego narażenia na promienie słoneczne. Zauważa się zdecydowanie częstsze występowanie raków w krajach o większym nasłonecznieniu i u osób z jasną karnacją. Choroba rozwija się zazwyczaj na podłożu stanów przedrakowych, jednak możliwe jest nowotworzenie na skórze nie zmienionej. Zauważa się również pewną predyspozycję osobniczą. Istnieje odmiana raka podstawnokomórkowego, tzw. zespół newoidalny, o identycznej morfologii, jednak schorzenie rozwija się na podłożu mutacji genu patch na chromosomie 9 ze współistniejącymi cystami w obrębie szczęk. Choroba rozwija się głównie w starszym wieku, do rzadkości należy postać młodzieńcza, a u dzieci jest w zasadzie niespotykana.
W zależności od obrazu morfologicznego wyróżnia się postać:
- guzkową
- barwnikową
- wrzodziejącą
- twardzinopodobną
- torbielowatą
- powierzchowną
W zależności od postaci rak podstawnokomórkowy może przypominać gruźlicę toczniową, toczeń rumieniowaty przewlekły, rak kolczystokomórkowy, znamię barwnikowe, czerniaka, chorobę Bowena, łuszczycę zadawnioną lub liszaj płaski barwnikowy. Najważniejszym i rozstrzygającym jest badanie histopatologiczne zmiany.
Zobacz również:
Leczenie polega na chirurgicznym bądź laserowym usunięciu zmiany, a także zamrażaniu raka płynnym azotem. W przypadku niewielkich powierzchniowych zmian można zastosować maść 5-fluorouracylową lub imikwimod. W zmianach większych i płaskich skuteczna może być terapia fotodynamiczna. Dobre wyniki osiąga się również przy doogniskowym wstrzykiwaniu interferonu beta, alfa i gamma.
Rak kolczystokomórkowy - jest to nowotwór o zdecydowanie większej złośliwości, cechujący się skłonnością do wzrostu naciekającego oraz dawania przerzutów, szczególnie do węzłów chłonnych. Schorzenie występuje rzadziej niż poprzednio opisywany rak podstawnokomórkowy. Podobnie jednak jak on rozwija się ze stanu przedrakowego. Do czynników mających wpływ na proces nowotworzenia zalicza się środki chemiczne, przewlekłe działanie promieni słonecznych oraz drażnienie mechaniczne w postaci blizn pooparzeniowych, potoczniowych i innych. Jeżeli raki umiejscawiają się na narządach płciowych często związane są m.in. z zakażeniem wirusem HPV16. Rak cechuje się obecnością brodawkowatych lub wrzodziejących zmian, naciekaniem podstawy i wałowatymi, wywiniętymi brzegami. Nie stwierdza się w tym przypadku perełkowatego wału, charakterystycznego dla raka podstawnokomórkowego. W przypadku raka kolczystokomórkowego wyróżnia się dwie odmiany ze względu na odmienną morfologię: wrzodziejącą oraz brodawkującą.
Zmiany mogą lokalizować się w różnych częściach ciała, również na pograniczu skóry i błon śluzowych. Przebieg zależy od głębokości naciekania, lokalizacji oraz stopnia zróżnicowania. Przerzuty są szczególnie częste w rakach z pogranicza skóra / błona śluzowa. Choroba może przypominać rogowiaka kolczystokomórkowego, raka podstawnokomórkowego lub czerniaka bezbarwnikowego.
Leczenie polega na chirurgicznym usuwaniu zmiany, przeszczepie, głębokiej krioterapii lub laseroterapii. Jeżeli zmiany nie są większe niż 2 - 3 cm szansa na wyleczenie wynosi ponad 90%.
Rak brodawkujący - jest to schorzenie obejmujące raki umiejscowione na narządach płciowych, jamie ustnej czy w obrębie stóp. W guzach stwierdza się często DNA wirusów HPV. Nowotwór wzrasta bardzo wolno, czasem trwa to nawet kilkadziesiąt lat. Cechuje się hiperkeratotyczną i brodawkującą powierzchnią, wykazując niewielką skłonność do rozpadu. Zazwyczaj nie daje przerzutów, a atypia jest niezbyt nasilona.
Choroba może przypominać condylomata Buschke-Loewenstein lub Carcinoma cuniculatum. Rozstrzygającym jest badanie histopatologiczne i wirusologiczne.
Leczenie polega na chirurgicznym lub laserowym usunięciu zmiany. Czasem pomocna okazuje się rentgenoterapia, szczególnie jeżeli zmiany lokalizują się na powiekach i wargach. Jeżeli guzki nie przekraczają 1cm można zastosować głęboką krioterapię.
Co to jest rogowiak kolczystokomórkowy i czym się charakteryzuje?
Jest to guz rzekomorakowy rozwijający się z mieszka włosowego. Cechuje się szybki wzrostem oraz zdolnością do samoistnego ustępowania. Nie są znane czynniki wywołujące, w niektórych przypadkach podejrzewa się jednak kontakt z dziegciami, olejami mineralnymi lub promieniami słonecznymi.
Schorzenie cechuje się obecnością pojedynczego guza o kopulastym kształcie, o identycznej barwie jak otaczająca go skóra, czasem o perlistym odcieniu. W środkowej części zmiany widoczne jest kraterowate wgłębienie wypełnione masami rogowymi. Rozwija się częściej w wieku starszym na niezmienionej wcześniej skórze. Przebieg może być wielomiesięczny, po czym dochodzi do samoistnego ustępowania zmian. Rzadko dochodzi do przejścia w raka kolczystokomórkowego
Chorobę różnicuje się z rakiem kolczystokomórkowym, podstawnokomórkowym oraz mięczakiem zakaźnym. Leczenie tak jak w poprzednio opisywanych zmianach polega na chirurgicznym usunięciu guza. Możliwe są równię zamrażanie płynnym azotem, rentgenoterapia lub podawanie domiejscowe interferonu alda2, a w dużych guzach 5-fluorouracylu.
Gdzie lokalizuje się choroba Pageta, i jak ją rozpoznać?
Choroba Pageta jest to rak zaliczany do grupy śródnaskórkowych. Występuje najczęściej w obrębie brodawki sutkowej; w rzadszych przypadkach może lokalizować się w okolicy narządów płciowych lub odbytu.
Jeżeli choroba dotyczy brodawki sutkowej, zazwyczaj związana jest z rakiem gruczołu sutkowego, a stransformowane komórki przeszły na skórę z przewodów mlecznych. Choroba przebiega pod postacią rumieniowo-złuszczających ognisk, dobrze odgraniczonych od otoczenia. Dotyczy zazwyczaj jednej strony ciała, ma powolny przebieg, a zmieniona brodawka sutkowa ulega wciągnięciu.
Schorzenie może przypominać chorobę Bowena, przewlekły wyprysk, a w postaci pozasutkowej wyprzenia na rozmaitym tle.
Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu sutka lub ogniska pozasutkowego. W niektórych przypadkach skuteczna okazuje się laseroterapia.
Piotr Kuc
Źródło:
Stefania Jabłońska, Choroby skórne i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
Komentarze do: Nowotwory złośliwe skóry, jak je rozpoznać?