Nowotwory złośliwe wątroby, jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w naszym organizmie. Nie jesteśmy w stanie funkcjonować bez niej nawet kilku dni. Jednym z głównych zagrożeń wraz z marskością są rozwijające się w wątrobie nowotwory złośliwe. Nowotwory złośliwe wątroby dzieli się na pierwotne i wtórne.

Do pierwszej grupy zalicza się raka wątrobowokomórkowego, raka z nabłonka dróg żółciowych, torbielakogruczolakoraka oraz ich postacie mieszane. Drugą grupę stanowią natomiast nowotwory przerzutowe, będące jednocześnie najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi wątroby.

RAK WĄTROBOWOKOMÓRKOWY

Na podstawie światowych statystyk, rak wątrobowokomórkowy znajduje się na piątym miejscu pod względem częstości występowania nowotworów złośliwych oraz trzecim w kolejności najczęstszych przyczyn zgonów z powodu nowotworów złośliwych. Średnio 3 razy częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Występuje z różną częstością w zależności regionu świata, np. w Południowo-Wschodniej Azji częstość występowania wśród mężczyzn i kobiet wynosi odpowiednio 30/100000 i 13/100000, dla porównania w Europie, Australii i Ameryce u kobiet jak i u mężczyzn utrzymuje się na poziomie około 2-3 przypadków na 100000.

Głównym czynnikiem etiologicznym raka wątrobowokomórkowego jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B lub C. Do innych przyczyn zalicza się m.in. palenie papierosów oraz niektóre środki chemiczne o udowodnionym działaniu rakotwórczym (doustne środki antykoncepcyjne, androgenowe środki anaboliczne, alkohol oraz aflatoksyny). Zauważono ponadto, że sumowanie niektórych czynników, może szczególnie zwiększyć ryzyko transformacji nowotworowej. Przykładem może być jednoczesne przechorowanie marskości alkoholowej z zakażeniem wzw typu B lub C. Za rzadsze przyczyny uznaje się cukrzycę lub wrodzone choroby metaboliczne (hemochromatoza, niedobór alfa1-antytrypsyny, porfiria późna skórna)

Jak wygląda obraz kliniczny raka wątrobowokomórkowego?

Niestety u znacznej części osób początkowe objawy są w zasadzie niezauważalne. U większości tych chorych występuje przewlekłe uszkodzenie miąższu wątroby. Postać wczesna rozpoznawana jest głównie podczas badań przesiewowych u osób cierpiących na marskość wątroby.

Zwykle niepokojące objawy pojawiają się dopiero w stadiach zaawansowanych. Należą do nich przede wszystkim postępujące wyniszczenie, bóle brzucha, brak apetytu, uczucie pełności w nadbrzuszu lub powiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze). Można spodziewać się ponadto żółtaczki, gorączki, obrzęków kończyn dolnych lub krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Czasami pierwszym objawem jest silny, nagły ból brzucha, mogący świadczyć o szybko powiększającej się torebce narządowej, w wyniku krwotoku do guza. Występowanie któregokolwiek z tych objawów powinno zwrócić naszą uwagę.

Zobacz również:

Jakie badania wykonuje się w celu potwierdzenia rozpoznania?

Diagnostykę rozpoczyna się od badania ultrasonograficznego. Dokładniejszą metoda jest zastosowanie tomografii komputerowej z jednoczesnym podaniem środka cieniującego o wiele lepiej uwidaczniającego zmianę. Do najbardziej czułych badań obrazowych, służących jednocześnie do różnicowania i określania stopnia zaawansowania raka wątrobowokomórkowego należy technika rezonansu magnetycznego. Rutynowo wykonywanym badaniem w przypadku raka drobnokomórkowego jest również ocena stężenia AFP w surowicy. Do badań pomocniczych zalicza się ponadto angiografię oraz biopsję cienkoigłową. Ta ostatnia ze względu na ryzyko wszczepienia komórek nowotworowych do kanału po wkłuciu, zarezerwowana jest tylko w przypadku braku możliwości przeprowadzenia resekcji guza.

Czy istnieje skuteczne leczenie?

Uważa się, że jedyną metodą dającą szansę na wyleczenie jest zabieg operacyjny częściowego wycięcia lub przeszczepienia wątroby. Jeżeli jednak stwierdza się przerzuty pozawątrobowe odstępuje się od leczenia operacyjnego. Do innych możliwości należy wstrzykiwanie alkoholu do guza, kriochirurgia lub termoablacja.

Jaka jest szansa przeżycia po leczeniu?

Ocenia się, że przeżywalność 5-letnia w przypadku resekcji wynosi około 25%, przeszczepu natomiast około 80%.

NOWOTWORY WTÓRNE

Wątroba ze względu na przepływającą przez nią krew wrotną jest najczęstszą lokalizacją przerzutów z innych narządów. W badaniach pośmiertnych u osób zmarłych z powodu nowotworów w około 40% stwierdzano przerzuty do wątroby. Do najczęstszych należą rak okrężnicy i odbytnicy, a także rak płuca, układu moczowo-płciowego i piersi.

Jakie objawy mogą sugerować obecność nowotworów wtórnych?

Obraz kliniczny wynika zazwyczaj z lokalizacji nowotworu pierwotnego oraz ognisk przerzutowych. Podobnie jak w poprzednim przypadku we wczesnym stadium można nie stwierdzać żadnych zmian. Pojawiające się objawy świadczą zwykle o znacznym zaawansowaniu choroby. Początkowo chory może zgłaszać niecharakterystyczne dolegliwości: osłabienie, złe samopoczucie, często uczucie pełności w jamie brzusznej oraz zmniejszenie masy ciała. Może pojawić się ciągły lub przerywany ból brzucha świadczący o rozciągającej się torebce wątroby przez rozrastający się guz. Czasami jeżeli guz zlokalizowany jest na brzegu wątroby można wyczuć go palpacyjnie. Do mniej typowych należy żółtaczka, która może wynikać z niewydolności wątroby lub jeżeli pojawiła się nagle naciekania na przewód wątrobowy. Jeżeli rozrastający się guz uciska na żyłę główną dolną pojawiają się obrzęki kończyn dolnych. Czasem stwierdza się również wodobrzusze będące przejawem niewydolności wątroby lub zakrzepicy żyły wrotnej.

Jakich zmian należy poszukiwać w badaniach?

W badaniach laboratoryjnych będą to przede wszystkim zwiększone aktywności AST, ALT, ALP lub dehydrogenazy mleczanowej w surowicy. Może dojść również do zwiększenia stężenia antygenu rakowo-płodowego tzw. CEA. Podobnie jak w przypadku raka wątrobowokomórkowego do głównych badań należy USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny lub PET. Zmiany w poszczególnych metodach obrazowych uzależnione są od rodzaju nowotworu z którego doszło do przerzutu. Jeżeli nie można ustalić ogniska pierwotnego, chory nie może być operowany, a należy potwierdzić zmianę mikroskopowo wykonuje się również biopsję.

Jakie jest postępowanie lecznicze?

Najlepszą metodą leczniczą jest resekcja z szerokim marginesem prawidłowej tkanki. Niestety w wielu przypadkach proces jest na tyle zaawansowany, że niemożliwy jest zabieg operacyjny. W każdym przypadku w zależności od rodzaju nowotworu należy rozważyć chemioterapię i radioterapię, a jako metody uzupełnia krioterapię (niszczenie guza niską temperaturą do –180 stopni Celsjusza) lub termoablację (niszczenie guza za pomocą temperatury sięgającej 65-85 stopni Celsjusza). W przypadku zmian nieoperacyjnych stosowane są również metody dotętniczego podawania cytostatyków, ale bez zadowalających rezultatów.

Piotr Kuc

Źródła:
Stanley L.Robbins, Patologia, wyd. Urban&Partner, Wrocław 2003
Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na rok 2011, wyd. Medycyna praktyczna 2011