Obrzęk chłonny - czym się objawia?
Układ chłonny nazywany jest również układem limfatycznym. W jego skład wchodzą liczne naczynia oraz przewody limfatyczne, a także węzły chłonne, śledziona, migdałki czy zanikająca u dorosłych grasica. Oprócz funkcji odpornościowych, zadaniem układu limfatycznego jest również cyrkulacja limfy, będącej jednym z płynów ustrojowych odpowiedzialnym m.in. za zbieranie z tkanek toksycznych substancji.
Niekiedy w wyniku różnych patologii dochodzi do upośledzenia transportu limfy, w efekcie doprowadzając do powstania obrzęków chłonnych.
Czym są obrzęki chłonne?
Za obrzęk chłonny uznaje się nagromadzenie się w tkankach, a dokładnie przestrzeniach międzykomórkowych wody, wraz z białkami, limfocytami, a także substancjami toksycznymi, będącymi efektem przemian metabolicznych. Doprowadza to do zmian zapalnych w obrębie naczyń limfatycznych, a także włóknienia i rogowacenia tkanek.
Jakie znamy rodzaje obrzęków chłonnych?
Obrzęki chłonne można podzielić na małe, średnie oraz duże. Za kryterium przyjmuje się stopień przyrostu kończyny na objętość odpowiednio do 20%, między 20 a 40% oraz powyżej 40%.
Obrzęki chłonne mogą powstawać zarówno w wyniku wrodzonych jak i wtórnych defektów odpływu limfy z tkanek. W przypadku zmian pierwotnych pomimo znacznego postępu medycyny nie udało się wyjaśnić tego problemu. Na dzień dzisiejszy przyjmuje się pogląd, iż może być to efektem wrodzonego braku lub niedorozwoju naczyń chłonnych. Jeżeli zmiany ujawniają się już wśród najmłodszej grupy wiekowej mówimy o postaci wczesnej. Jest ona na szczęście spotykana dosyć rzadko.
Postać rozwijająca się później, szczególnie u kobiet dotyczy około 80% przypadków. Zmiany lokalizują się przede wszystkim w obrębie kończyn dolnych. W zależności od miejsca w którym dochodzi do objawów niedrożności naczyń chłonnych zmiany obrzękowe mogą obejmować całą kończynę (przy defekcie w obrębie naczyń chłonnych okolicy biodra lub pachwiny). W przypadku niedrożności na niższym poziomie obrzęki mogą dotyczyć tylko kolana.
Obrzęki chłonne mogą być również wywoływane zmianami wtórnymi, czyli takimi do których dochodzi w trakcie życia. Głównym czynnikiem sprawczym jest tutaj uraz. Nie tak rzadko przyczyną takiego urazu może być działania jatrogenne, czyli związane z procedurami medycznymi. Przykładem może być zabieg usunięcia piersi powodujący obrzęk kończyny górnej, a także każda inna procedura polegająca na usunięciu węzłów chłonnych w dowolnej lokalizacji w organizmie.
Zobacz również:
- Produkty spożywcze, które wzmocnią układ odpornościowy
- Ile bakterii żyje w tobie?
- Domowe sposoby na odporność organizmu
- Odchudzanie dzięki suszonym śliwkom
- Autoimmunizacja i alergia w pierwotnych niedoborach odporności
- Choroba autoimmunologiczna- gdy własne ciało staje się wrogiem
- Diagnostyka chorób żylnych
- Jak rozpoznać zwężenie lub niedrożność tętnic kończyn dolnych?
Działanie niszczące naczynia i węzły chłonne ma również promieniowanie jonizujące, mające szerokie zastosowanie, szczególnie w różnych terapiach przeciwnowotworowych. Inną wtórną przyczyną obrzęków chłonnych mogą być zakażenia, do których dochodzi m.in. w miejscach owrzodzeń, przerwania ciągłości tkanek w postaci ran lub pogryzień. W każdym przypadku nie można zapominać również o mniej pomyślnych pod względem rokowania jednostkach chorobowych, jakimi mogą być nowotwory wywodzące się z układu chłonnego lub zmiany przerzutowe, ewentualnie inne uciskające naczynia chłonne.
W jaki sposób objawiają się obrzęki chłonne?
Zwykle do pierwszych objawów dochodzi w nieodległym związku czasowym z przebytym zakażenie lub urazem. Chory skarży się na wrażenie ciężkości kończyny. W badaniu obrzęki o etiologii limfatycznej cechują się zwykle znaczną twardością, wrażeniem „gumowatości” i co szczególnie istotne w przypadku różnicowania pod wpływem ucisku nie dochodzi do tworzenia się zagłębienia. Stwierdza się ponadto prawidłowe ucieplenie kończyny, mimo wyraźniej bladości.
Pierwsze zmiany w obrębie kończyn dolnych lokalizują się przeważnie w okolicach kostek lub grzbietu stopy, jednak zazwyczaj nie towarzyszą temu żadne dolegliwości bólowe. Z czasem zmiany obejmują coraz większe fragmenty ostatecznie zajmując nawet całą kończynę, niekiedy włącznie z zewnętrznymi narządami płciowymi, a także pośladkami. Skóra w obrębie obrzęku chłonnego jest w postaciach bardziej zaawansowanych zwykle zmieniona, ze zgrubieniami oraz rogowaceniem. Stosunkowo często w obrębie obrzękniętych okolic dochodzi do zakażeń, nawet jeżeli wiązało się to z niewielkim zranieniem lub otarciem. Choroba postępuje stosunkowo powoli.
Jak stawia się rozpoznanie?
Rozpoznanie stawia się przede wszystkim na podstawie dokładnego wywiadu oraz obrazu klinicznego. Zwykle posługuje się również badaniami dodatkowymi, takimi jak ultrasonografia żył czy limfoscyntygrafia. Do limfoscyntygrafii używa się zazwyczaj znakowanych albumin. Jeżeli dodatkowo podejrzewa się zmiany rozrostowe koniecznym staje się wykonanie również biopsji z oceną histopatologiczną pobranych tkanek.
Jakie inne choroby mogą przypominać obrzęk chłonny?
Postać chłonna nie jest jedynym typem obrzęków spotykanych w obrębie kończyn dolnych. Za każdym razem, przed postawieniem ostatecznego rozpoznania zawsze należy zastanowić się czy dany obraz kliniczny nie pasuje do innych przyczyn powstawania obrzęków. Do obrzęków może dochodzi również w przebiegu przewlekłej niewydolności krążenia, w przypadku nerczycy, a także marskości wątroby. Cechą przemawiającą za tą postacią jest zwykle obustronność zmian, a także charakterystyczna próba z uciśnięciem palcem skóry nad obrzękiem, która po zaprzestaniu uciskania pozostawia przez pewien czas zagłębienie. Ponadto zmiany związane z niewydolnością krążenia zwykle ustępują po nocy, szczególnie jeżeli kończyna położona jest nieco wyżej.
W jaki sposób leczy się obrzęki chłonne?
Leczenie obrzęków chłonnych można podzielić na zachowawcze oraz chirurgiczne. W pierwszym przypadku pacjentowi zaleca się, by zbyt długo nie stał lub siedział, by w miarę możliwości unosił kończyny. Bardzo ważna jest również odpowiednia higiena skóry, unikanie urazów oraz zakażeń. Dobre efekty osiąga się również stosując techniki stopniowego ucisku lub masaż, w tym z użyciem specjalnych urządzeń pneumatycznych zmieniających w sposób rytmicznych ucisk na kończyny. Niekiedy zachodzi potrzeba zastosowania antybiotyków, diuretyków lub flawonoidów. Nie można zapominać również o psychoterapii.
Leczenie operacyjne sprowadza się do zmian o znacznej rozległości i zaawansowaniu, usuwa się nadmiar zmienionej skóry oraz tkanki podskórnej, tworzy się zespolenia między naczyniami chłonnymi, a także naczyń chłonnych z żylnymi.
Piotr Kuc
Źródło:
Noszczyk Wojciech, Chirurgia Repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009
Komentarze do: Obrzęk chłonny - czym się objawia?