Obturacyjny bezdech senny (OBS) - częsta przypadłość ludzi dorosłych

Obturacyjny bezdech senny jest to choroba charakteryzującą się powtarzającymi epizodami zamknięcia górnych dróg oddechowych lub ich zwężenia na poziomie gardła, przy zachowanej pracy mięśni oddechowych, powodując odpowiednio bezdech lub spłycenie oddechu.

Skutkiem tego jest pogorszenie utlenowania krwi i problem częstych przebudzeń. O bezdechu mówi się, jeżeli następuje zmniejszenie amplitudy oddychania o ponad 90% przez więcej niż 10 sekund z zachowaną lub zwiększoną pracą mięśni oddechowych. Spłycenie oddechu jest to natomiast obniżenie ciśnienia w jamie nosowej o ponad 30%, przez ponad 10 sekund, któremu towarzyszy spadek SaO2 o więcej niż 4% w porównaniu do stanu przed spłycenia oddechu.

Nie taka rzadka, jakby mogło się wydawać...

Choroba mimo, że wydaje się mało znana, wśród populacji dorosłych może dotyczyć nawet 25% mężczyzn i 11% kobiet. Najbardziej zagrożonymi grupami są mężczyźni w wieku 40 – 70 lat oraz kobiety w okresie menopauzalnym.

Jak dochodzi do rozwoju OBS ?

W związku z tym, że gardło jako jedyny element wchodzący w skład dróg oddechowych, nie posiada chrzęstnego lub kostnego rusztowania, może w pewnych okolicznościach ulec zwężeniu, a nawet zamknięciu, doprowadzając do wspomnianego już spłycenia oddechu lub bezdechu.

Opisywane zmiany wywołują następnie hipoksemię, hiperkapnię oraz rosnący wysiłek mięśni oddechowych powodując ostatecznie wybudzenie chorego. Po bezdechu dochodzi do hiperwentylacji wyrównawczej, która z kolei wtórnie wywołuje hipokapnię i zmniejszenie napędu oddechowego. Osoba taka zasypia, po czym proces rozpoczyna się od nowa.

Jakie są w takim razie czynniki ryzyka?

Pomijając wspomniane już grupy wiekowe, szczególnie narażone są osoby z nadwagą lub otyłością. Obojętna nie pozostaje również genetyka, która oprócz zwiększenia skłonności do otyłości, może powodować zaburzenia budowy i czynności górnych dróg oddechowych.

Czynnikiem ryzyka mogą być ponadto obwód szyi powyżej 43cm u mężczyzn i 40cm u kobiet, zaburzenia rozwojowe żuchwy, zmiany anatomiczne górnych dróg oddechowych (długi języczek, przerost migdałków podniebiennych, długie podniebienie miękkie, przerost małżowin nosowych, skrzywienie przegrody nosa), palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, szczególnie przed snem, akromegalia , niedoczynność tarczycy a także niektóre leki m.in. uspokajające i nasenne, ze względu na zmniejszanie napięcia mięśni gardła. Co ciekawe wśród osób chorujących na OBS, aż 70% jest otyłych, a przyrost masy ciała o 10% zwiększa ryzyko zachorowania nawet 6-krotnie.

Inne objawy w dzień, inne w nocy..

W ciągu dnia chorzy skarżą się przede wszystkim na nadmierną senność. Jest to wynik wielokrotnego przerywania snu nocnego. Chory budzi się z porannym bólem głowy, ma zaburzenia pamięci i koncentracji. Wynika to z hipoksemii i hiperkapni, a co za tym idzie niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego. Z powodu skrócenia czasu snu głębokiego, i co za tym idzie, zmniejszenia w tym okresie produkcji testosteronu, mogą pojawić się zaburzenia impotencji i osłabienie libido. Z czasem w przebiegu tych stanów może rozwinąć się depresja lub inne zaburzenia emocjonalne.

Zobacz również:

W nocy obraz kliniczny jest zupełnie inny. Głównym problemem są bezdechy senny oraz chrapanie. Bezdech jest wynikiem zapadania się ściany gardła, natomiast chrapanie powstaje jako następstwo gwałtownego powrotu oddychania po zakończonym bezdechu wprowadzając podniebienie w wibrację. W nocy dochodzi również do nadmiernego wysiłku oddechowego, wzmożonej potliwości, a także objawów duszności czy dławienia się podczas snu. Nie można zapominać również o nykturii, kołataniach serca, bólach w klatce piersiowej, zgadze, suchości w jamie ustnej czy trudnościach z zaśnięciem po wybudzeniu.

Ze względu na towarzyszące bezdechom przebudzenia, skraca się czas trwania snu głębokiego i sen staje się nieefektywny. Częste niedotlenienia OUN źle odbijają się na czynnościach wielu narządów, mogąc wywołać ostre zespoły wieńcowe, zaburzenia rytmu i przewodzenia czy przyśpieszenie czynności serca. Jeżeli nie rozpozna się w porę OBS może dojść do rozwoju wtórnego nadciśnienia tętniczego, a powikłania krążeniowe są główną przyczyną umieralności wśród chorych.

Na jakiej podstawie można postawić pewne rozpoznanie?

Pewne rozpoznanie choroby można postawić jedynie za pomocą polisomnografii, czyli metody polegającej na równoczesnym wykonywaniu podczas snu następujących badań: EEG, EKG, EOG, EMG, pomiar SaO2, ocena rytmu oddechu, rejestracja przepływu powietrza przez drogi oddechowe, chrapania, ruchów kończyn i pozycji ciała. Jako metodę alternatywną, przede wszystkim ze względu na zdecydowanie niższe koszty i lepszą dostępność w porównaniu z polisomnografią stosuje się poligrafię.

Zgodnie z klasyfikacją stopnia ciężkości OBS wyróżnia się:

OBS łagodny – charakteryzuje się liczbą bezdechów lub spłyceń oddechu od 5 do 15 na godzinę; w dzień natomiast ujawnia się w postaci wzmożonej senności przy czynnościach wymagających niewielkiej uwagi, typu oglądanie telewizji czy czytanie książki.

OBS umiarkowany – charakteryzuje się liczbą bezdechów lub spłyceń oddechów od 15 do 30 na godzinę; w dzień dochodzi do nadmiernej senności przy czynnościach wymagających większej uwagi, np. podczas zebrania czy zajęć lekcyjnych.

OBS ciężki – charakteryzuje się liczbą bezdechów lub spłyceń oddechów powyżej 30 na godzinę; w dzień natomiast dochodzi do wzmożonej senności przy czynnościach wymagających dużego skupienia, m.in. prowadzenie rozmowy, jazda samochodem czy spożywanie posiłku.

Z jakimi chorobami należy różnicować obturacyjny bezdech senny?

Chorobami mogącymi przypominać pod względem niektórych objawów obturacyjny bezdech senny mogą być m.in. narkolepsja, zespół niespokojnych nóg, zespół Kleinego-Levina czy senność samoistna.

Jak leczyć OBS?

Dużą rolę w leczeniu odgrywa zmiana stylu życia, szczególnie w przypadkach łagodnej postaci OBS. Należy zmniejszyć masę ciała w przypadku osób otyłych i z nadwagą, unikać palenia papierosów, spożywania alkoholu, leków nasennych i uspokajających.

Innym sposobem jest uzyskiwanie stałego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych w skrócie CPAP. W przypadku chrapania, łagodnej postaci OBS oraz jeżeli nie ma możliwości stosowania CPAP, w umiarkowanych i ciężkich postaciach OBS stosuje się aparaty wewnątrzustrojowe. Mogą nimi być aparaty wysuwające żuchwę, aparaty utrzymujące wyciągnięty język, aparaty podtrzymujące podniebienie miękkie.

Leczenie operacyjne jest w zasadzie uzupełnieniem CPAP. Zastosowaniem tej metody może być konieczne u chorych m.in. ze skrzywieniem przegrody nosowej lub przerostem migdałków podniebiennych

Jakie są powikłania?

Najczęstszymi powikłaniami są m.in.: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu i przewodzenia, niewydolność serca, nadciśnienie płucne, udar, napady przemijającego niedokrwienia mózgu, refluks żołądkowo-przełykowy,, zespół metaboliczny, zaburzenia psychiczne, wypadki komunikacyjne oraz nagły zgon. Przy prawidłowym leczeniu ryzyko zgonu jest zasadzie zbliżone do poziomu w populacji polskiej. Aby zapobiec chorobie konieczne jest utrzymywanie należytej masy ciała, niepalenie tytoniu oraz unikanie środków nasennych i alkoholu.

Źródło:
Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na rok 2011, wyd. Medycyna praktyczna 2011

Autor: Piotr Kuc