Oko w oko z zapaleniem spojówek

Spojówka oka to mikroczęść w skali całego organizmu. Jednak jej stan zapalny może okazać się dużym problemem i przysporzyć wielu nieprzyjemnych doznań. Stąd szybka diagnoza, precyzyjne wskazanie przyczyny i dobór odpowiedniego leczenia są kluczem do przywrócenia właściwej kondycji narządu wzroku. Jak nie pomylić infekcji wirusowej z alergią, a alergicznego zapalenia spojówek z tym towarzyszącym chorobom ogólnoustrojowym? Podpowiadamy.

O chorobie z medycznego punktu widzenia

Spojówkę tworzy błona śluzowa wyściełająca wewnętrzną powierzchnię powiek oraz zewnętrzną przednią część twardówki. Jest ona wrażliwa na podrażnienia typu światło, brud, pocieranie zanieczyszczonymi dłońmi – potencjalne źródła stanów zapalnych. W stanach tych naczynia krwionośne spojówek poszerzają się i transportują zwiększoną ilość krwi, prowadząc do zaczerwienia i obrzęku oka.

Upośledzeniu ulega także praca ujścia gruczołów łzowych, które zaczynają produkować nadmierną ilość wydzieliny lub – co gorsza – hamują ten proces, prowadząc do doznania suchości oka. Do tego dochodzą kłucie, pieczenie, świąd, światłowstręt, uczucie piasku w oku lub obecności ciała obcego, a także ciężkość powiek i wrażenie ich sklejania. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie objawy wystąpią w każdym przypadku. To, które i w jakim stopniu ujawnią się, zależy od przyczyny choroby i czasu jej trwania, a także od tego, czy i jak zareagujemy na pierwsze oznaki problemu. Pomocy możemy szukać w gabinecie okulistycznym.

Również w przypadkach alergii pacjenci kierowani są do okulisty, gdy terapia nie przynosi efektów lub/i chory skarży się na ból oka lub/i światłowstręt. - Leczenie zawsze powinno być prowadzone przez okulistę, gdy u pacjenta równocześnie z alergicznym nieżytem nosa występuje atopowe zapalenie rogówki i spojówek lub/i wiosenne zapalenie rogówki i spojówek - podkreśla dr n. med. Zygmunt Nowacki, alergolog, specjalista chorób dzieci, wykładowca Polskiego Towarzystwa Zwalczania Chorób Alergicznych.

Przegląd przyczyn schorzenia

U źródeł zapalenia spojówek może leżeć wiele czynników. Najczęściej – ze względu na przyczyny – wyróżnia się typ infekcyjny, nieinfekcyjny oraz towarzyszący innym chorobom.

Zapalenie infekcyjne to zarówno te wywołane przez bakterie (np.Streptococcus, Staphylococcus, Haemophilus influenzae), jak i wirusy (np. Aadenowirusy, Herpes simplex). W przypadku zapalenia bakteryjnego obserwuje się przekrwienie gałki ocznej oraz ropną lub śluzowo-ropną wydzielę. Zapalenie wirusowe objawia się zaś zaczerwieniem, łzawieniem i uczuciem obecności ciała obcego. Zapalenie nieinfekcyjne ma głównie podłoże alergiczne (pyłki roślin, reakcja na kosmetyki, leki podawane miejscowo, sierść zwierząt), chemiczne (podrażnienie oka zasadą lub kwasem), odczynowe (wywołane czynnikami typu dym, światło, temperatura, pył, woda morską i chlorowana) lub towarzyszące (odrze, różyczce, grypie bądź śwince).

Objawy zależą tu od etiologii schorzenia, jednak do powtarzalnych zalicza się pieczenie, swędzenie, łzawienie i zaczerwienienie i oczu. - Przekrwienie spojówek, czyli tzw. zespół czerwonego oka jest bardzo często spotykanym objawem różnych schorzeń, powodowanym m. in. przez infekcje, jaskrę, łuszczycę, trądzik różowaty, choroby autoimmunologiczne, wrzodziejące zapalenie jelit, zespół suchego oka. Ze względu na różnorodność objawów towarzyszących tym chorobom, ich diagnoza bywa kłopotliwa..

Rzut oka na podłoże alergiczne

Gdy wiosna i lato cieszą oko pięknem otoczenia, oczy alergików często nie podzielają tego zachwytu dotknięte alergicznym zapaleniem spojówek wskutek reakcji na unoszące się w powietrzu pyłki roślin. Jednak zapalenie nieżytowo-sezonowe to tylko jeden z wielu rodzajów zapalenia spojówek o podłożu alergicznym. Niekiedy przybiera ono postać przewlekłą (całoroczną) wskutek aplikacji niektórych leków, kosmetyków czy kontaktu z alergenami całorocznymi (pleśnie, roztocza kurzu domowego, zwierzęta).

Ponadto medycyna wyróżnia ostre alergiczne zapalenie spojówek będące reakcją typu pokrzywki na obecność sporej ilości alergenu w obrębie worka spojówkowego. Trwa ono do 48h, a po przerwaniu ekspozycji na alergen, zwykle ustępuje samoistnie. Innym rodzajem schorzenia jest wiosenne zapalenie rogówki i spojówek spotykane u pacjentów w wieku 5-25 lat i często powiązane z chorobą atopową. Do tego dochodzi zapalenie olbrzymiobrodawkowe (powiązane ze stosowaniem miękkich soczewek kontaktowych), zapalenie opryszczkowe rogówki i spojówki (głównie u dzieci przed okresem pokwitania, źle odżywionych i żyjących w złych warunkach) oraz atopowe zapalenie spojówki i rogówki (najczęściej u młodych mężczyzn z chorobą atopową).

- W wypadku alergii charakterystycznymi objawami zapalenia spojówek są: świąd, wodnista i/lub śluzowa wydzielina, zmiany skórne wokół oczu. Diagnostyka alergologiczna poza wywiadem i badaniem fizykalnym obejmuje również testy skórne, oznaczenia specyficznych IgE, badania cytologicznego łez, ocenę eozynofilii w wymazach spojówkowych oraz prowokacje dospojówkowe – mówi dr n. med. Zygmunt Nowacki.

Krótkie spojrzenie na leczenie

W tym gąszczu różnych odmian schorzenia można się wręcz pogubić. Warto więc, by lekarz na własne oczy zobaczył, jak choroba się rozwija, zdiagnozował jej przyczynę oraz zaproponował adekwatne do etiologii leczenie. Bakteryjne zapalenie spojówek zazwyczaj leczy się antybiotykami w kroplach lub maści. Przy wirusowym zapaleniu terapia zwykle ogranicza się do podania leków łagodzących obrzęk i zaczerwienienie. W wypadku alergii kluczową rolę odgrywa przerwanie ekspozycji na czynnik alergizujący.

- Zaleca się przewlekłe stosowanie sztucznych łez, najlepiej bez konserwantów, preparatów o tzw. działaniu wielokierunkowym, jak azelastine hydrochloride, epinastine hydrochloride, ketotifen fumarate, olopatadine hydrochloride, miejscowych leków przeciwhistaminowych (tj. w kroplach) i leków antyhistaminowych II generacji o działaniu ogólnym. Jednak brak poprawy mimo leczenia powinien skłaniać lekarza do dodatkowej konsultacji okulistycznej i pogłębienia diagnostyki – podkreśla alergolog. - W wybranych przypadkach stosuje się też sterydy miejscowe, a także immunoterapię swoistą, czyli odczulanie – dodaje.

Przy zapaleniach ostrych, przewlekłych i sezonowych podaje się leki przeciwhistaminowe nowej generacji, jak bilastyna będąca antagonistą receptora H1 histaminy – mediatora procesu zapalnego. Jako lek wysoce selektywny bez wyraźnego powinowactwa do innych receptorów jest bezpieczny i nie powoduje znacznych objawów niepożądanych. Przy tym absorpcja bilastyny jest szybka, liniowa i proporcjonalna do dawki. Substancja osiąga maksymalne stężenie już po 1,3 h i działa do 24 h, co oznacza długotrwałą ulgę dla cierpiących oczu alergika.

* Dr n. med. Zygmunt Nowacki – specjalista chorób dzieci, alergolog wykładowca Polskiego Towarzystwa Zwalczania Chorób Alergicznych. Autor wielu poradników dotyczących zasad diagnostyki i profilaktyki chorób alergicznych.