Olejki zapachowe i aromaterapia

Aromaterapia jest to część medycyny naturalnej, wykorzystującej lecznicze działanie olejków eterycznych. Olejki eteryczne uzyskiwane są z pachnących roślin w wyniku destylacji parowej, ekstrakcji lub wyciskania. Każdy z olejków zapachowym ma swoje unikalne właściwości i pomaga w zwalczaniu różnych dolegliwości.

Historia

Posługiwanie się olejkami zapachowymi jest wspominane w dawnych pismach, które pochodzą z bardzo, bardzo dawnych czasów: w starożytnym Egipcie (na przykład, 1 500 lat przez naszą erą, papirus Ebers, mierzący 870 stóp długości), w Chinach i w Indiach (w Wedzie, całość starych tekstów, na których opiera się tradycyjna medycyna indyjska oraz ajurwedyjska). Dzbany zawierające olejki zapachowe zostały również odnalezione w grobie faraona Tutenchamona. Stary Testament również odwołuje się wielokrotnie do substancji aromatycznych i do olejków zapachowych. Trzej królowie, czyż nie przynieśli mirry i kadzidła Jezusowi?

U Rzymian i Arabów, między innymi, używano olejków zapachowych we wszelkiego rodzaju aplikacjach: w perfumach, w kosmetykach, w środkach dezynfekujących, a także jako środki lecznicze oraz terapeutyczne. Olejki zapachowe były również przeznaczone do wielu świętych rytuałów, takich jak balsamowanie u Egipcjan, a także służyły do otwierania drogi komunikacji ze światem duchów (zastosowanie jeszcze dziś popularne, przy użyciu różnego rodzaju kadzidełek). Alchemicy posługiwali się alembikami, aby wyciągać ducha, eter albo kwintesencję danej rośliny, poetycko mówiąc.

Co to jest olejek zapachowy

Jest to koncentrat lotnych molekuł danej rośliny. Ponieważ chodzi tutaj o olej, związki chemiczne, które się na niego składają, są rozpuszczalne w oleju (lipofilowe), a nierozpuszczalne w wodzie (hydrofobowe). Mówi się esencja, ponieważ związki te są lotne i mają zapach, aromat. Mówimy również o związkach aromatycznych, skąd pochodzi zresztą słowo aromaterapia. (René Maurice Gattefossé,1881-1950, francuski chemik oraz producent perfum, który miał uleczyć poważne oparzenie przy pomocy olejku lawendowego, upichcił ten termin ze słowa arôme albo aromatique i thérapie, czyli aromat albo aromatyczny i terapia).

Olejki zapachowe są produktami bardzo skoncentrowanymi. Zawierają one molekuły bardzo łatwo absorbowalne, zarówno przez skórę, jaki i przez drogi oddechowe albo drogi pokarmowe. W porównaniu do ekstraktów używanych w fitoterapii albo w zielarstwie, olejki zapachowe są o wiele bardziej aktywne w swoich właściwych wskazaniach.

Produkcja olejków zapachowych

Tradycyjnie, istnieją dwie metody produkcji: destylacja i wyciskanie.

Destylacja

Destylacja jest procesem wyciągania przez parę wodną lotnych molekuł i kondensowania ich po schłodzeniu. Aparat do destylacji to alembik, podobny do tego, który jest używany do produkcji alkoholu... ale nie taki sam. Pod koniec procesu, woda jest oddzielana od olejku zapachowego. Woda, ta sama, z kolei również jest przekształcana w procesie, ponieważ wyciąga ona molekuły rośliny rozpuszczalne w wodzie. Staje się ona w ten sposób hydrolatem, który również ma właściwości terapeutyczne.

Wyciskanie

Wyciskanie jest metodą używaną do olejków obecnych w dużych ilościach w danym organie rośliny. Oznacza to, że wyciskamy korę drzew cytrusowych, aby uzyskać olejek zapachowy, które drzewa te zawierają, bez żadnego ogrzewania. Olejki te są wyciskane w wyciskarce, trochę tak, jak robi to się z sokiem owocowym. W naszych czasach, istnieją inne metody bardziej technologiczne, aby wyciągać olejki zapachowe: mikrofale, dwutlenek węgla, etc.

Skład

Jednym z najważniejszych postępów w świecie olejków zapachowych jest analiza chemiczna i powtarzalność olejków. Nowe procesy pozwalają uzyskać za każdym razem ten sam profil chemiczny, a więc takie same efekty: mówimy więc o olejkach chemotypowych. Trzeba wiedzieć, że skład olejków zapachowych zmienia się w zależności od pochodzenia, od klimatu oraz od wahań w samym gatunku. Co zrozumiałe, ich właściwości się zmieniają w zależności od stężenia niektórych molekuł. Chemotypy są nazywane w zależności od dominującej molekuły profilu chemicznego.

• chemotyp tymolowy (znajdujemy go we wszystkich typach gleb,  poczynając od gleba ekstremalnie ciepłych i suchych, aż do gleb najbardziej wilgotnych): bardzo polecany w przypadku infekcji dróg oddechowych, takich jak zapalenie oskrzeli.
• chemotyp karwakrol (znajdujemy go przede wszystkim w warunkach ekstremalnego ciepła i suszy): działanie antyseptyczne.
• chemotyp geraniol (znajdujemy go w górach, w surowym klimacie): antybakteryjny i antygrzybowy.
• chemotyp linalol (znajdujemy go w powiązaniu z innymi chemotypami z gleb najbardziej wilgotnych): bardziej łagodny, środek przeciwko robakom wewnętrznym (zalecany dzieciom).

Tak samo jest w przypadku rozmarynu (Rosmarinus officinalis):

• chemotyp kamfora: właściwości antyzapalne;
• chemotyp cyneol: właściwości antyseptyczne i mukolityczne, polecany w przypadku chorób płuc;
• chemotyp werbenon: właściwości ochronne, polecany w przypadku chorób wątroby oraz dróg żółciowych.

Najczęściej stosowane olejki zapachowe

• Jodła balsamiczna (Abies balsamea): antyseptyczna, łagodząca, jako środek przeciwko bólom stawowym. Coraz częściej używana jest w produktach do pielęgnacji ciała (mydło i inne).
• Drzewko herbaciane, czyli słynne tea tree, albo olejek herbaciany (Melaleuca alternifolia): antyseptyczne i antybakteryjne, bardzo silne. Antytrądzikowy i sprzyjający zabliźnianiu ran. Bardzo powszechnie używany w produktach do pielęgnacji ciała, w kremach, w balsamach przeciwko trądzikowi, etc.
• Eucalyptus radiata, czyli Narrow-leaved peppermint, nie ma sobie równych w walce z infekcjami dróg oddechowych, jako środek wykrztuśny, przeciwkaszlowy i antywirusowy, etc.
• Eukaliptus gałkowy (Eucalyptus globulus): bardziej znany, ale nieco słabszy.
• Kocanki włoskie (Helichrysum italicum ssp serotinum): nie mają sobie równych jako środek przeciwko siniakom.
• Olejek z goździka (goździkowiec wonny, Eugenia caryophyllus albo goździkowiec korzenny, Syzygium aromaticum): bardzo silny środek przeciwbólowy, szczególnie skuteczny przeciwko bólom zębów.
• Lawenda (Lavandula angustifolia): uspokajająca, sedatywna, antyskurczowa, etc. Działa cuda w aplikacji miejscowej.
• Mięta pieprzowa (Mentha piperita): działa na trawienie, antyskurczowa, skuteczna również przeciwko bólom mięśniowym.
• Tymianek (Thymus vulgaris): wszystkie, ale w szczególności chemotyp tymol. Właściwości antyinfekcyjne, antywirusowe oraz antyseptyczne. Skuteczne są przeciwko infekcjom dróg oddechowych.

Najbardziej pożyteczne w zimie

cynamonowiec kamforowy (Cinnamomum camphora), niaouli, znana również jako broad-leaved paperbark albo paper bark tea tree, (Melaleuca quinquenervia i Melaleuca viridiflora), cajeput (Melaleuca leucadendron cajuputi), nie zapominając również o naszych dobrych znajomych o licznych zaletach: jodła balsamiczna, tuja, czarny świerk, piołun...

Zastosowanie i drogi administracji

Olejki eteryczne mają mnogie zastosowanie (jedzenie, przemysł perfumeryjny, produkty kosmetyczne, cele terapeutyczne, rozluźniające, etc.), a czasami wręcz niezwykłe (płyn do płukania ust, na przykład). Mogą być podawane miejscowo, w inhalacji, w naparze, drogą doustną albo w czopkach. Wystarczy rozpuścić kilka kropli olejku zapachowego antyseptycznego w powietrzu w danym pomieszczeniu, aby je wysterylizować!

Granice używania i toksyczność

Nie wszystkie olejki zapachowe są dla wszystkich. Pierwsze zalecenie: nie używać olejku zapachowego bez poproszenia o poradę kogoś kompetentnego, przede wszystkim jeśli chodzi o doustne zastosowanie. Niektóre olejki eteryczne są drażniące albo żrące dla skóry i/lub dla błony śluzowej (na przykład, cynamonowy). Większość produktów dla skóry jest rozpuszczana w balsamach albo w olejach roślinnych, co ma na celu ograniczenie ich drażniącego działania.

Niektóre olejki eteryczne są toksyczne drogą doustną: cedr, szałwia, etc. Nawet zwykła mięta pieprzowa, w olejku zpachowym, ma potencjał toksyczny. Olejki są bardzo silne, kilka kropel wystarczy. Kobiety ciężarne powinny ich unikać, o ile nie są pod kontrolą kompetentnego specjalisty.

Jaki wybrać olejek zapachowy

Czysty czy rozpuszczony

Przede wszystkim, trzeba wiedzieć, do czego posłuży nam olejek zapachowy, który mamy zamiar kupić. – dla użycia miejscowego albo doustnego, lepiej jest wybrać olejek rozcieńczony (w oleju roślinnym, na przykład), ponieważ czyste olejki eteryczne mogą być drażniące dla skóry oraz śluzówek. Olejek z oregano, na przykład, używany między innymi przeciwko infekcjom dróg oddechowych, jest prawie zawsze rozpuszczany w oleju roślinnym – do inhalacji albo dla dyfuzji, wybierajmy raczej czyste olejki zapachowe.

Test nosa

Powąchajmy próbkę (tester). Nasz nos będzie mógł nam wskazać na obecność rozpuszczalników w olejku złej jakości. Jeśli nie mamy możliwości powąchania przed kupieniem, musimy zaufać reputacji producenta.

Syntetyczny czy naturalny

Oczywiście, wybieramy naturalne olejki eteryczne...

Cena

Olejki eteryczne dobrej jakości są bardzo drogie w produkcji! Na  przykład, żeby uzyskać jeden kilogram olejku eterycznego, trzeba:

• 4 000 kg płatków róży damasceńskiej (równowartość jednego akra!);
• 150 kg kwiatów lawendy prawdziwej;
• 50 kg kwiatów lawendyny (hybryda o właściwościach odmiennych od właściwości lawendy);
• 7 kg goździków.

A więc, jeśli cena nie jest wysoka, to jakość też nie.

Badania

Wiele badań jest przeprowadzanych nad olejkami eterycznymi, nad ich właściwościami antybakteryjnymi, antyseptycznymi i antyoksydacyjnymi. Wystarczy więc tylko śledzić wiadomości na bieżąco.

Polecamy również: Aromaterapia: zalety czterech olejków aromatycznych