Opatrunki hydrokoloidowe

Hydrokoloidy to polimery hydrofilowe, które w wodzie rozpuszczają się lub tworzą zawiesiny wykazujące żelujące właściwości. W opatrunkach hydrokoloidowych najczęściej stosowanymi polimerami są karboksymetyloceluloza sodu (NaCMC), pektyna i żelatyna.

WŁAŚCIWOŚCI

Charakterystyczną cechą opatrunków hydrokoloidowych jest mała przepuszczalność pary wodnej. Ta właściwość sprzyja nawilżeniu i samooczyszczeniu rany. Opatrunki te zapewniają również izolację termiczną rany oraz wchłaniają nadmiar wysięku. Jest on absorbowany przez składniki hydrofilowe, które w wyniku pęcznienia tworzą żel wypełniający jamę rany. Powstały żel działa fibrynolitycznie. Ponadto lekko zakwasza środowisko pod opatrunkiem, co sprzyja napływowi komórek fagocytujących, ograniczeniu namnażania bakterii oraz zwiększeniu aktywności litycznej enzymów.

Na skutek obniżenia pH oraz zmniejszenia prężności tlenu pod opatrunkiem nasila się angiogeneza. Niskie ciśnienie sprzyja także tworzeniu się ziarniny, a wilgotne środowisko ułatwia migrację komórek i naskórkowanie. Opatrunki hydrokoloidowe zmniejszają ponadto dolegliwości bólowe związane z raną. Jest to wynik m.in. obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu pod opatrunkiem, na skutek czego zmniejsza się wytwarzanie prostaglandyny PGE2, odpowiadającej za zwiększanie wrażliwości zakończeń bólowych. Łagodzeniu bólu sprzyja także wilgotne środowisko, które ogranicza stymulowanie zakończeń nerwowych. Ponadto opatrunki hydrokoloidowe chronią przed czynnikami mechanicznymi (np. siłami tarcia), co także zmniejsza bolesność rany.

ZASTOSOWANIE

Opatrunki hydrokoloidowe przeznaczone są przede wszystkim do ran z lekkim i umiarkowanym wysiękiem. Nadają się do stosowania na wszystkich etapach gojenia. Wykorzystywane są do leczenia odleżyn, owrzodzeń podudzi, stopy cukrzycowej, ran pooperacyjnych i pourazowych, powierzchownych oparzeń oraz ran powstałych w miejscu pobrania skóry do przeszczepu.

Opatrunki te nie mogą być jednak stosowane na głębokie oparzenia oraz na rany z odkrytą tkanką mięśniową, widocznymi ścięgnami i kośćmi. Nie są także wskazane do ran zainfekowanych beztlenowcami. Przeciwwskazaniem jest też alergia na składniki opatrunku.

RODZAJE

Opatrunki hydrokoloidowe mają najczęściej formę samoprzylepnych płytek. Mogą jednak występować także w postaci past, które świetnie nadają się do ran głębokich i przetok, oraz w formie proszków lub granulatów.
Struktura płytek opatrunku hydrokoloidowego jest dwuwarstwowa. Warstwę wewnętrzną (absorpcyjną) tworzy syntetyczny, hydrofobowy polimer z rozpuszczonymi w nim hydrofilowymi cząstkami (do 50%), które absorbują wydzielinę.

Wilgotne środowisko utworzone na dnie rany pozytywnie wpływa na proces gojenia. Zewnętrzna część jest również polimerowa i ma najczęściej postać półprzepuszczalnego filmu lub poliuretanowej pianki. Chroni ona przed zabrudzeniem i zakażeniem drobnoustrojami chorobotwórczymi. Ze względu na wodoodporne właściwości warstwy zewnętrznej możliwe jest też dbanie o codzienną higienę bez konieczności zmiany opatrunku. Zaletą opatrunku hydrokoloidowego w firmie płytek jest też dobre przyleganie do rany, co ułatwia opatrywanie.

Zobacz również:

ZAKŁADANIE OPATRUNKU

Przed aplikacją opatrunek hydrokoloidowy w formie płytki należy rozgrzać w dłoniach. Następnie, po zdjęciu ruchem rolującym warstwy ochronnej, nałożyć na ranę i lekko docisnąć. Należy pamiętać by zachować 2-3 cm margines skóry wokół rany, Płytki są dostępne w wielu kształtach i rozmiarach, co ułatwia odpowiednie dopasowanie opatrunku do wymiarów rany. Dodatkowo opatrunki można dowolnie przycinać jałowymi nożyczkami oraz łączyć ze sobą (tak by nachodziły na siebie na szerokość ok. 2 cm) jeśli mamy do czynienia z dużą raną.

Opatrunki hydrokoloidowe należy zmieniać nie rzadziej niż co 7 dni, uzależniając czas zmiany opatrunku od stanu rany i obfitości wysięku. Opatrunki hydrokoloidowe nie przywierają do tkanek rany. Dzięki temu ich wymiana jest łatwa i bezbolesna. Przed założeniem nowego opatrunku ranę należy przemyć wodą destylowaną lub 0,9% roztworem chlorku sodu, w celu wypłukania pozostałości żelu. Należy nie martwić się wyglądem i ewentualnym nieprzyjemnym zapachem żelu. Nie jest on bowiem skutkiem infekcji, a efektem reakcji składników opatrunku z wysiękiem, rozkładu martwej tkanki lub obecności w opatrunku substancji pochodzenia zwierzęcego (np. żelatyny).

O infekcji może natomiast świadczyć zaczerwienienie skóry wokół rany, obrzęk, ból i stan gorączkowy. W początkowym okresie stosowania opatrunków hydrokoloidowych może powstawać także wrażenie powiększenia się rany. Jest to jednak wynik oczyszczenia rany z tkanki martwiczej.

PRZYKŁADY PRODUKTÓW HANDLOWYCH

Granuflex ma postać płytki, w której warstwa absorpcyjna składa się z trzech polimerów (NaCMC, żelatyna, pektyna) rozproszonych w poliizobutylenie. Warstwą zewnętrzną jest film lub pianka poliuretanowa. Granuflex Bordered jest dodatkowo wyposażony w przylepiec ułatwiający umocowanie w miejscach trudnych do opatrzenia. Z kolei cienki i półprzezroczysty Granuflex Extra Thin przeznaczony jest do ran powierzchniowych i słabo sączących. Może być także stosowany w celu ochrony skóry przed tarciem i maceracją. Granuflex dostępny jest także w postaci pasty.

Comfeel jest opatrunkiem występującym w formie płytki, pasty lub pudru. Pasta stosowana jest do leczenia głębokich ran z obfitym wysiękiem, natomiast puder sprawdza się w przypadku owrzodzeń kończyn dolnych i odleżyn z obfitym wysiękiem. Płytka składa się z higroskopijnego polimeru (NaCMC) rozproszonego w kopolimerze styren-izopren-styren, pokrytego zewnętrznym filmem poliuretanowym. Konieczność zmiany tego opatrunku jest sygnalizowana zmianą zabarwienia płytki (tzw. efekt sygnalizacji świetlnej). Dostępna jest także seria Comfeel Plus, która posiada dodatkowo w składzie alginian wapnia.

Hydrocoll jest opatrunkiem, który nie zawiera substancji pochodzenia zwierzęcego. Jego zakładanie ułatwiają cienkie brzegi, które mają zapewniać lepsze przyleganie do tkanek. Różne odmiany Hydrocoll umożliwiają dopasowanie opatrunku do rodzaju i umiejscowienia rany, np. Hydrocoll Concave sprawdza się do zaopatrywania miejsc zaokrąglonych (łokieć, pięta), a Hydrocoll Thin - ran słabo sączących.

Medisorb H składa się z warstwy absorpcyjnej, złożonej z karboksymetylocelulozy i hydrofilowych polisacharydów babki lancetowatej rozproszonych w poliizobutylenie oraz z pianki poliuretanowej, która stanowy warstwę zewnętrzną.

Właściwości polimerów hydrofilowych wykorzystywane są również w innych materiałach opatrunkowych. Przykładem takiego wielowarstwowego opatrunku jest Combiderm. Poza hydrokoloidową warstwą samoprzylepną, zawiera warstwę chłonnego, poliakrylanowego superabsorbentu.

Połączeniem właściwości opatrunków hydrokoloidowych i kompresów impregnowanych są natomiast opatrunki lipokoloidowe (np. Urgotul, Hydrotul). Materiałem nośnym jest siatka impregnowana wazeliną, w której rozproszone są cząsteczki hydrofilowych polimerów. Polimery te absorbują wydzielinę, na skutek czego pęcznieją i dzięki obecności wazeliny tworzą warstwę nieprzywierającą do rany. Opatrunki lipokoloidowe ułatwiają gojenie poprzez zapewnienie wilgotnego środowiska.

Opatrunki hydrowłókniste (np. Aquacel, Aquacel Ag, Versiva) również zaliczane są do opatrunków hydrokoloidowych. Złożone są z hydrofilowych włókien, sprasowanych w formie płytki. W kontakcie z wysiękiem żelują tworząc powłokę pokrywającą ranę i wypełniającą jej zagłębienia. Wysięk zamknięty jest w strukturze opatrunku, co sprzyja oczyszczaniu rany. Opatrunki te zmniejszają ryzyko maceracji zdrowej tkanki wokół rany. Wykorzystywane są do leczenia ran zanieczyszczonych, zaniedbanych i zagrożonych rozwojem infekcji. Nie powinny być jednak stosowane w przypadku ran suchych i słabo sączących.

Źródła:
Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
Mrozowski T: Opatrunki nowej generacji. OPM 2008; 8: 51-59.

Autor: Marta Grochowska