Ostry ból lędźwiowo-krzyżowy

Ból pleców jest częstą dolegliwością osób dorosłych, zwłaszcza w wieku od 20 do 50 lat. Szczególnie narażone są osoby ciężko pracujące fizycznie, uprawiające niektóre dyscypliny sportowe, np. golf oraz kobiety w zaawansowanej ciąży. Ostry ból krzyża może też wynikać z wykonania nagłego, dużego wysiłku fizycznego bez wcześniejszego przygotowania organizmu.

Problemowi z bólem pleców sprzyja też nadmiar kilogramów, nieprawidłowa technika podnoszenia ciężkich przedmiotów, brak aktywności fizycznej oraz niektóre schorzenia, takie jak: osteoporoza, choroba reumatyczna, grypa lub przeziębienie, zwichnięcia i stłuczenia, zmiany zwyrodnieniowe stawów, wady postawy. Ostry ból lędźwiowo-krzyżowy objawia się sztywnością lub pobolewaniem w dolnej części pleców (lędźwiowej lub krzyżowej). Ból może być umiejscowiony lub bardziej rozległy. W przypadku bólu występującego dłużej niż 3 miesiące mówi się o bólu przewlekłym. Jego przyczyną może być choroba zwyrodnieniowa lub stany zapalne stawów.

Celem leczenia bólu krzyża jest przede wszystkim złagodzenie nieprzyjemnych objawów i umożliwienie normalnego ruchu. Podstawowym elementem terapii jest odpoczynek (do 2 dni w pozycji leżącej) i odpowiednie ćwiczenia. Stosowanie środków farmakologicznych powinno pełnić rolę jedynie wspomagającą. Jakie preparaty mogą zatem przynieść ulgę?

LEKI PRZECIWBÓLOWE

Stosowane doustnie środki przeciwbólowe pozwalają złagodzić dolegliwości bólowe. Jeśli jednak terapia trwająca 7-10 dni nie przyniesie wystarczającej ulgi należy zgłosić się do lekarza. W przypadku ostrego bólu lędźwiowo-krzyżowego można stosować wszystkie dostępne w aptekach środki przeciwbólowe, jednak szczególnie zalecane są preparaty naproksenu, ketoprofenu i diklofenaku (zwłaszcza w towarzyszących schorzeniach reumatycznych), które cechują się stosunkowo silnym działaniem przeciwzapalnym.

Paracetamol uważany jest za lek najbezpieczniejszy spośród wszystkich środków przecibólowych, ze względu na brak właściwości wrzodotwórczych i nefrotoksycznych. Lek może jednak działać hepatotoksycznie. Bardzo niebezpieczne jest łączenie leku z alkoholem. Należy uważać również, by nie przekraczać dobowej dawki 4 gram. Paracetamol w dawce 500 mg występuje pod takimi nazwami handlowymi, jak: Apap, Codipar, Panadol, Paracetamol, Acenol, Efferalgan.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne w przeciwieństwie do paracetamolu mogą wywoływać krwawienia, nadżerki lub owrzodzenia przewodu pokarmowego szczególnie u osób starszych (choroba wrzodowa jest przeciwwskazaniem). Ponadto wchodzą w interakcje lekowe z lekami moczopędnymi i hipotensyjnymi (inhibitorami konwertazy angiotensyny, beta-adrenolitykami). Nie działają jednak szkodliwie na komórki wątroby.
Kwas acetylosalicylowy (np. Aspirin, Polopiryna, Salpirin) - nie może być stosowany przez kobiety w ciąży, osoby chorujące na astmę, cierpiące na zaburzenia układu krążenia oraz dzieci poniżej 12. roku życia.
Ibuprofen (np. Ibum, Ibuprofen, Ibupar, Nurofen, Ibuprom) - uznany jest za najbezpieczniejszy lek z grupy NLPZ. Działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe jest słabsze od ketoprofenu i naproksenu. Lek może być stosowany przez kobiety w ciąży. W przypadku podawania kwasu acetylosalicylowego w celu kardioprotekcyjnym należy zachować pomiędzy lekami dwie godziny odstępu (osłabienie działania aspiryny).
Naproksen (np. Aleve, Natrax, Anapran) - działa silnie przeciwbólowo, ale częściej uszkadza błonę śluzową żołądka w porównaniu z ibuprofenem. Zalecana dawka leku to 500-700 mg.
Diklofenak (np. Voltaren Express, Voltaren Acti) - wykazuje silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz słabe przeciwgorączkowe.
Meloksykam (np. Opokan) - działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, dobrze przenika do mazi stawowej.

Zobacz również:

Leki przeciwbólowe działające miejscowo są alternatywą dla osób, które powinny unikać ogólnoustrojowego działania NLPZ. Stosowanie w formie maści lub żelu zdecydowanie rzadziej wykazują działanie niepożądane. Najczęściej rejestrowanym skutkiem ubocznym są reakcje skórne (wysypki, świąd) w miejscu aplikacji preparatu. Działanie tych leków jest jednak słabsze w porównaniu z preparatami doustnymi. Środek przeciwbólowy można stosować 3-4 razy dziennie. W aptekach bez recepty można nabyć następujące preparaty: Voltaren Emulgel (diklofenak 1%), Mobilat (kwas salicylowy 2% maść), Ibufen (ibuprofen 10% żel).

PREPARATY MIEJSCOWO DRAŻNIĄCE (ROZGRZEWAJĄCE)

Najczęściej stosowaną substancją w preparatach miejscowo drażniących jest kapsaicyna. Związek ten nie tylko drażni zakończenia nerwowe, ale także powoduje rozszerzenie naczyń kapilarnych, przez co daje uczucie ciepła i jednocześnie zmniejsza odczuwanie bólu. W ten sposób poprawia też przepływ krwi i ułatwia usuwanie związków toksycznych. Preparaty rozgrzewające należy stosować 1-2 razy dziennie, nie aplikując leku na uszkodzoną skórę oraz w okolicy oczu i błon śluzowych. Korzystne jest również stosowanie preparatów kapsaicyny przed maściami lub żelami zawierającymi NLPZ (zwiększają ich działanie). Podobne działanie do kapsaicyny wykazują też kamfora i niektóre olejki eteryczne m.in.: terpentenowy, gorczycowy, eukaliptusowy, jałowcowy. W aptekach można nabyć takie maści i żele, jak: Capsigel N, Neo-Capsiderm, Capsiplex, Analgol. Podobne działanie wykazują też plastry, np. Prel red, Voltaren Termal, Kapsiplast, Opokan Hot.

PREPARATY CHŁODZĄCE

Preparaty wykazujące właściwości chłodzące opierają swoje właściwości w oparciu o działanie mentolu. Związek ten wpływa bowiem na zakończenia nerwów czuciowych i zmniejsza odczuwanie bólu. Działanie takie wykazują żele (np. Dermentol, Bingo) i plastry (np. Prel blue, Vita ice).

PREPARATY ZIOŁOWE

Korzeń hakorośli (tzw. czarciego pazura) dzięki obecności glikozydów irydoidowych (głównie herpagozydu) działa przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, przeciwbólowo i przeciwartretycznie. Zmniejsza sztywność poranną i przyspiesza regenerację chrząstki stawowej. Wyciąg z surowca wchodzi w skład preparatu Harpagon (tabl. 150 mg), Reumaphyt (kaps. 250 mg), Rheumaherb (tabl. 100 mg + wyciąg z ziela jeżówki purpurowej i wiązówki błotnej) i Artrobon (125mg + siarczan glukozaminy). Ich stosowanie jest przeciwwskazanie w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Kora wierzby białej wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Za ich występowanie odpowiada salicyna i jej pochodne. W bólu pleców zalecane jest picie odwaru z surowca raz dziennie po posiłku. Można też korzystać z preparatu w formie tabletek (np. Salicortex). Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na salicylany oraz astma oskrzelowa. Zawarte w korze wierzby związki czynne mogą też nasilać działanie NLPZ oraz leków przeciwzakrzepowych.

Autor: Marta Grochowska

***
Źródła:
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007,
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.