Owrzodzenia goleni - jakie są możliwości leczenia?

Owrzodzenia goleni nazywane również owrzodzeniami podudzi to jedno z najcięższych powikłań w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej o podstępnym początku, najczęściej dotyczące starszych kobiet. Zmiany tworzą się zwykle w dystalnej części podudzi w sposób samoistny lub poprzedzone są nawet niewielkim urazem.

Do powstania dochodzi zwykle w wyniku zaburzeń obejmujących naczynia żylne jak i tętnicze. W przebiegu chorób naczyniowych dochodzi do zastoju krwi żylnej co doprowadza do powstania obrzęków z jednoczesnym ścieńczeniem skóry. Schorzenie może rozwijać się miesiącami, a nawet latami. Zmiany dotyczą głównie osób po 60 roku życia, nie mniej możliwe są sytuacje, w których objawy pojawią się u ludzi młodych.

Jakie są przyczyny powstawania owrzodzeń goleni?

Oprócz wspomnianej już przewlekłej niewydolności żylnej znaczenie może mieć również nadciśnienie tętnicze, guzkowe zapalenie tętnic, reumatoidalne zapalenie stawów, neuropatie obwodowe, choroby infekcyjne takie jak piodermia zgorzelinowa czy gruźlica, a także anemia hemolityczna oraz zaburzenia fibrynolizy. Czasem może to być objaw towarzyszący choroby nowotworowej m.in. mięsaka Kaposiego, chłoniaków czy czerniaka.

Jak wyglądają owrzodzenia goleni?

Zmiany mają zwykle wielkość od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów. Lokalizują się najczęściej w obrębie kostek przyśrodkowych, jednak mogą pojawić się również w obrębie kostki bocznej. Mają one zmienny kształt, zwykle asymetrycznych ubytków skóry. Niekiedy zdarzają się sytuacje, że owrzodzeniami objęte jest w sposób okrężny całe podudzie. Zmiany mogą być zarówno pojedyncze jak i mnogie, brzegi są zazwyczaj zaokrąglone, niekiedy lekko wystają ponad poziom skóry.

Miejsce owrzodziała składa się głównie z elementów włóknistych, ziarniny, wysięku, a także tkanek martwiczych. Jeżeli nie wdroży się odpowiedniego postępowanie bardzo rzadko dochodzi do samoistnego cofania się zmian.. Zwykle dochodzi do nadkażenia bakteryjnego. Opisywane były również sytuacje, kiedy owrzodzenia uległy transformacji nowotworowej. W wielu przypadkach miejsca zmienione wykazują większą skłonność do reakcji uczuleniowych na stosowane leki. Skóra wokół owrzodzenia jest zwykle ciemniejsza co wynika z odkładania się w niej barwników krwi. W miejscu po wyleczonych zmianach pozostają zazwyczaj blizny. Niestety nierzadko dochodzi do nawrotów choroby.

Zobacz również:

Kto jest narażony?

Grupą największego ryzyka wystąpienia owrzodzeń goleni są osoby otyłe. Duże wpływ ma również nasza aktywność, szczególnie jeżeli w ciągu dnia dużo stoimy lub siedzimy doprowadzając do upośledzonego przepływu krwi w kończynach dolnych. Znaczenie ma również wspomniana już płeć żeńska, a także występowanie podobnych objawów w najbliższej rodzinie. Nie można zapominać również o zaparciach, przebytych licznych porodach, płaskostopniu, podeszłym wieku, a także stosowaniu doustnych metod antykoncepcji oraz wysokim wzroście.

Jak radzić sobie z owrzodzeniami goleni?

Pierwszym krokiem powinna być zawsze profilaktyka. W tym celu należy pamiętać o odpowiedniej aktywności fizycznej, o pływaniu, bieganiu, spacerowaniu, jeździe na rowerze i wielu innych rodzajach aktywnie spędzonego czasu. Ważne jest przy tym posiadanie odpowiedniego obuwia, przystosowanego do tego rodzaju spędzania wolnego czasu. Nie poleca się również stania przez dłuższy czas w tym samym miejscu, pozycja siedząca również nie jest najlepsza dla naszych nóg, szczególnie jeżeli zakłada się nogę na nogę. Na stan naszych nóg źle wpływają również gorące kąpiele, podnoszenie ciężarów, a także uprawianie sportu w sposób wyczynowy.

Bardzo ważne jest również leczenie choroby, która jest głównym sprawcą obecnego stanu zdrowia, jaką jest w tym wypadku przewlekła niewydolność żylna. W tym celu stosuje się specjalną terapię uciskową, polegającą na stopniowanemu uciskowi na podudzia poprzez noszenie specjalistycznych pończoch, podkolanówek czy bandaży elastycznych. Nie wszyscy jednak mogą stosować ową kompresję ze względu na obecność zmian martwiczych czy wady wrodzonych serca.

Leczenie miejscowe ma na celu w sposób enzymatyczny lub mechaniczny oczyszczenie oczyszczeniu zmiany zmian. Pomocne mogą być również opatrunki, które wchłaniają powstającą wydzielinę, a także celowana antybiotykoterapia, czyli zgodna z wynikami posiewów. Do nowych metod zalicza stosowanie czynników wzrostu czy specjalnych substytutów skóry. Ponadto, co prawda zdecydowanie rzadziej, nie mniej stosuje się również specjalne ekwiwalenty ludzkiej skóry. Nie mniej najlepsze leczenie polega na leżeniu przez kilka tygodniu w łóżku, z jednoczesnym unoszeniem kończyn lub kończyny. Chory powinien ograniczyć wstawanie z niego do minimum, a także wykonywać ćwiczenia kończyn dolnych w postaci tzw. rowerków czy nożyc. Szczególnie u osób starszych zaleca się stosowanie heparyny drobnocząsteczkowej podawanej w sposób profilaktyczny.

Jeżeli leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów należy rozważyć wskazania do operacji żył przeszywająych i głębokich. Dotyczy to przede wszystkim osób z 4, 5 oraz 6 klasy przewlekłej niewydolności żylnej. W związku z powyższym obecnie stosowane są 3 typy zabiegów. Pierwszy polega na pokrywaniu miejsc owrzodziałych za pomocą przeszczepów siatkowych skóry, którą pobiera się z różnych okolic ciała, m.in. z niezajętych obszarów na kończynach dolnych. Jest to stosunkowo dobra metoda, wykazująca dużą skuteczność doraźną, szczególnie jeżeli jest stosowana wraz z metodami zachowawczymi. Niestety zdarza się stosunkowo często, iż w miejscach zoperowanych lub w innej okolicy powstają nowe zmiany.

Inną metodą jest podwiązywanie oraz przecinanie żył przeszywających, a także wycinaniu niewydolnych żył powierzchownych oraz żylaków. Wykonuje się to zarówno klasycznie, poprzez otwarcie podpowięziowe, a także technikami endoskopowymi. Poprawa następuje u blisko ¾ osób poddanych zabiegowi. Najogólniej mówiąc ma on na celu usunięcie niewłaściwych połączeń między układem żył głębokich i powierzchownych. Niekiedy możliwe jest również wykonywanie zabiegów polegających na naprawianiu zastawek żył głębokich, a także wykonywaniu przeszczepów żylnych z zastawkami pochodzących z kończyny górnej pacjenta.

Autor: Piotr Kuc
Źródła:
Noszczyk Wojciech, Chirurgia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
Stefania Jabłońska, Choroby skórne i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008