Plastry - przylepce, plastry opatrunkowe i leczenie

Plastry są preparatami do stosowania zewnętrznego, które w zależności od przeznaczenia dzielą się na przylepce, plastry opatrunkowe i lecznicze.

PRZYLEPCE to arkusze materiału (izolowane folią lub papierem silikonowanym) lub taśmy nawinięte na szpule, które są jednostronnie pokryte lepną masą.

Materiał stosowany jako podłoże przylepca powinien charakteryzować się przepuszczalnością dla gazów i pary wodnej. Podłoże może być elastyczne lub nierozciągliwe. Niektóre przylepce są też dodatkowo perforowane, co zapewnia większą przepuszczalność dla powietrza i pary wodnej. Materiałami wykorzystywanymi do produkcji przylepców są:

tkanina - bawełna (np. Polovis Plus), wiskoza (np. Omniplast), sztuczny jedwab (np. Leukosilk),

włóknina - wiskozowa (np. Omnifix E), poliestrowa (np. Transpore White),

pianka (np. Microfoam),

folia z tworzywa sztucznego - poliuretanowa, polietylenowa (np. Plastofilm, Urgofilm) lub z chlorku winylu.

Masy lepne, którymi powleczone są podłoża przylepców również mogą być różne. W celu uzyskania właściwości lepnych stosuje się kleje akrylowe (kopolimery kwasu akrylowego lub jego estrów) lub kauczukowe. Te drugie są homogenną mieszaniną kauczuku (naturalnego lub syntetycznego) z substancjami pomocniczymi, takimi jak: żywice, woski, tłuszcze, tlenek cynku. Funkcją żywic, np. kalafonii jest zapewnienie masie odpowiednich właściwości lepnych. Tlenek cynku jest z kolei substancją o charakterze wypełniającym, która ma na celu zmniejszenie zużycia kauczuku. Rolę substancji zmiękczających odgrywają natomiast tłuszcze, oleje mineralne lub lanolina. Do masy lepnej dodawane są także stabilizatory i przeciwutleniacze zapobiegające utlenieniu kauczuku.

Przylepce nie zawierają substancji aktywnych, ani warstwy chłonnej, dlatego służą głównie do mocowania opatrunków na skórze. Przylepiec pod wpływem lekkiego nacisku dłoni, po nałożeniu na skórę powinien łatwo do niej przylegać. Jednocześnie jego usuwanie nie powinno powodować widocznego uszkodzenia naskórka. Składniki masy lepnej nie powinny także wywoływać podrażnienia, ani przyczyniać się do powstania reakcji alergicznej. Po odklejeniu nie powinny również pozostawać na skórze.

Do przylepców zaliczane są między innymi przylepne paski służące do bezurazowego zamykania ran. Zbliżają one do siebie brzegi rany, co ułatwia gojenie. Nie powodują one uszkodzenia tkanek, dzięki czemu stanowią dobrą alternatywę dla szwów chirurgicznych, których zakładanie wiąże się niestety z bólem. Kolejną zaletą plastrów jest fakt, iż nie wpływają one na mikrokrążenie, przez co zapewniają lepsze ukrwienie rany. Materiał włókninowy zapewnia także odpowiednią wymianę gazową. Przylepne paski zakłada się na oczyszczoną, odtłuszczoną i suchą ranę. W przeciwieństwie do tradycyjnych szwów ich zakładanie nie wymaga znieczulenia. Nie są one jednak wskazane w przypadku ran intensywnie krwawiących. Pasków przylepne wykorzystywane są przede wszystkim w chirurgii dziecięcej i plastycznej. Ponadto używane są do opatrywania ran znajdujących się na odkrytych częściach ciała, szczególnie na twarzy. Mogą być stosowane zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i domowych.

Zobacz również:

Przykłady produktów handlowych:

Steri-Strip,

Omnistrip,

Urgostrip.

Szczególną grupą przylepców są cienkie, elastyczne poliuretanowe folie półprzepuszczalne pokryte hipoalergicznym klejem akrylowym. Mogą być one bowiem stosowane nie tylko w charakterze przylepca mocującego inny opatrunek, ale także jako opatrunek bezpośredni. Ze względu na dobrą przepuszczalność dla pary wodnej i powietrza folie zapewniają prawidłową wymianę gazową. Jednocześnie są skuteczną barierą dla czynników zewnętrznych, takich jak drobnoustroje, woda czy ciała obce. Chronią zatem ranę przed infekcją i zanieczyszczeniem oraz umożliwiają dbanie o higienę bez konieczności zmiany opatrunku. Ponadto zapewniają ranie wilgotne środowisko, które wpływa korzystnie na proces gojenia, m.in. poprzez zapobieganie wysychaniu rany i przyspieszanie naskórkowania. Zaletami tej grupy materiałów opatrunkowych jest także ich przezroczystość, która umożliwia obserwację rany oraz elastyczność ułatwiająca zakładanie przylepca. Opatrunki te należy zakładać z ok. 3-4 cm marginesem wokół rany oraz zmieniać najpóźniej po 7 dniach.

Folie półprzepuszczalne ze względu na brak zdolności do pochłaniania wysięku powinny być stosowane w przypadku ran powierzchownych o niewielkim stopniu sączenia, takich jak oparzenia (I lub II stopnia), otarcia, niewielkie zranienia i skaleczenia. Opatrunki z foli półprzepuszczalnych chronią skórę przed tarciem i maceracją, dlatego pomocne są również w zapobieganiu powstawania odleżyn i owrzodzeń podudzi.

Przeciwwskazaniem do stosowania tego typu opatrunków są rany zakażone, jamiste oraz oparzenia III stopnia. Nie powinny być również zakładane jako zabezpieczenie miejsca wkłuć dotętniczych.

Przykłady produktów handlowych:

OpSite Flexigrid,

Bioclusive,

Medisorb F.

PLASTRY OPATRUNKOWE to rodzaj materiału opatrunkowego w formie przylepca, na który trwale nałożona jest warstwa chłonna. Do wytwarzania plastrów opatrunkowych wykorzystywane są włókniny i tkaniny charakteryzujące się dużą chłonnością Niestety większość materiałów o takich właściwościach przywiera do rany, utrudniając zmianę opatrunku Staje się ona nie tylko bolesna, ale często dochodzi wówczas do uszkodzenia nowego naskórka. Aby zapobiec przywieraniu plastra do rany wprowadzane są różne rozwiązania. Jednym z nich jest specjalne wygładzenie powierzchni przylegającej bezpośrednio do rany. Wykorzystywane są także włókna, które są skręcone w taki sposób, że pod wpływem wilgoci się prostują, co powoduje unoszenie opatrunku i oddzielenie go w ten sposób od rany. Przed przywieraniem może uchronić również pokrycie warstwy chłonnej mikrosiateczką o hydrofilowym charakterze. Część chłonna opatrunku może zawierać dodatkowo substancje o działaniu bakteriostatycznym, takie jak chlorek benzalkoniowy czy diglukonian chlorheksydyny.

Plastry opatrunkowe przeznaczone są przede wszystkim do udzielania pierwszej pomocy w razie zranienia. Ich różnorodność, zarówno pod względem kształtu, jak i wielkości pozwala na odpowiednie dopasowanie opatrunku do rodzaju rany. Dostępne są między innymi plastry do mocowania kaniul, do opatrywania opuszków palców czy przeznaczone do zabezpieczania miejsca wkłucia.

Przykłady produktów handlowych:

Fixopore, Prestopor, Cosmopor steril - podłoże z włókniny, powierzchnia wkładu chłonnego nieprzywierająca do rany,

Cannula Plast, Vena-Plast - opatrunki do mocowania i ochrony kaniul, podłoże włókninowe z wkładem chłonnym,

Opticlude, Opti-Plast - plastry okulistyczne z opatrunkiem, który uniemożliwia ruchy gałki ocznej.

PLASTRY LECZNICZE wyróżniają się obecnością składników leczniczych. Choć mają postać stałą w temperaturze pokojowej, po nałożeniu na skórę miękną.

Przykłady produktów handlowych:

S-plast - plaster pieprzowcowy, zawiera wyciąg z owocu pieprzowca. Działa drażniąco, rozgrzewająco i przeciwbólowo, dzięki czemu wspomaga leczenie nerwobólów i mięśniobólów;

Compeed - plaster przeciw odciskom. Obecny w nim kwas salicylowy działa keratolitycznie na naskórek ułatwiając leczenie odcisków;

Plaster nostrzykowy - plaster woskowo-żywiczy o działaniu przeciwzapalnym, które zawdzięcza olejowemu wyciągowi z nostrzyka. Zalecany jest w leczeniu owrzodzeń i stanów zapalnych tkanki podskórnej.

Źródła:
Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
Janiski S., Fiebig A., Sznitowska M. (red): Farmacja stosowana. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2006.

autor: Marta Grochowska