Podstawowe prawa pacjenta

W Polsce brakuje aktu prawnego, który całościowo reguluje uprawnienia pacjenta. Nie zmienia to jednak faktu, że istnieje dużo ustaw, które gwarantują pacjentom przestrzeganie ich praw. Do najważniejszych należą: Konstytucja RP, ustawa o ZOZ, o zawodzie lekarza, o ochronie zdrowia psychicznego, o zawodach pielęgniarki i położnej, o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.

• prawo do opieki i leczenia – pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielonych przez lekarza, zgodnie z: wiedzą medyczną, zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością i dostępnymi lekarzowi metodami oraz środkami leczenia. Lekarz ocenia stan zdrowia po zbadaniu pacjenta. Ma obowiązek udzielić pomocy lekarskiej zawsze, gdy nie udzielenie jej może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta. W przypadku gdy nie udzielenie pomocy nie zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta lekarz może odmówić udzielenia pomocy,
• prawo do informacji – pacjent ma prawo uzyskać od lekarza przystępną informację o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczeniu, przewidywalnych następstwach, wynikach oraz szansach leczenia,
• ochrona tajemnicy lekarskiej, poszanowania pacjenta – lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie, uzyskanych w związku z jego leczeniem oraz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych lekarz ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta,
• prawo do wglądu w dokumentację medyczną – lekarz ma obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej pacjenta, w której uwzględnia wszystkie informacje o leczeniu pacjenta, w tym np. odstąpienie od leczenia, zmianę leczenia,
• prawo do wyrażenia zgody na leczenie oraz zgody na operację – lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Zgoda może być ustna. Badanie (lub inne świadczenie) bez zgody pacjenta jest dopuszczalne, jeśli wymaga on niezwłocznej pomocy, a ze względu na stan zdrowia/ wiek nie może zgodzić się i nie można porozumieć się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. Operacja/leczenie o podwyższonym ryzyku, możliwe jest tylko po poinformowaniu pacjenta na czym ono polega i uzyskaniu jego pisemnej zgody. Lekarz może zmienić zabieg/leczenie bez pisemnej zgody pacjenta, jeśli pacjentowi grozi utrata życia, ciężkie uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia  i nie można niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta/ przedstawiciela ustawowego. Lekarz odnotowuje zmiany w dokumentacji medycznej i informuje o nich pacjenta,
• prawo do skargi – lekarz może ponieść odpowiedzialność zawodową przed Okręgowym Sądem Lekarskim za: nieetyczne postępowanie, niefachowość czynności medycznych (lekarz ma obowiązek postępowania zgodnego z aktualnym stanem wiedzy i w ramach posiadanych możliwości).

• prawo do opieki i leczenia – pacjent zgłaszający się do zakładu opieki zdrowotnej ma prawo do: świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia niezależnie od rejonizacji. W szpitalu (także sanatorium) poza uprawnieniami wymienionymi powyżej, pacjent ma także prawo: do świadczeń zdrowotnych, środków farmaceutycznych i materiałów medycznych, pomieszczenia oraz wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia, do opieki pielęgnacyjnej np. osoby bliskiej, do opieki duszpasterskiej, do świadczeń pogotowia ratunkowego w razie wypadku, urazu, porodu, nagłej choroby lub pogorszenia stanu zdrowia zagrażającego życiu,
• prawo do informacji – pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia,
• ochrona tajemnicy lekarskiej, poszanowania pacjenta – pacjent ma prawo do intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych,
• prawo do wglądu w dokumentację medyczną – ZOZ ma obowiązek prowadzić dokumentację medyczną dotyczącą leczenia oraz chronić zawarte w niej dane. Do dokumentacji mają prawo wglądu: pacjent, jego przedstawiciel ustawowy, bądź osoba upoważniona przez pacjenta,
• prawo do wyrażenia zgody na leczenie/ operację – pacjent ma prawo wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy, po uzyskaniu odpowiedniej informacji,
• prawo do skargi – jeśli skarga pacjenta dotyczy naruszenia jego dobra osobistego lub wyrządzenia szkody materialnej (np. z winy lekarza pogorszył się stan zdrowia pacjenta, nie może on kontynuować pracy zawodowej i wpływa to na jego dochód) –  pacjent może skierować sprawę do sądu.