Preparaty złożone

W ostatnich latach zaobserwowano znaczący rozwój medycyny i farmacji. Mamy dostęp do coraz nowocześniejszych metod diagnostycznych. Co roku rejestrowanych jest wiele nowych substancji leczniczych. Rozwinął się także przemysł zajmujący się wytwarzaniem produktów farmaceutycznych.

Udoskonalenia widoczne są na przykład w dostępnych dzisiaj postaciach leków, które jeszcze kilkanaście lat temu w ogóle nie istniały, chociażby systemy transdermalne, preparaty wziewne wykorzystujące nanocząsteczki i wiele innych. Dużym postępem jest także wprowadzenie preparatów złożonych do leczenia takich schorzeń, jak choroba Parkinsona czy nadciśnienie tętnicze.

W wielu przypadkach stanowią one duże ułatwienie dla chorych, którzy muszą pamiętać o przyjmowaniu jednego leku, a nie kilku. Za wygodą pacjenta idzie lepsza współpraca z lekarzem i przestrzeganie jego zaleceń. W związku z tym terapia ma zdecydowanie większą szansę na powodzenie. Brak skuteczności leczenia jest bowiem bardzo często wynikiem niestosowania się pacjentów do zaleceń lekarskich.

Jedną z najczęściej stosowanych grup preparatów złożonych są doustne środki antykoncepcyjne. Dwuskładnikowe preparaty hormonalne wykorzystywane są również u kobiet w okresie menopauzalnym (hormonalna terapia zastępcza).

Z dużym powodzeniem preparaty złożone są wykorzystywane także w terapii choroby Parkinsona. Połączenie lewodopy z inhibitorami dekarboksylazy DOPA (preparaty: Madopar, Nakom, Sinemet, Stalevo) pozwoliły zmniejszyć jej dawkę i co za tym idzie zminimalizować działania niepożądane. W jaki sposób? Miejscem działania dopaminy, której prekursorem jest dihydroksyfenyloalanina o konfiguracji L (L-DOPA), jest tkanka mózgowa.

Przekształcanie lewodopy do dopaminy w tkankach obwodowych (przy udziale dekarboksylazy DOPA) przyczynia się natomiast do wystąpienia działań niepożądanych, takich jak wzrost częstości akcji serca, wymioty czy nudności. Zahamowanie dekarboksylazy kwasów aromatycznych przez inhibitory tego enzymu (benserazyd lub karbidopę) zapobiega powstawaniu dopaminy na obwodzie, zwiększając tym samym jej stężenie w ośrodkowym układzie nerwowym.

Duże znaczenie preparaty złożone odgrywają także w leczeniu astmy oskrzelowej. Często stosowanym połączeniem jest lek o właściwościach β2-sympatykomimetycznych z kortykosteroidem – np. salmeterol i flutykazon (prep. Seretide), formoterol i budezonid (prep. Symbicort Turbohaler).

Zobacz również:

Innym przewlekłym schorzeniem, w którym zastosowanie znalazły preparaty złożone jest choroba nadciśnieniowa. Terapia nadciśnienia tętniczego wymaga zwykle stosowania wielu leków, gdyż monoterapia jest skuteczna jedynie w połowie przypadków. U pozostałych chorych uzyskanie prawidłowej wartości ciśnienia tętniczego krwi jest możliwe jedynie na skutek stosowania dwóch, a zwykle więcej leków. Stosowanie stałych preparatów złożonych jest w chorobie nadciśnieniowej korzystne również ze względu na częstą słabą chęć współpracy pacjentów z lekarzem prowadzącym. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest brak uciążliwych objawów, zwłaszcza w początkowym stadium choroby.

Jednym z najczęstszych skojarzeń leków hipotensyjnych jest połączenie inhibitoru konwertazy angiotensyny (ACE) i leku moczopędnego (np. Accuzide, Ampril HD, Tritace comb, Enap H, Lisonid HCT, Inhibace Plus). Równie często stosowane jest połączenie diuretyku z antagonistą receptora angiotensyny II np. walsartanem, czego przykładem są takie preparaty, jak: Co-Valsacor, Tensart HCT, Lakea HCT czy Co-Bespres.

Wiele preparatów złożonych zawiera w swoim składzie dwa leki należące do grupy diuretyków. Przyczyną tworzenia takich połączeń są działania niepożądane związane ze stosowaniem diuretyków tiazydowych, głównie hipokaliemia. Cechą charakterystyczną leków moczopędnych o innym mechanizmie działania jest zatrzymywanie potasu w organizmie. W związku z tym łączenie saluretyków z diuretykami oszczędziającymi potas (np. preparat Tialorid), daje korzystne rezultaty, niwelując ryzyko obniżenia stężenia potasu we krwi. Tym samym nie ma wówczas konieczności kontroli poziomu potasu we krwi.

Przykładem połączenia dwóch lub więcej leków w jednym preparacie są także środki neutralizujące kwas solny w żołądku. Podobnie jak w przypadku leków moczopędnych takie skojarzenie znosi przeciwstawne działania niepożądane. Sole magnezowe mogą być bowiem przyczyną biegunki, natomiast sole glinu – zaparć.

Preparaty złożone wykorzystuje się również w leczeniu zakażeń, np. trimetoprim z sulfametoksazolem (kotrimoksazol – prep. Bactrim, Biseptol). Takie połączenie zmniejsza ryzyko wytworzenia się oporności. Związki te wpływają bowiem na metabolizm kwasu foliowego w różny sposób. Sulfametoksazol hamuje wykorzystanie kwasu p-aminobenzoesowego, niezbędnego do syntezy kwasu dihydrofoliowego. Natomiast trimetoprim hamuje aktywność reduktazy dihydrofolianowej, która katalizuje przemianę dihydrofoliowego do kwasu tetrahydrofoliowego.

Niestety preparaty złożone mają też swoje wady. Ich stałe przyjmowanie zwiększa między innymi ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, zwłaszcza reakcji alergicznych. Zauważyć należy również trudność jaka występuje w momencie pojawienia się niepożądanego działania leku. W przypadku stosowania preparatu złożonego ocena przebiegu leczenia jest bowiem zdecydowanie mniej przejrzysta. Jedną z trudności jest też spełnienie warunku takich samych właściwości farmakokinetycznych wszystkich składników preparatu.

W związku z powyższym preparaty złożone powinny być stosowane jedynie w przypadku, gdy monoterpia nie dała wystarczającego efektu terapeutycznego lub jeśli połączenie dwóch składników pozwala zmniejszyć działania niepożądane.

Choć w wielu przypadkach preparaty złożone w znacznym stopniu wpływają pozytywnie na przebieg i skuteczność leczenia nie mogą być wykorzystywane w terapii wszystkich schorzeń. Zasadność łączenia niektórych leków w jednym preparacie zweryfikowało dopiero doświadczenie kliniczne. Na przykład preparaty zawierające w swoim składzie niesteroidowe leki przeciwzapalne i glikokortykosteroidy okazały się działać silniej wrzodotwórczo niż pojedynczy lek z grupy NLPZ (kortykosteroidy nie działają wrzodogennie). Istnieją również dane wskazujące na bezzasadność łączenia leków przeciwbólowych z kofeiną.

Autor:

Marta Grochowska

Źródła:
Mutschler E.: Farmakologia i toksykologia – podręcznik. Wyd. II pod red. W. Buczko, MedPharm-Polska 2010,
pharmindex.pl.