Przetaczanie krwi - korzyści i zagrożenia

Krew jest jednym z płynów ustrojowych, który dzięki układowi krążenia rozprowadzany jest po całym organizmie, pełniąc wiele funkcji, w tym najważniejszą jaką jest transport tlenu do wszystkich tkanek. W skład krwi wchodzi wiele elementów, takich jak osocze, erytrocyty, leukocyty, limfocyty, płytki krwi i wiele innych. Naukę zajmującą się krwią nazywamy hematologią.

Jakie są główne zasady przetaczania krwi?

Krew jest niewątpliwie płynem w wielu przypadkach ratującym ludzkie życie. Należy jednak pamiętać, aby stosować ją tylko w takich sytuacjach, w których korzyści wyraźnie przewyższają ewentualne szkody wiążące się z przetaczaniem. Zawsze trzeba brać pod uwagę możliwość ostrych i przewlekłych powikłań stosowania preparatów krwi. Przetaczanie krwi powinno być wykorzystywane, jeśli wszystkie inne dostępne metody leczenia będą nieskuteczne. Ważne, aby zawsze przed leczeniem dokładnie zbadać chorego i przetaczać mu w miarę możliwości tylko te elementy krwi, które są dla niego w konkretnej sytuacji potrzebne. Bezwzględną czynnością, którą należy wykonać w momencie przetaczania krwi zawierającej erytrocyty jest wykonanie próby krzyżowej! Każde przetaczanie krwi musi być bezwzględnie udokumentowane, a w trakcie podawania preparatów należy stale obserwować stan pacjenta.

Każdy dawca krwi jest bezwzględnie badany pod względem obecności chorób zakaźnych. Obecnie konieczne jest wykonanie testów na obecność antygenu HBs, RNA HCV, DNA HBV, RNA HIV, przeciwciał anty-HIV 1,2 a także przeciwciał anty-HCV oraz odczynów kiłowych. Krew przechowywana jest w jednorazowych pojemnikach z sztucznego tworzywa z dodatkiem specjalnego płynu mającego za zadanie konserwację krwi. W tym celu dodaje się m.in. cytrynian trisodowy. Dodatkowo stosuje się również substancje odżywcze mające za zasadnie wydłużenie czasu przechowywania krwi.

Jakie są możliwe powikłania po przetoczeniu krwi?

Powikłania przetaczania krwi to bardzo istotny problem. Mogą one wystąpić zarówno w trakcie przetoczenia jak i w niedługim czasie po zakończeniu wlewu. W przypadku powikłań występujących jeszcze w trakcie przetaczania bezwzględnie należy przerwać podaż krwi. Czasem uboczne skutki podania obcej krwi występują po wielu miesiącach, niekiedy i latach!

Do ostrych powikłań na podłożu immunologicznym zalicza się m.in. odczyny hemolityczne. Zwykle objawiają się gorączką, obniżeniem ciśnienia, dreszczami, niewydolnością nerek, DIC, bólami lędźwiowymi, niepokojem, a także krwinkomoczem. Mogą występować również niehemolityczne odczyny gorączkowe z towarzyszącym bólem głowy, wymiotami oraz dreszczami. Niekiedy stwierdza się ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc, określane niekiedy jako tzw. TRALI. Zwykle stwierdza się wtedy ostrą niewydolność oddechową, niedotlenienie, obrzęk płuc, obniżenie ciśnienia, a także gorączkę. Do ostrych immunologicznych powikłań zalicza się również odczyn alergiczny w postaci pokrzywki, zawrotów i bólów głowy, obrzęki, a niekiedy również anafilaksję.

Zobacz również:

Powikłaniem ostrym nieimmunologicznym może być m.in. posocznica poprzetoczeniowa ze spadkiem ciśnienia, gorączką oraz dreszczami. Może to być również hemoliza nieimmunologiczna w postaci hemoglobinemii, hemoglobinurii, niewydolności nerek, obniżenia ciśnienia, a także średniego samopoczucia z niepokojem. Opisywane były również przypadki powstawania zatorów powietrznych pod postacią sinicy, bólu, zaburzeń krążeniowo-oddechowych. Inną możliwą zmianą jest hipokalcemia z tężyczką i zaburzeniami rytmu oraz parestezjami lub hipotermia z zaburzeniami rytmu. Możliwa jest również hipotencja, ostry ból klatki piersiowej, brzucha, także pleców z towarzyszącymi objawami dreszczowymi, dusznościami oraz wzrostem ciśnienia i powikłaniami wynikającymi z przetaczania dużej ilości krwi w postaci koagulopatii, zaburzeń metabolicznych, hipotermii oraz obciążenia układu krążenia.

Do późniejszych powikłań immunologicznych należy między innymi opóźniony odczyn hemolityczny z gorączką, przeciwciałami, zażółceniem powłok skórnych oraz spadkiem stężenia hemoglobiny. Ponadto stwierdza się alloimmunizację na antygeny krwi bądź białek osocza. Czasem spotyka się chorobę przeszczep przeciwko gospodarzowi, objawiającą się przede wszystkim nudnościami, zapaleniem wątroby, pancytopenią, rumieniem oraz gorączką. Możliwym powikłaniem jest również małopłytkowa plamica poprzetoczeniowa lub immunomodulacja objawiająca się przede wszystkim zwiększeniem liczby zakażeń oraz nawrotów choroby nowotworowej. W przypadku nieimmunologicznych powikłań opóźnionych stwierdza się m.in. przeciążenie żelazem z cukrzycą, kardiomiopatią czy marskością wątroby oraz zakażenia wirusowe.

Kiedy podaje się krew pełną konserwowaną?

Pełna krew konserwowana powinna być przetaczana jak najrzadziej. Zawsze powinno dążyć się do podawania tylko wybranych składników krwi. Wyjątkiem może być niedobór erytrocytów oraz spadek objętości krwi w sytuacji braku poszczególnych składników krwi oraz płynów do wlewów.

W jakich sytuacjach wskazane jest podawanie koncentratów krwinek czerwonych?

Koncentraty krwinek czerwonych stosowane są przede wszystkim w niedokrwistościach oraz przetoczeniach krwi u noworodków. Zwykle spadek hemoglobiny do około 7 do 9 g/dl może nie dawać jeszcze wyraźnych cech upośledzenia przenoszenia tlenu poprzez krew.

Kiedy podaje się pacjentom ubogoleukocytarne koncentraty krwinek czerwonych?

Ubogoleukocytarne koncentraty krwinek czerwonych to krwinki czerwone pozbawione znacznej części leukocytów oraz płytek krwi, zmniejszając tym samym ryzyko rozwinięcia się powikłań immunologicznych u osób predysponowanych. Głównym zastosowaniem owych preparatów są niedokrwistości z przeciwciałami anty-HLA, u płodów oraz noworodków, u chorych z przeszczepami narządowymi oraz zaburzeniami układu immunologicznego.

Preparaty przemywanych koncentratów krwinek czerwonych - kiedy stosujemy?

Preparaty te podaje się głównie u chorych z niedoborami erytrocytów ze stwierdzeniem obecności przeciwciał przeciwko białkom osoczowym. Preparaty powinny być podawane również w przypadku ciężkich reakcji alergicznych poprzetoczeniowych.

Kiedy stosuje się koncentraty płytek krwi?

W zależności od typu preparatu otrzymywanego metodą manualną, metodą automatycznej aferezy lub ubogoleukocytarnego wskazaniem do zastosowania może być małopłytkowość skazy krwotoczne, leczenie chorych uczulonych na antygeny układu HLA oraz HPA. Ponadto zastosowanie ma u osób wielokrotnie przyjmujących koncentraty płytek krwi, a także noworodków, osób z przeszczepionym narządem i zaburzeniami odporności.

W jakich sytuacjach powinno podawać mrożone świeżo osocze?

Podstawowymi wskazaniami do stosowania mogą być zaburzenia krzepnięcia, zakrzepowa plamica małopłytkowa, a także wpływ działania doustnych antykoagulantów.

Kiedy podawać krioprecypitaty?

Krioprecypitaty powinno podawać się m.in. w zmianach jakościowych i ilościowych fibrynogenu, w rozsianym wewnątrznaczyniowym krzepnięciu, w chorobie Willebranda, w niedoborach czynnika krzepnięcia XIII oraz VIII, a także podczas krwawień wynikających z zaburzeń hemostatycznych w mocznicy.

Albuminy, bardzo ważny składnik krwi.

Albuminy powinny być podawane przede wszystkim w przebiegu leczenia plazmaferezą, wymagającej wymiany osocza, w niewydolności wątroby, po oparzeniach, a niekiedy również w leczeniu obrzęków opornych na leczenie diuretykami.

***
Autor: Piotr Kuc

Źródła:
Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na rok 2011, wyd. Medycyna praktyczna 2011
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996