Przewlekła choroba żylna

Przewlekła choroba żylna jest stanem chorobowym, w którym dochodzi do wystąpienia objawów zastoju krwi żylnej w naczyniach krwionośnych. Jego przyczyną jest wsteczny przepływ żylny (nieprawidłowa praca zastawek) lub zwężenie bądź niedrożności żył. Podstawowymi objawami są: uczucie ciężkości i ból kończyn dolnych, bolesne kurcze łydek, widoczne „pajączki” i poszerzone żyły powierzchowne.

Często pojawia się też pieczenie, mrowienie i swędzenie. Dolegliwości zwykle nasilają się w nocy.

Ryzyko rozwoju przewlekłej choroby żylnej znacznie zwiększa się wraz z wiekiem. Bardziej narażone na tego typu zmiany są kobiety. Nie bez znaczenia są również predyspozycje genetyczne. Chorobie sprzyjają również: otyłość, brak aktywności fizycznej, długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej oraz palenie papierosów. Rozwój schorzenia może również przyspieszyć narażenie na wysokie temperatury (korzystanie z sauny, gorących kąpieli, opalanie), a także przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.

Jak widać mamy duży wpływ na stan swoich żył. Jeśli więc chcemy uchronić się przed przewlekłą chorobą żylną powinniśmy przede wszystkim starać się prowadzić zdrowy styl życia. Dieta powinna być bogata w błonnik i witaminy (zwłaszcza C, E oraz z grupy B). Ważne jest rzucenie palenia i ruch. Szczególnie polecane jest pływanie. Zwrócić uwagę należy także na ubiór. Odzież nie powinna być bowiem obcisła, nie wskazane jest też noszenie kolanówek. Warto zainwestować także w wygodne obuwie. Ponadto należy unikać długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej lub stojącej. Nie korzystne jest również zakładanie nogi na nogę. Wskazane są natomiast chłodne kąpiele i masaż nóg (w kierunku serca).

Leczenie choroby żylnej może mieć charakter operacyjny lub zachowawczy. Obecnie mamy szeroki dostęp do wielu metod zabiegowych, takich jak: stripping (wycięcie poszerzonej żyły), miniflebektomia (usunięcie jedynie fragmentów pnia żylnego), kriostripping (usunięcie żylaka przez sondę zamrażającą), skleroterapia (zamknięcie żyły przy pomocy środka obliterującego) czy laseroterapia (zamykanie naczyń światłem lasera).

Leczenie zachowawcze jest wystarczające w 80% przypadków. Obejmuje terapię uciskową i farmakoterapię. Ta pierwsza polega na stosowaniu specjalnych opasek elastycznych lub pończoch. Pomagają one zredukować obrzęki i poprawiają funkcjonowanie niewydolnych zastawek żylnych. Celem stosowania farmakoterapii (leków flebotropowych) jest poprawa tonusu żylnego, drenażu limfatycznego i właściwości reologicznych krwi, zmniejszenie zastoju żylnego w mikrokrążeniu i nadmiernej lepkości krwi, poprawa utlenowania tkanek oraz zmniejszenie towarzyszącej reakcji zapalnej. Skutkiem stosowania leków flebotropowych jest też redukcja nieprzyjemnych objawów choroby żylnej, takich jak: uczucie ciężkości i ból kończyn, obrzęki, kurcze, uczucie pieczenia i mrowienia.

Zobacz również:

Leki flebotropowe dzielą się na naturalne (kumaryny, flawonoidy, saponiny, antocyjany), półsyntetyczne (trokserutyna) i syntetyczne (trybenozyd, dobesylan wapnia).

KUMARYNY (α-benzopirony) są szeroko rozpowszechnionymi w przyrodzie związkami. Najczęściej wykorzystywanym w chorobie żylnej surowcem jest ziele nostrzyka. Wchodzi w skład takich preparatów, jak: Tabletki tonizujące czy Plaster nostrzykowy. Kumaryny wykazują działanie przeciwskurczowe (rozszerzają naczynia wieńcowe i mózgowe przez blokowanie kanałów wapniowych) i uszczelniające ściany naczyń żylnych (hamowanie aktywności hialuronidazy). W ten sposób usprawniają krążenie żylne i przeciwdziałają obrzękom. Dodatkowo zmniejszają krzepliwość krwi (antagonizm w stosunku do witaminy K). Obecnie często zastępowane przez syntetyczne pochodne – warfarynę czy acenokumarol.

FLAWONOIDY są związkami o charakterze polifenoli o bardzo szerokim działaniu. Między innymi zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych przez hamowanie aktywności hialuronidazy i elastazy, działają przeciwutleniająco, przeciwzapalnie i antyagregacyjnie. W ten sposób poprawiają przepływ żylny, zwiększają elastyczność i odporność mechaniczną naczyń i redukują obrzęki. Ponadto w wyniku inhibicji oksydazy askorbowej przedłużają aktywność witaminy C. Wadą związków flawonoidowych jest niestety stosunkowo słaba wchłanialność z przewodu pokarmowego.

Najczęściej stosowane flawonoidy to:

Diosmina (prep.: Diosminal, Diosminex, DIH i in.) – związek wyizolowany z owoców cytrusowych i roślin z rodziny Rutowatych, szczególnie polecany w schorzeniach naczyń krwionośnych. Może być stosowana na każdym stopniu zaawansowania choroby żylnej;
Rutyna (prep.: Venescin, Venacorn, Neorutin, Rutokal C, Ascorutical i in.) – otrzymywana z ziela gryki lub pączków sofory;
Trokserutyna (prep.: Posorutin, Troxerutin, Venolan, Rutoven i in.) – półsyntetyczna pochodna o-beta-OH-etylorutozydu;
Hesperydyna (prep.: Acerola Plus, Hesperydynin, Verixinal i in.) – wyizolowana ze skórki pomarańczy.

SAPONINY charakteryzują się właściwością obniżania napięcia powierzchniowego roztworów wodnych. Ponadto związki te wykazują właściwości przeciwzapalne i wzmacniające naczynia krwionośne. Szczególne miejsce w leczeniu przewlekłej choroby żylnej zajmują saponozydy nasion kasztanowca, zwłaszcza β-escyna. Związek ten hamuje hialuronidazę, przez co zmniejsza obrzęki i poprawia krążenie obwodowe. Dodatkowo działa przeciwzapalnie i antyagregacyjnie. Wyciągi z nasion kasztanowca wchodzą zarówno w skład preparatów doustnych (np. Aesculaforce, Hiposem, Esceven, Aescin), jak i stosowanych miejscowo (np. Venescin, Esceven).

ANTOCYJANY są barwnikami roślinnymi cechującymi się działaniem przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Wpływają też ochronnie na ściany naczyń krwionośnych poprzez hamowanie aktywności kolagenazy i elastazy. W leczeniu zaburzeń krążenia obwodowego stosowane są głównie wyciągi z pestek winogron, np. Antistax, Grape Seed.

TRYBENOZYD jest pochodną glukozy działającą przeciwzapalnie i analgetycznie. Lek zwiększa napięcie naczyń i zmniejsza ich przepuszczalność. Jest składnikiem preparatu Venożel.

DOBESYLAN WAPNIA zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, obniża lepkość krwi i poprawia drenaż limfatyczny. Wchodzi w skład preparatów na receptę – Doxium, Calcium dobesilate, Galvenox.

Marta Grochowska

Źródła:
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007,
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.
Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
pharmindex.pl