Przodek HIV ma 5 mln lat, a nie 70 000

Od kiedy naczelne walczą z AIDS? Pytanie to jest ważne, kiedy chcemy dokopać się do źródeł HIV. Badania pokazały, że lentivirus, który odpowiada za pandemię AIDS, dotyka człowieka od co najmniej 1933. Jednak niektórzy naukowcy uważają, iż już wcześniej dochodziło do zakażeń, tyle że na skalę zbyt małą, aby mówić o epidemii światowej. Wiemy również, że HIV pochodzi od małpiego wirusa niedoboru odporności (SIV), który jest obecny u ponad 40 gatunków naczelnych.

HIV-1 to postać najczęściej pojawiająca się u ludzi i swoje źródło ma w szczepie atakującym szympansy. Różni się znacznie od o wiele mniej powszechnego HIV-2, który swojego przodka ma u maleńkich małpek nazywanych mangabey.

W 2010, przegląd Science opublikował artykuł pokazujący, że wirus SIV istnieje u małp od kilkudziesięciu tysięcy lat (32 000 do 74 000). Była to spora rewolucja, ponieważ dotąd myślano, że ten lentivirus ma "co najwyżej" kilka wieków.

Nowe badanie opublikowane w Plos Pathogenes poszło jeszcze dalej... Tego typu lentivirusy mają co najmniej 5 mln lat, jeśli nie... 12 milionów.

Badacze amerykańscy, Alex Compton i Michael Emerman, z Fred Hutchinson Cancer Research Center ocenili wiek tych lentivirusów nie na podstawie ich mutacji, jak to robili badacze do tej pory, ale skupiając się na śladach koewolucji genetycznej między wirusami i ich gospodarzami.

Dzisiaj, wydaje się, że małpy generalnie są niewrażliwe na SIV, ale nie zawsze tak było. W genomie naczelnych odnaleziono ślady selekcji naturalnej: jednostki dysponujące genami zapewniającymi odporność na lentivirusy przeżywały lepiej. Wirus zaś musiał mutować, aby pokonać odporność swoich gospodarzy-naczelnych. W ten sposób zamyka się błędne koło.

Pośród genów zapewniających odporność na te wirusy znajdujemy Apobec3g. Badania wykazały, że gen ten nie pozwala proteinie wirusowej, zwanej Vif, na działanie, blokując w ten sposób replikację patogenu.

W procesie koewolucji gen ten progresywnie mutował, aby przystosować się do swojego wroga. I to właśnie opierając się na datowaniu tych mutacji badacze postanowili określić konkretne źródła lentivirusów.

Naukowcy przyjrzeli się genomom małp: szympansów, makaków, goryli i orangutanów. Analizy pokazały, iż istnieją ślady selekcji naturalnej na poziomie tego genu od co najmniej 5 – 6 milionów lat. Natomiast insercję genową, zapewniającą ochronę przed Vif, odkryto u małych małpek z rodziny gerez. Sugeruje ona, że do infekcji u małp doszło już 12 mln lat temu.