Przyczyny i diagnozowanie omdleń

Omdlenie jest przemijającą utratą przytomności (T-LoC). Wynika z tymczasowego wstrzymania przepływu utlenionej krwi do mózgu, z powodu spadku ciśnienia krwi lub zaburzeń pracy serca. Oba czynniki jednocześnie również mogą powodować omdlenia, a ich przyczyny mogą wynikać z wielu różnych powodów. Przyczyny związane np. z chorobami serca podwajają ryzyko zgonu.

Jak liczba osób cierpi z powodu omdleń?

Co najmniej 3.5 miliona Europejczyków doświadcza omdleń każdego roku.
U ponad jednej trzeciej osób, u której wystąpiły omdlenia, pozostają one niewyjaśnione
i nie zostaje postawiona odpowiednia diagnoza.
Ryzyko omdleń gwałtownie wzrasta u osób powyżej 70. roku życia. Osoby te często doświadczają omdlenia chwilę przed upadkiem. Omdlenie wówczas może być błędnie odczytanie jako skutek, a nie przyczyna.

Osoby z omdleniami mogą również cierpieć z powodu obniżonej jakości życia, depresji i lęków wynikających z opóźnienia zdiagnozowania zwłaszcza, kiedy epizody omdleń, których doświadczają są częste i głębokie. Prawidłowa diagnoza jest rzeczą ważną szczególnie w przypadkach omdleń spowodowanych np. chorobami serca, gdyż dwukrotnie zwiększają ryzyko śmierci.

Jakie są przyczyny omdleń?

Występują trzy ogólne typy omdleń, charakteryzujące się różnymi przyczynami oraz profilem ryzyka.

1. Omdlenia odruchowe, neurogenne występują, gdy odruchy sercowo-naczyniowe wykorzystywane do kontroli przepływu krwi nagle zostają zakłócone i skutkują obniżeniem ciśnienia krwi oraz brakiem dopływu utlenionej krwi do mózgu. Ten typ omdleń obejmuje również omdlenia wazowagalne poprzedzone zwykle stresem emocjonalnym i objawami takimi, jak pocenie się i nudności. Ta forma omdleń pojawia się głównie u ludzi młodych, jako pojedyncze, łagodne epizody i jest najczęściej spotykanym typem omdleń.

2. Omdlenia kardiogenne są drugim, co do częstotliwości występowania typem omdleń i najczęściej są spowodowane arytmią (zaburzeniami rytmu serca) oraz zmniejszeniem pojemności minutowej serca i przepływu krwi do mózgu. W takich przypadkach zaktualizowane wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) dotyczące omdleń podkreślają, że „gdy arytmia jest główną przyczyną omdleń, powinny być traktowane w sposób szczególny”. Przyczyny związane z chorobami serca podwajają ryzyko zgonu.

Zobacz również:

3. Hipotensja ortostatyczna, czasami nazywana niedociśnieniem ortostatycznym w przeciwieństwie do omdlenia odruchowego jest zazwyczaj powtarzającym się zdarzeniem podczas, którego ciśnienie krwi spada w pozycji stojącej. Według wytycznych przyczyną jest zaburzenie krążenia, którego omdlenie jest jednym z wielu symptomów obok zawrotów głowy, zmęczenia, kołatania serca, zaburzenia widzenia, a nawet bólu pleców.

Jak diagnozowane są różne typy omdleń?

Omdlenia są stosunkowo słabo zdefiniowanym schorzeniem i brak jest kryteriów diagnostycznych, które umożliwiają lekarzom podjęcie najskuteczniejszej decyzji odnośnie badań. Nowe wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego podkreślają potrzebę upowszechniania stratyfikacji ryzyka, co ma pomóc lekarzom w szybkim zidentyfikowaniu osób, u których występuje zagrożenie życia lub nawrót epizodów.

1. Wywiad

Niezbędne dla lekarzy będą szczegółowe informacje dotyczące objawów występujących chwilę przed oraz po omdleniu. Należy również poinformować lekarza o sytuacji chwilę przed omdleniem (o wykonywanych czynnościach), liczbie i częstotliwości omdleń oraz o historii chorób w rodzinie związanych z problemami kardiologicznymi.

2. Rozpoznanie kardiologiczne

Wszyscy pacjenci z niewyjaśnionymi omdleniami powinni mieć wykonane badanie EKG. Osoby ze zidentyfikowaną chorobą serca lub zaburzeniami rytmu serca wymagają pilnie dalszych badań specjalistycznych.

3. Wszczepialny rejestrator arytmii (ILR)

W przypadku, kiedy przyczyna omdlenia nie może być szybko i jednoznacznie zdiagnozowana oraz nie można wykluczyć podłoża kardiologicznego, wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego rekomendują zastosowanie w diagnostyce ILR najszybciej, jak to mozliwe.

ILR monitoruje w sposób ciągły pracę serca przez okres do trzech lat, rejestrując istotne informacje w trakcie omdleń. Informacje te są dostępne dla lekarza, który może je analizować. Najnowsze rozwiązania telemedycyny pozwalają na zdalną transmisję danych z wszczepialnego rejestratora arytmii takiego, jak Reveal^® firmy Medtronic do komputera lekarza prowadzącego, dzięki temu postawienie odpowiedniej diagnozy może być przyspieszone. Pomaga to w określeniu do 88% przypadków, jeśli niewyjaśnione omdlenia są związane z arytmią. Wskaźnik trafności diagnoz jest zdecydowanie wyższy niż w przypadku tradycyjnych metod monitorowania.

4. Test pochyleniowy

W przypadku osób, u których nie ma oznak choroby serca lub arytmii w wywiadzie lub badaniu EKG, kolejnym krokiem jest test pochyleniowy. Procedura ta pozwala zdiagnozować omdlenia wazowagalne, hipotensję ortostatyczną oraz tachykardię postawno-ortostatyczną (postural orthostatic tachycardia POTS).

5. Rozpoznanie neurologiczne

Po wykluczeniu problemów kardiologicznych, należy przeprowadzić wywiad pod kątem neurologicznym w oparciu o historię pacjenta, z wykorzystaniem badania EEG i obrazowania mózgu (TK - tomografii komputerowej i MRI - rezonansu magnetycznego), które mogą ujawnić nieprawidłowości fal elektrycznych oraz zaburzenia pracy mózgu.