Przyczyny nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze określane jest jako cichy zabójca. Nieleczone uszkadza serce, nerki, mózg. Zwiększa ryzyko zawału, udaru i innych powikłań, Brzmi groźnie prawda? Jeśli pomiary wskazują wyższe niż 140 mm Hg dla ciśnienia „górnego” (skurczowego) i 90 mm Hg dla ciśnienia „dolnego” (rozkurczowego) masz powody do niepokoju.

W chorobie nadciśnieniowej nie ma szczególnych, jaskrawych objaw. Pojawiają się bóle i zawroty głowy, uderzenia ciepła, uczucie kołatania serca, senność lub zmęczenie, szum w uszach, zasłabnięcia, krwotoki z nosa i duszności. Pomimo podwyższonego ciśnienia, cześć osób przez długi czas czuje się dobrze.

Mierzenie ciśnienia

Pomiar ciśnienia wskazuje wynik aktualny dla danej chwili. Na to, jakie mamy ciśnienie, wpływa stres, jedzenie, ból, zmęczenie, alkohol a nawet pora dnia. Ciśnienie zmienia się bowiem wraz z naszym funkcjonowaniem w ciągu dnia. Jest najwyższe rano, a obniża się późnym wieczorem, pewne wahania są zatem zupełnie normalne. U większości osób w nocy ciśnienie tętnicze spada o 10-20%.

Kiedy mierzyć ciśnienie?

Zaleca się mierzenie dwukrotne w ciągu dnia rano i wieczorem. Pamiętaj, że pół godziny przed pomiarem nie możesz wypić kawy, zapalić papierosa czy spożywać jakiegokolwiek alkoholu. Bezpośrednio przed pomiarem, odpocznij w pozycji siedzącej, wycisz się i zrelaksuj.

Jak mierzyć ciśnienie?

Do pomiaru służą odpowiednie aparaty – sfigmomanometry, do kupienia w aptekach, w sklepach AGD czy z wyposażeniem medycznym. Wartości wyrażane są w milimetrach słupa rtęci [mm Hg]. Na rynku znajdziemy szeroką gamę aparatów, od tych najtańszych do naprawdę drogich. Występują aparaty rtęciowe i sprężynowe, oczywiście najprostszym w użytkowaniu jest aparat automatyczny. Warto zwrócić uwagę, czy zakupiony przez nas sprzęt posiada pozytywna opinię Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT).

Aby uniknąć uzyskania błędnego wyniku

Zwróć uwagę na ułożenie ciała i prawidłowe założenie mankietu aparatu. Ramie powinno być wygodnie podparte i nieskrępowane odzieżą. Dolny brzeg mankietu powinien znajdować się około 2 cm od zgięcia łokcia i obejmować 2/3 ramienia. Zbyt szeroki mankiet zaniży twoje wyniki, zbyt wąski podwyższy.

Przyczyny nadciśnienia

Przyczyny nadciśnienia niezależne od nas:

• Wiek – ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, pierwsze objawy pojawiają się po 50. roku życia.
• Płeć - do 50. roku życia nadciśnienie występuje częściej u mężczyzn, po 50. roku sytuacja odwraca się i ta przypadłość spotykana jest częściej u kobiet. Także od miejsca, w którym odkłada nam się tłuszcz, zależy ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia. To zależy od poziomu testosteronu, dlatego panie zwykle tyją „w biodrach”, panowie zwykle borykają się z otyłością brzuszną. Tkanka tłuszczowa odkładająca się w jamie brzusznej jest wrażliwsza na działanie hormonów,  podwyższa poziom tłuszczów w surowicy, stanowiąc dodatkowy czynnik ryzyka.
• Obciążenie genetyczne - jeśli rodzic choruje na nadciśnienie, prawdopodobieństwo wystąpienia podobnego schorzenia pojawi się u co czwartego dziecka. Często „rodzinna” skłonność do występowania ciśnienia, to nic innego jak złe nawyki żywieniowe i siedzący styl życia wyniesiony z domu.

Występowaniu nadciśnienia sprzyja również: cukrzyca, bezdech senny, wysoki poziom cholesterolu. Podwyższone ciśnienie może być też wynikiem ciąży, przyjmowania niektórych leków, np. środków antykoncepcyjnych, czy preparatów w skład których wchodzą sterydy. Bywa jednak, że sami poprzez swoje zaniedbanie i lenistwo przyczyniamy się do pogłębienia ryzyka.

Przyczyny nadciśnienia zależne od nas:

1. Palenie papierosów – jeśli palisz, musisz podjąć natychmiastową decyzję w walce z nałogiem. Nikotyna powoduje skurcz naczyń krwionośnych, ryzyko zawału czy udaru mózgu u palacza jest od 3 do 5 razy wyższe. Już ograniczenie papierosów przyniesie odczuwalne zmiany. Aktywność fizyczna okaże się mniej męcząca, serce zacznie wolniej bić, ciśnienie tętnicze obniży się.  Po roku, bez papierosa ryzyko wystąpienia nadciśnienia zmniejszy się o połowę.
2. Nadwaga i otyłość – z każdym dodatkowym kilogramem, wzmagamy zapotrzebowanie naszego organizmu na tlen, a przez to zwiększymy ilość krążącej krwi, obciążamy serca i naczynia krwionośne dodatkową pracą. Większa część chorych na nadciśnienie ma nadwagę. Według statystyk utrata 10 kilogramów, zredukuje ciśnienie skurczowe o około 5-20 mm Hg. Często sama utrata wagi obniża ciśnienie na tyle, że zastępuje leczenie farmakologiczne. Nie musimy od razu zakładać utraty aż 10 kilogramów, bez wątpienia jednak każdy kilogram „w dół” przybliża nas do lepszego samopoczucia i lepszego funkcjonowania organizmu.
3. Alkohol – oczywiście alkohol w zbyt dużych ilościach. Niewielkie ilości alkoholu mogą okazać się pomocne. Jeśli jednak przekroczysz zalecaną dawkę, osłabisz działanie leków hipotensyjnych. Dla mężczyzn  dopuszczalne jest 20-30 g czystego etanolu, czyli 250 ml piwa, 100 ml wina lub 25 g wódki. Pod żadnym pozorem nie należy łączyć alkoholu z lekami, takie praktyki mogą nasilić działania uboczne.
4. Brak aktywności fizycznej – sport musi stać się nieodłącznym elementem twojego życia. Nie ruszasz się – twoja waga rośnie, tym samym wzrasta ciśnienie. Jeśli jesteś po pięćdziesiątce, oczywistym jest, że nie możesz pozwolić sobie na wyczerpujący wysiłek. Warto zapytać lekarz o zakres twoich możliwości. Codzienny spacer, basen czy gimnastyka przed telewizorem poprawi samopoczucie i napełni energią. Ruszaj się w sposób, który jest dla ciebie odpowiedni, wypróbuj popularny marsz z kijkami (nordic walking) lub postaw na bardziej dynamiczna jazdę na rowerze. Regularny ruch 5 razy w tygodniu po 30 minut pozwoli obniżyć ciśnienie tętnicze o 4-9 mm Hg. Odpowiednia aktywność fizyczna może być dobra w każdym wieku, ważne by wdrażać ją w stopniowo do swojego rytmu dnia.
5. Zła dieta (nadmiar soli) – nadmierne spożycie soli kuchenne podwyższa ciśnienie. Jeśli borykasz się z problemami ciśnieniowymi, w twojej diecie płaska łyżeczka soli dziennie to absolutne maksimum.
6. Stres – nie możemy łudzić się, że całkowicie wyeliminujemy stres z naszego życia, możemy jedynie starać się nad nim zapanować. Długotrwały stres jest obciążeniem dla układu krwionośnego.

Co zrobić, by kontrolować ciśnienie?

O ile w przypadku osób młodych profilaktyka jest wystarczająca, o tyle u osób, które przekroczyły 50. rok życia leczenie farmakologiczne, może okazać się konieczne. Lekarz spośród klas leków przeciw ciśnieniowych może wybrać dla ciebie: inhibitor konwertazy angiogenezy, blokery kanału wapniowego, beta-blokery, blokery receptora angiotensyny II lub leki moczopędne. Jeśli choroba ma zaawansowane stadium, konieczne może okazać się stosowanie dwóch lub więcej leków z rożnych grup. Celem jest obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości < 140/90 mm Hg. Taki wynik wiąże się ze zmniejszeniem wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych. Wybrane leki przeciw ciśnieniowe stosuje się już do końca życia, zmieniać się mogą natomiast dawki. Nie bagatelizuj problemu. Nieleczone nadciśnienie może doprowadzić do naprawdę poważnych powikłań: choroba wieńcowa, zawał serca, niewydolność nerek, retinopatia, udar krwotoczny i niedokrwienny mózgu.  Według badań nadciśnienie może skrócić nasze życie o 16 lat, dlatego warto pomyśleć o profilaktyce.

Nadciśnienie tętnicze – profilaktyka

Kluczem do zapobiegania i niefarmakologicznego leczenia nadciśnienia tętniczego jest zdrowy tryb życia. Nadciśnienie tętnicze występuje głównie w społeczeństwach wysokorozwiniętych, co obrazuje przyczyny powstawania choroby. Szacuje się, że nadciśnienie dotyka prawie 30% dorosłych Polaków, co gorsza 1/3 z nich nie jest świadoma swojej choroby. Zastanów się, być może nadciśnienie to także twój problem.

Ilona Kuźniarz