Ptasia grypa

Ostatnia pandemia, co do której wszyscy wirusolodzy są zgodni zwana pandemią "Hongkong" miała miejsce w 1968 r. Prof. Robert Webster zwrócił uwagę na fakt, że spuścizna pandemii 1968 r. jest nadal obecna wśród nas w postaci „potomków” wirusów pandemicznych, które krążą na całym świecie i związane są z okresowymi epidemiami, w czasie których notuje się znaczną zachorowalność i śmiertelność.

Dlatego też już w 1996 r., niezależnie od przypadków infekcji wirusem A/H5N1/, jakie miały miejsce w Hong Kongu w 1997r., Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization - WHO) stworzyła specjalną grupę - Task Force of Experts on Influenza, której zadaniem jest koordynacja działań nadzoru nad grypą z całego świata, wymiana informacji łącznie z zapowiedzią pandemii. W XX wieku, 9 maja 1997 r. w Hongkongu doszło do złamania bariery gatunkowej w wyniku, której wirus ptasiej grypy A/H5N1/, który nigdy nie był chorobotwórczy dla człowieka, stał się patogennym, niejednokrotnie ze skutkiem śmiertelnym. Pierwszą ofiarą śmiertelną był trzyletni chłopczyk. W tym okresie zakażenia wysoce patogennym wirusem grypy podtypu A/H5N1/ potwierdzono u 18 osób, z których 6 zmarło w różnym przedziale wieku, tj. od 1 r.ż do 60 r.ż. W celu ograniczenia rozprzestrzeniania się patogennego wirusa ptasiej grypy spalono około paru milionów drobiu. Ponadto WHO opracowało i rekomendowało 10 podstawowych tzw. „.złotych reguł”, jakie muszą być przestrzegane w przygotowaniu drobiu do jego bezpiecznego spożycia (Ten Golden Rules for Safe Food Preparation). W zależności od stopnia patogenności wśród wirusów grypy ptaków wyróżnia się szczepy o wysokiej patogenności (HPAI – ang. high pathogenic avian influenza) oraz szczepy o niskiej patogenności (LPAI – ang. low pathogenic avian influenza). U ptactwa szczepy wirusów grypy należące do grupy o wysokiej patogenności określane jako HPAI [A/H5N1/ i A/H7N7/] wywołują u nich ostrą chorobę ogólnoustrojową o ciężkim przebiegu i śmiertelności sięgającej do 100%. Z kolei szczepy wirusa ptasiej grypy LPAI wywołują u ptaków łagodną chorobę z objawami ze strony układu oddechowego i pokarmowego. Należy pamiętać, że wirusy grypy ptaków i wywoływana przez nie tzw. „ptasia grypa” to choroba wirusów grypy ptaków, a nie człowieka, chociaż zakażenia ludzi wirusami występującymi wcześniej tylko u tych zwierząt miały już miejsce. Od pierwszego złamania bariery gatunkowej minęło już ponad 10 lat. Przez świat przeszło parę mutantów różniący się antygenowo od szczepu z roku 1997, powodujących bardzo duże straty ekonomiczne w rejonach dotkniętych zakażeniem ptactwa, ale przede wszystkim zachorowania i zgony wśród ludzi. Zakażenia wśród ptactwa i ludzi odnotowano w Hongkongu, ale także Chinach, Wietnamie, Tajlandii, Indonezji, Kambodży, Turcji, Iraku, Egipcie, Azerbejdżanie, Dżibuti, Nigerii, Laosie, Birmie, Pakistanie. Jedynie w Dżibuti i Birmie nie wystąpiły zgony wśród ludzi z powodu zakażenia wirusem A/H5N1/. Łącznie do dnia 3 stycznia 2008r. potwierdzonych przypadków zachorowań z powodu ptasiej grypy A/H5N1/ u ludzi zarejestrowano 368 oraz 223 zgonów, co stanowi 60,3 %. Zakażenia ludzi wirusami grypy ptaków występowały nie tylko w Azji i Afryce. Niepokojącym był fakt pojawienia w 2003 r. również w Europie wirusa ptasiej grypy, należącego do wysoce patogennych wirusów ptasich. W Holandii w 2003 r. potwierdzono zakażenie podtypem A/H7N7/ HPAI u 89 osób, z których jedna zmarła. Łącznie z powodu ptasiej grypy zachorowały 473 osoby, zmarły natomiast 224. Nie ulega wątpliwości, że liczby te są zdecydowanie zaniżone, ze względu na to, że nie wszystkie przypadki zostały zdiagnozowane. W omawianym okresie zarejestrowano zachorowania szczepami wirusów ptasiej grypy o niskiej patogenności LPAI w następujących krajach: Hongkongu, Kanadzie i Wielkiej Brytanii. Dlatego też sprawnie działający system nadzoru nad grypą w całym świecie istniejący na tamtym obszarze oraz natychmiastowe i zdecydowane działania i zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia sprawdziły się wielokrotnie zapobiegając szerzeniu się tych infekcji i rozprzestrzenieniu na inne regiony świata.

Zobacz również:

W Polsce do dnia 3 stycznia 2008 r. nie potwierdzono żadnych przypadków zakażeń człowieka wirusami grypy ptaków. W 2006 r. zarejestrowano zakażenia wśród ptactwa dzikiego - łabędzie w 2006 r., hodowlanego w 2007 r. – indyki, kury spowodowane wysoce patogennym wirusem A/H5N1/. Zgodnie z aktualnymi danymi naukowymi zagrożenie kolejną pandemią grypy wiąże się ze szczepem podtypu A/H5N1/, ale nie jest wykluczone, że zostanie ona wywołana przez inny wirus o innym podtypie. Istnieje wiele pytań, na które obecnie świat nauki nie jest w stanie odpowiedzieć. Jedno jest bezdyskusyjne, że wybuch kolejnej pandemii grypy jest jedynie kwestią czasu. Dlatego też wszystkie kraje świata zostały zobligowane do opracowania planów na wypadek pojawienia się pandemii grypy. Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć na stronie internetowej http://www.gis.gov.pl/pdf/grypa/plan.pdf

Higiena osobista

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia co roku w świecie choruje z powodu grypy od ok. 330 milionów do 1,575 miliarda ludzi, a umiera od 500 000 do 1 miliona. Koszt epidemii grypy tylko w USA, w zależności od sezonu epidemicznego, wynosi średnio od 76 mld do 167 mld dolarów. W związku z bardzo dużym prawdopodobieństwem wystąpienia pandemii grypy WHO, Unia Europejska, Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centre for Disease Prevention and Control – ECDC) zalecają wzrost wyszczepialności populacji w świecie, w tym również osób pracujących na fermach przeciwko grypie sezonowej. Należy pamiętać, że szczepienie szczepionką sezonową chroni jednak nie tylko przed występującą co sezon epidemiczny grypą i jej powikłaniami, ale jest niezmiernie istotne ze względu na fakt, że zmniejsza ryzyko wystąpienia u człowieka podwójnego zakażenia wirusem grypy ludzkiej i ptasiej, co mogłoby doprowadzić do powstania nowego wariantu wirusa zdolnego do wywołania pandemii grypy. Zaleca się również stosowanie odpowiednich środków ochrony osobistej przez ludzi narażonych na bezpośrednią styczność z zakażonymi ptakami. W przypadku styczności z zakażonymi ptakami i wystąpieniu objawów grypy, osoba taka powinna się skontaktować jak najszybciej z właściwą placówką medyczną na danym terenie celem podjęcia właściwych działań ustalonych odpowiednimi procedurami. Ma to istotne znaczenie zważywszy na fakt, że istnieją leki antygrypowe, tzw. inhibitory neuraminidazy, t.j. zanamivir i oseltamivir. Oseltamivir sprawdził się wielokrotnie, a jego skuteczność zależy od szybkości podania od wystąpienia pierwszych objawów, dotyczy zarówno osób z potwierdzoną laboratoryjnie infekcją, jak również osób z kontaktu bądź z materiałem zakaźnym lub osobą zakażoną. Zgodnie z danymi WHO w świecie ponad 50 mln dawek tego leku zastosowano w terapii grypy.

W Polsce w monitorowanych badaniach prowadzonych przez Narodowy Instytut Zdrowia – PZH, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w przypadkach zakażeń sezonową grypą u pacjentów leczonych oseltamivirem z grupy podwyższonego ryzyka, a mianowicie z wrodzoną miopatią, niewydolnością płucną, po transplantacji płuca, ze złuszczającym zapaleniem płuc, białaczką limfoblastyczną, u pacjenta z dusznością wysiłkową i odkrztuszaniem śluzowo-ropnej wydzieliny podbarwionej krwią oraz u zdrowego małego dziecka nie zarejestrowano niepożądanych reakcji na ten lek. Należy nadmienić, że żaden z tych pacjentów nie był szczepiony przeciwko grypie sezonowej.

Artykuły spożywcze

Zgodnie z informacjami podanymi przez Światową Organizacją Zdrowia wiadomo, że jaja mogą zawierać wirus A/H5N1/ zarówno na skorupce jaja, jak i wewnątrz, tj. w białku i żółtku. Dlatego też WHO wskazuje, że jaja z tych obszarów, w których występują ogniska A/H5N1/ wśród drobiu nie powinny być spożywane na surowo, a tylko i wyłącznie po poddaniu ich obróbce termicznej, tj. gotowaniu lub smażeniu. Jak do tej pory nie ma żadnych epidemiologicznych dowodów na to, że doszło u jakichkolwiek osób do zakażenia wirusem A/H5N1/ w wyniku spożywania drobiu bądź jaj po właściwej obróbce termicznej, tj. w temperaturze 70oC lub wyższej.

Prof. dr hab. Lidia B. Brydak
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny
Krajowy Ośrodek ds. Grypy