Rak nerki – co o nim wiemy?

Rozmowa z prof. dr hab. n. med. Cezarym Szczylikiem, kierownikiem Kliniki Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, Prezydentem Fundacji Onkologii Doświadczalnej i Klinicznej na temat nowotworu złośliwego jakim jest rak nerki..

Odnotowujemy coraz więcej przypadków wykrywanych wcześnie, nadal jednak dominują duże guzy rozpoznane późno. Trudno szukać winnych, bo jasnokomórkowy rak nerki (najczęstsza postać choroby,  ok. 85 proc. rozpoznań) rośnie bezobjawowo w obrębie jamy brzusznej i we wstępnych fazach nie daje żadnych objawów.

Poza tym, jest to jeden z dwóch nowotworów immunogennych (obok czerniaka), co oznacza, że układ odpornościowy niejako toleruje obecność rosnącego guza. Najczęściej jest on wykrywany przypadkowo, np. przy okazji badania usg.

Jeszcze 10 lat temu praktycznie nie operowano rozsianego raka nerki. Dzisiaj, m.in. dzięki współpracy z urologami, usuwanie nerki wraz z guzem stało się standardem. Czasami możemy usunąć tylko sam guz, pozostawiając nerkę.

To bardzo korzystna sytuacja dla chorego, bo nowotwór może się pojawić w drugiej nerce. I jeśli okaże się, że trzeba ją usunąć, wówczas ta ocalona nerka jest „prezentem”, bo życie bez nerek nie jest możliwe, chory staje się zależny od dializoterapii.

Przyczyny powstawania wszystkich nowotworów są bardzo złożone. W celu ich znalezienia prowadzi się intensywne prace.

Wystarczy wspomnieć o światowych badaniach nad sekwencjonowaniem genomu raka. Kilka lat temu opublikowano w Nature dane dotyczące genomów niedrobnokomórkowego raka płuc oraz czerniaka. I okazało się, że w każdym z tych  nowotworów naliczono po około 30 tysięcy zmian. To obrazuje skalę problemu!

Dzięki badaniom naukowym wprowadza się nowe leki. Tak było m.in. w przypadku odkrycia  kompleksu HIV ( nie mylić z chorobą! ), czyli mechanizmu chroniącego komórkę przed brakiem tlenu. Aby go zdobyć, nowotwór wysyła sygnały do otaczających go komórek. Efektem jest wzrost naczyń odżywiających nowotwór i sprzyjających jego rozwojowi (tak więc stwierdzenie, że raka da się zagłodzić to mit!).

Zaobserwowanie tego fenomenu stało się powodem poszukiwań cząsteczek, które mogłyby ten rozwój hamować. Mój zespół był jednym z pierwszych na świecie, które brały udział w badaniach klinicznych nad tymi cząsteczkami i siedem lat temu zostaliśmy współautorami pierwszych publikacji o pojawieniu się pierwszych aktywnych cząsteczek w leczeniu rozsianego raka nerki. Potem przyszły kolejne leki i dzisiaj mamy ich już blisko dziesięć.

Najlepszy scenariusz dla pacjenta wygląda tak, że w jednej nerce wykrywamy pojedynczy guz, który można zoperować, i nie ma przerzutów. Zabieg chirurgiczny może wtedy uratować życie. Problemem jest ta grupa pacjentów, która trafia do nas z chorobą rozsianą. Ci chorzy są również operowani i leczeni.

Nie jesteśmy jednak w tak dobrej sytuacji jak większość krajów europejskich, gdzie wachlarz leków stosowanych przy rozsianym jasnokomórkowym raku nerki jest trzykrotnie większy niż u nas. Jeśli chodzi o dostępność do nowych terapii, jesteśmy na przedostatnim miejscu w Europie.

Do wielu leków nadal nie mamy dostępu albo jest on ograniczony. Czas podwojenia wielkości nowotworu jest u nas dwukrotnie pomnażany czasem oczekiwania na opinię urzędnika. W ten sposób tracimy tysiące chorych.