Rak odbytnicy- co powinno nas zaniepokoić?
Choroby nowotworowe stanowią jedną z główny przyczyn śmiertelności w populacji ogólnoświatowej. Mimo tego, iż dużo mówi się o nowotworach, wiele osób ma zwykle podejście „przecież mnie to nie dotyczy, ja nie zachoruję”. Część z tych osób oczywiście ostatecznie umrze z innego powodu, jednak problem dotknie sporego odsetka populacji dodatkowo będąc przyczyną ich przedwczesnej śmierci. Oczywiście nie musi tak być.
Medycyna światowa coraz częściej rozważa wszystkie procedury medyczne pod kątem ekonomicznym. Okazuje się, iż nic innego jak profilaktyka stanowi jeden z podstawowych filarów zdrowia, który po prostu się opłaca. Tak też jest w przypadku raka odbytnicy, którego jeżeli podejmie się odpowiednie działania można wykryć i usunąć we wczesnym stopniu zaawansowania dając wysoką szansę na całkowite wyleczenie!
Co wiadomo o raku odbytnicy?
Rak odbytnicy to nowotwór jelita grubego stanowiący ponad 50% przypadków zajęcia tego narządu, tym samym stwierdza się go średnio u 4% wszystkich chorych na choroby nowotworowe. W większości dotyczy osób po 50 roku życia, z niewielką przewagą na rzecz mężczyzn. Pod względem morfologicznym jak i etiologicznym nie różni się niczym od raka okrężnicy, jednak ze względu na umiejscowienie zdecydowanie ułatwia diagnostykę. Lokalizacja stanowi jednak pewne utrudnienie jeżeli chodzi o jego usunięcie stosując techniki przezbrzuszne. W związku z otaczającym odbytnicę kanałem miednicy mniejszej dochodzi do utrudnienia w resekcji tkanek sąsiadujących oraz regionalnych węzłów chłonnych. Aby zabieg mógł być radykalny niekiedy konieczne jest usunięcie również zwieraczy odbytu z jednoczesnym wytworzeniem sztucznego odbytu.
Lokalizacja ta jednak oprócz wspomnianej łatwiejszej diagnostyki raka, niekiedy umożliwia przeprowadzenie zabiegów operacyjnych z dojścia przezodbytniczego, oszczędzając tym samym zwieracz odbytu. Jeżeli guz umiejscowiony jest w części górnej odbytnicy pierwsze przerzuty do węzłów chłonnych dotyczą krezki odbytnicy, a następnie tętnicy odbytniczej górnej oraz krezki dolnej i węzłów okołoaortalnych. Jeżeli natomiast guz zlokalizowany jest niżej, pierwsze zajmowane węzły dotyczą okolicy pachwin oraz bioder. W przypadku znacznego zaawansowania choroby zawsze istnieje ryzyko naciekania sąsiednich struktur, w tym pęcherza, macicy, pochwy, a także gruczołu krokowego.
Jakie objawy powinny zwrócić naszą uwagę?
Pierwszym objawem, zwykle stałym, w przypadku raka odbytnicy jest niewątpliwie krwawienie podczas oddawania stolca. W dalszej kolejności należy wymienić zaburzenia w defekacji, a także ból w odbytnicy, które stanowią jednak raczej późniejszy objaw wynikający z rozrastania się nowotworu oraz naciekania na sąsiednie okolice Bardzo często pojawia się również uczucie niepełnego wypróżnienia oraz parcia na stolec. Duże znaczenie co do nasilenia poszczególnych objawów ma jednak umiejscowienie. W przypadku lokalizacji esiczo-odbytniczej, nowotwór rośnie w sposób okrężny przez co doprowadza do zwężenia światła jelita. Wpływa to na częstsze występowanie wzdęć, nagłe odchodzenie gazów, obecność tzw. stolców ołówkowatych oraz kolki jelitowej. Jeżeli natomiast nowotwór umiejscawia się w okolicy kanału odbytu zwykle powoduje bóle podczas oddawania kału oraz wspomniane już wrażenie niepełnego wypróżnienia oraz parcia na stolec. Wraz aktem defekacji wydalany jest nierzadko czerwony śluz. Jeżeli pojawiają się dodatkowo bóle w obrębie jamy brzusznej bądź krocza świadczy to raczej o zaawansowanym procesie.
Zobacz również:
Jak stawia się rozpoznanie?
Oprócz dokładnego zebrania wywiadu dotyczącego przebiegu choroby niewątpliwie istotną kwestią jest przeprowadzenie badania fizykalnego. Najważniejszym badaniem, szczególnie jeżeli chory zgłasza krwawienia z odbytu jest badanie per rectum, polegające na palpacyjnej ocenie odbytnicy za pomocą palca. Za pomocą tej techniki możliwe jest określenie umiejscowienia, wielkości, a także przybliżonego zakresu naciekania ściany, ewentualnie sąsiadujących tkanek oraz narządów. Samo badanie pozwala rozpoznać następujące odmiany raka odbytnicy: kalafiorowaty, pierścieniowaty, guzowato-naciekający, wrzodziejący oraz polipowaty.
Często popełnianym błędem jest lekceważenie zgłaszanych przez chorego krwawień z odbytnicy podejrzewając tylko na podstawie wywiadu hemoroidy. Objawy co prawda są bardzo zbliżone jednak leczenie różni się diametralnie! Kolejnym badaniem wykonywanym w przypadku podejrzenia raka odbytnicy jest rektoskopia. Jest to metoda pozwalająca na obserwację odbytnicy z jednoczesnym pobraniem wycinków ze zmienionego odcinka jelita grubego. Nie można zapominać również ultrasonografii oraz tomografii komputerowej jamy brzusznej, które są potrzebne do określenia zaawansowania klinicznego. Odmianą badania ultrasonograficznego jest tzw. ultrasonografia przezodbytnicza, dzięki której możliwa jest stosunkowo dokładna ocena głębokości na jaką nacieka nowotwór w obrębie ściany jelita, a także umożliwia ocenę węzłów chłonnych okołoodbytniczych.
Jak ocenia się stopień zaawansowania?
Do oceny stopnia zaawansowania korzysta się z podobnych klasyfikacji jak w innych częściach jelita grubego. Są to klasyfikacja Dukesa oraz klasyfikacja TNM. Klasyfikacja Dukesa wyróżnia cztery podstawowe grupy: Grupa A dotyczy guzów ograniczonych do ściany jelita grubego, Grupa B obejmuje guzy przekraczające ścianę jelita grubego, Grupa C obejmuje guzy bez względu na ich zasięg, jednak uwzględnia towarzyszące przerzuty do węzłów chłonnych przyokrężniczych oraz wzdłuż naczyń krwionośnych. Ostatnia Grupa D dotyczy przerzutów odległych. Klasyfikacja TNM to powszechnie stosowana klasyfikacja uwzględniająca wielkość guza oraz jego naciekanie na sąsiednie struktury, obecność przerzutów do węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych do innych narządów. Im wyższy stopień każdego z wymienionych elementów tym rokowanie pogarsza się.
Na czym polega leczenie raka odbytnicy?
Leczenie raka odbytnicy polega przede wszystkim na jego usunięciu z jednoczesnym wycięciem okolicznych węzłów chłonnych. O wyborze przez chirurga techniki operacyjnej decyduje przede wszystkim ogólne ryzyko operacyjne, stopień otyłości chorego, umiejscowienie w stosunku do brzegu odbyty, a także stopień zaawansowania oraz typ histologiczny zmiany.
W przypadku zmian umiejscowionym powyżej 10cm od odbytnicy zabieg przeprowadza się z dojścia przezbrzusznego z zespoleniem okrężniczo-odbytniczym. Jeżeli zmiana znajduje się w części środkowej zabieg można wykonać zarówno z dojścia przezodbytniczego jak i brzuszno-kroczowego. Zmiany w dolnej części odbytnicy są wskazaniem do wykonania zabiegu brzuszno-kroczowego lub wycięcie odbytnicy zarówno ze strony jamy brzusznej jak i przez odbyt. Istnieje również możliwość wycięcia zmiany miejscowo. Dotyczy to przede wszystkim raka, który umiejscowił się w polipie, nie stwierdzenie obecności przerzutów do węzłów chłonnych regionalnych, a także jeżeli stopień zróżnicowania jest wysoki oraz naciekanie nie przekracza błony mięśniowej. W celu zwiększenia skuteczności zabiegu operacyjnego w określonych sytuacjach możliwe jest również wspomagania się przedoperacyjną jak i pooperacyjną radiochemioterapią.
Autor:
Piotr Kuc
Źródła:
1. Noszczyk Wojciech, Chirurgia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
2. Fibak Jan, Chirurgia, Wydawnictwo Lekarski PZWL, Warszawa 2005
Komentarze do: Rak odbytnicy- co powinno nas zaniepokoić?