Rak wątrobowokomórkowy – rosnące zagrożenie!

Liczba zachorowań na raka wątrobowokomórkowego wynosi około 630 tysięcy rocznie i stale rośnie. Z powodu HCC na świecie umiera około 500 tysięcy ludzi, przede wszystkim w krajach południowo – wschodniej Azji i Afryki. Pod względem geograficznym zachorowalność na HCC jest najwyższa właśnie w Azji i Afryce, niższa we wschodniej i południowo – wschodniej Europie, w Japonii oraz w krajach basenu Morza Śródziemnego (od 5 do 20/ 100 tysięcy).

Najniższa zachorowalność na raka wątrobokomórkowego występuje w Stanach Zjednoczonych, Skandynawii, Europie Centralnej (około 5/ 100 tysięcy). W Polsce nowotwór występuje u 2 – 3 tysięcy chorych. Na HCC można zachorować w każdym wieku. W krajach o wysokiej zachorowalności HCC występuje między 20 a 40 rokiem życia, natomiast w krajach o niskiej zachorowalności zwykle występuje pomiędzy 50 a 60 rokiem życia.

Jak rozwija się rak wątrobowokomórkowy?

HCC wiąże się z marskością pozapalną wątroby, która z kolei wiąże się z zakażeniami HBV (zapalenie wątroby typu B, hepatitis B virus) lub HCV (zapalenie wątroby typu C, hepatitis C virus) oraz ich współwystępowaniem. Zakażenie HBV częściej występuje w krajach Azji i Afryki, natomiast zakażenie HCV dotyczy takich krajów jak: Stany Zjednoczone, kraje europejskie (w tym Polska), Japonia.

Najważniejszym czynnikiem, od którego zależy częstość występowania HBV jest endemiczność zakażeń. Osoby, które zostały zakażone 20 – 50 lat temu i są „nosicielami” powierzchniowego antygenu wirusa typu B są 100 – krotnie bardziej narażone na zachorowanie na HCC.

Jeżeli chodzi o zakażenie HCV to około 20 % spośród około 170 milionów osób zakażonych HCV na świecie jest potencjalnie narażonych na powstanie HCC. U 2 do 8 % chorych z marskością wątroby, która związana jest z zakażeniem HCV zwykle po 30 – 40 latach trwania zakażenia występuje HCC. Bez uszkodzonej wątroby u osób zakażonych na HCV występowanie HCC jest rzadkie, ale jeśli występuje wiąże się z innymi czynnikami ryzyka, np. z lekami, substancjami chemicznymi, alkoholem. Rozwój HCC wiąże się również z alkoholową chorobą wątroby. Przewlekłymi chorobami wątroby, w których – zwłaszcza w okresie marskości stwierdza się występowanie HCC są: pierwotna żółciowa marskość oraz autoimmunologiczne zapalenie wątroby. Innym czynnikiem ryzyka HCC jest niealkoholowe stłuszczenie wątroby, które może prowadzić do zapalenia i marskości.

Choroba ta jest częścią zespołu metabolicznego, do którego należą: otyłość, stłuszczenie wątroby, dyslipidemia, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze. Zespół metaboliczny rozpoznaje się u przynajmniej 20 % Polaków. Rozwój HCC może być również związany z przyjmowaniem leków, które należą do różnych grup, np.metotreksat, metyldopa, androgeny, anaboliczne steroidy i antykoncepcyjne środki zawierające estrogeny. Choroby dziedziczne takie jak np. pierwotna hemochromatoza, tyrozynemia (typ I), galaktozemia, porfiria i niedobór alfa 1-antytrypsyny zwiększają ryzyko rozwoju HCC.

Objawy

W początkowej fazie rozwoju HCC objawy mogą być podobne do objawów marskości u chorych. W późniejszym etapie może dojść do pogorszenia czynności wątroby z wystąpieniem żółtaczki, wodobrzusza, encefalopatii. W zaawansowanym okresie choroby pojawia się ból w nadbrzuszu, utrata masy ciała, brak łaknienia, osłabienie. Bardzo rzadko pierwsze objawy HCC wynikają z krwawienia do jamy otrzewnej z brzeżnie położonego guza lub wiążą się z przerzutami do innych narządów. Naturalny przebieg HCC zależy od zaawansowania marskości, szybkości wzrostu nowotworu i wpływu na czynność wątroby, naciekania naczyń oraz rozsiewu do sąsiednich i odległych narządów.

Rak wątrobowokomórkowy niekiedy wytwarza peptydy i związki hormonopodobne, które mogą być źródłem zespołów paranowotworowych (objawowe hipoglikemie, erytrocytoza, hiperkalcemia oraz wodnista biegunka). W przebiegu HCC może występować wiele zmian skórnych (zapalenie skórno-mięśniowe, pęcherzyca liściasta, rogowacenie słoneczne, późna porfiria skórna, łupież okrągły). Roczna umieralność z powodu HCC jest zbliżona do współczynnika zachorowalności.

Leczenie

W większości przpyadków, nowotwór rozpoznaje się w już zaawansownym stadium. Określenie populacji o powiększonym ryzyku występienia nowotworu, uzasadnia u chorych z marskością programu wczesnego wykrywania dzięki obrazowaniu wątroby w ostępach 6 - miesięcznych. Rozpoznanie powinno opierać się na ocenie stanu klinicznego wraz z obrazowaniem i badaniem mikroskopowym. Resekcja jest leczeniem z wyboru u chorych z ograniczeniem choroby do jednej okolicy wątroby i jej prawidłową czynnością oraz nieobecnością cech wrotnego nadciśnienia.

Najlepszą metodę w przypadku niewielkich zmian stwierdzonych w przebiegu marskości wątroby stanowi przeszczepienie wątroby. Chemioembolizacja i termoablacja są skutecznymi metodami postępowania w przypadku niewielkich zmian o średnicy do 3 cm w przypadku braku możliwości ich resekcji lub przed transplantacją wątroby. Systemowa chemioterapia ma niewielką wartość, natomiast zastosowanie sorafenibu – drobnocząsteczkowego inhibitora angiogenezy – może przedłużyć czas przeżycia u wybranych chorych.

Autor: Albert Bąk