Rodzaje opatrunków i ich zastosowanie
Umiejętność zakładania opatrunków powinien posiąść w zasadzie każdy z nas. Nigdy nie wiadomo w jakiej sytuacji się znajdziemy. Nawet jeżeli nie będziemy mieli specjalnie do tego celu przygotowanych materiałów opatrunkowych, możemy użyć naszej wiedzy do stworzenia „czegoś na szybko”, by udzielić potrzebującej osobie pierwszej pomocy.
Dział medycyny, a dokładnie chirurgii zajmujący się szeroko pojętymi opatrunkami oraz techniką ich zakładania nazywa się desmurgią.
W jakim celu zakłada się opatrunki?
Podstawowym zadaniem opatrunków jest ochrona uszkodzonej skóry przed wpływem środowiska zewnętrznego, w szczególności zakażeń oraz wpływom niskiej temperatury otoczenia. Bardzo ważną funkcją jest również tamowanie krwawienia. Dość popularnym zastosowaniem jest unieruchomienie lub wzmocnienie uszkodzonych lub zoperowanych tkanek. W przypadku przewlekłej niewydolności żylnej kończyn dolnych lub obrzęków chłonnych opatrunki pozwalają zapobiegać zastojowi żylnemu. Opatrunki ułatwiają również wchłanianie się środków leczniczych, takich jak żele, maści czy kremy. Na koniec nie można zapominać o pozytywnym wpływie przeciwodleżynowym, polegającym na odbarczaniu miejsc narażonych na ucisk. Ze względu na to w jakim celu zakłada się opatrunek wyróżnia się wskazania diagnostyczne, terapeutyczne oraz pielęgnacyjne. Dwa pierwsze może wykonywać tylko lekarz, natomiast pielęgnacyjne zwykle pielęgniarka.
Jakie są podstawowe zasady prawidłowego zakładania opatrunków?
Pierwszą czynnością przed zakładaniem opatrunku powinno być oczywiście umycie rąk, zgodnie z zasadami aseptyki. W związku z bezpośrednim kontaktem z raną konieczne są obowiązkowo sterylne rękawiczki ochronne. Podobnie używany opatrunek również powinien być jałowy i nieprzeterminowany. Opatrunek powinien być tak dobrany, by był możliwie najmniejszy i jednocześnie odpowiedni do rany. Bardzo ważną zasadą jest to, aby w pierwszej kolejności zajmować się ranami czystymi, inaczej mówiąc niezakażonymi. Przy zakładaniu opatrunku należy stworzyć odpowiednie warunki, odpowiednio intymne dla chorego, tak by nie czuł się skrępowany. Na koniec koniecznie odnotować w dokumentacji medycznej o wykonanej procedurze i oczywiście umyć ręce! Poleca się zmianę opatrunku w dwie osoby, znacznie zmniejsza to ryzyko zakażenia i przede wszystkim przyspiesza pracę. Jedna osoba otwiera i przygotowuje sterylne narzędzia, druga wykonuje bezpośrednio zabieg.
Jakie znamy rodzaje opatrunków?
W zależności od zastosowania wyróżnia się m.in. takie odmiany opatrunków jak gazy, wata, lignina, opaski, a także ważny element plastry oraz kleje. W przypadku gazy, dzięki temu, iż składa się głównie z włókien bawełny, ewentualnie domieszki tworzyw sztucznych ma duże możliwości chłonne. Istnieje wiele odmian zaliczanych do tej grupy opatrunków, takie jak sączki, setony, gaziki, serwety, groszki czy kwaczyki. Każdy z nich ma inne zastosowania.
Zobacz również:
Gaziki służą przede wszystkim do przykrywania ran; mają kształt kwadratowy składający się z kilku warstw. Serweta jest znacznie większa. Jej głównym zastosowaniem jest pokrywanie ran dużych, niekiedy również powstrzymywanie krwawienia. Sączki to zwinięte gaziki w formie rulonu. Wykorzystywane są do odprowadzania wydzielin z ran. Seton to odpowiednio większy sączek. Groszek nazywany również tupferkiem ma kształt kulisty. Służy przede wszystkim do przemywania lub osuszania ran, szczególnie podczas zabiegów operacyjnych przy rozcinaniu powłok. Kwaczyk nazywany maczakiem ma bardzo zbliżone zastosowania do poprzedniego, jest od niego jedynie trochę większy.
Lignina natomiast to produkt roślinny, nazywany również watą drzewną lub celulozową. Jej właściwości chłonne są jeszcze większe niż poprzednio opisywane gazy. Na ogół wykorzystuje się płatki, knotki oraz płytki z ligniny. Knotki zwinięte są rurkowato i mają podobną funkcję jak sączki. Płatki to porozdzielane fragmenty ligniny na cienkie warstwy, natomiast płytki to połączenie gazy z ligniną. (lignina znajduje się w gazie). Płatki wykorzystywane są w ranach cechujących się znacznym wydzielaniem.
Wata natomiast to produkt powstający z mieszanki włókien wiskozowych, bawełnianych ewentualnie syntetycznych. Skład może różnić się w zależności od zastosowania. Podstawowy podział wyróżnia waty opatrunkowe oraz wyściółkowe. Pierwszy typ ma silne właściwości higroskopijne. Świetnie nadaje się do zaopatrywania ran, jednak pod warunkiem, iż nie będzie przykładana bezpośrednio na ranę, ze względu na możliwość dostania się włókien do rany. Wata wyściółkowa natomiast w przeciwieństwie do poprzedniej nie jest tak jak ona odtłuszczana. Ma zdecydowanie gorsze właściwości chłonne, cechuje się natomiast większą odpornością na gniecenie. Najczęściej stosowana jest przez ortopedów stanowiąc podłoże na którym zakładają gipsy lub szyny. Ważne jednak, aby nie była kładziona bezpośrednio na skórę, ponieważ może wywoływać podrażnienia.
Bandaże określane również jako opaski to materiał tkaninowy. W zależności od składu wyróżnia się opaski siatkowe, gazowe, flanelowe, płócienne oraz syntetyczne. Bandaże gazowe charakteryzują się stosunkowo małą elastycznością, co wymusza zakładanie ich przez doświadczone osoby, ze względu na ryzyko zbyt silnego uciskania tkanek, co może doprowadzić do miejscowego niedokrwienia. Opaski elastyczne zakłada się stosunkowo łatwo. Cechują się znaczną elastycznością i łatwością modelowania.
W jaki sposób zakłada się bandaże?
Najlepszym sposobem na naukę zakładania bandaży są niewątpliwie kursy praktyczne, ewentualnie oglądanie specjalnie do tego przygotowanych krótkich filmów instruktażowych. Ogólnie można jednak przedstawić kilka podstawowych zasad. Bandażowanie rozpoczyna się zwykle od miejsca zranionego. Jedna ręka przytrzymuje odwinięty fragment bandażu, natomiast druga wykorzystywana jest do rozwijania oraz owijania opaską uszkodzonej powierzchni ciała. Bandaż z jednej strony powinien być zakładany stosunkowo mocno, tak by nie dochodziło do jego obsuwania się, jednak nie na tyle mocno by doprowadzić do miejscowego niedokrwienia, które przeoczone może zakończyć się nawet martwicą. Istnieje wiele odmian bandażowania, takich jak wężowy, zaginany, śrubowy, żółwiowy, kłosowy itp.
Do dużych powierzchni ciała szczególnie przydają się tzw. opatrunki chustowe. Ponadto są one wykorzystywane również stosunkowo często jako forma czasowego unieruchomienia, przy niektórych typach złamań. Są to tzw. temblaki. Na rynku dostępne są również opatrunki trykotowe oraz siatkowe. Są to specjalne opatrunki które pozwalają zaopatrywać szczególnie trudno dostępne miejsca. Mają one znaczną rozciągliwość. Opatrunki te przypominają siatki stosowane przy pakowaniu choinek przed Bożym Narodzeniem.
Duża grupa opatrunków to materiały stosowane do unieruchamiania części ciała po złamaniach kości, w celu poprawy obrony kości przy ich zapaleniu, po zabiegach operacyjnych narządu ruchu, a także w celu zmniejszania dolegliwości bólowych podczas skręceń czy zwichnięć stawów.
Autor: Piotr Kuc
Źródło:
Noszczyk Wojciech, Chirurgia Repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009
Komentarze do: Rodzaje opatrunków i ich zastosowanie